Πάρα πολλή ευτυχία - Alice Munro

Καταραμένη δυσπιστία, με κρατάς μακριά από υπέροχα διηγήματα. Θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της ανάρτησης αυτής, πιο ιντριγκαδόρικος από τον τίτλο του βιβλίου, παγίδα για αύξηση της επισκεψιμότητας. Και είναι τόσο αληθινή η φράση αυτή, δυσπιστία στα όρια της φοβίας και της άρνησης, απέναντι στη μικρή φόρμα, χρόνια τώρα. Για κάθε ένα διήγημα που απόλαυσα νιώθω πως θα μπορούσα να ονομάσω τουλάχιστον τρία που με απογοήτευσαν, μην κοιτάτε που αποφεύγω να αναφέρομαι συχνά σε αναγνώσεις κακές, αρπαχτές και καταφύγια ευκολίας, μια ιδέα από μόνη της δεν αρκεί με αποτέλεσμα τα ράφια των βιβλιοπωλείων να είναι γεμάτα με πραγματικά κακές συλλογές διηγημάτων.

Όμως, κάτι βαθιά μέσα μου δε με αφήνει να παραιτηθώ, όσο και αν γκρινιάζω, πάντα αναζητώ καταφύγιο σε μια συλλογή συνήθως, και όχι σε ένα αυτόνομο διήγημα, από καιρό σε καιρό, μια αίσθηση διαφορετική από εκείνη του μυθιστορήματος, συμπυκνωμένη θαρρείς.

Μετά το τέλος της ανάγνωσης, με θέα το οπισθόφυλλο, καθώς τεντωνόμουν για να ακουμπήσω το βιβλίο της Μονρό στην καρέκλα - σε προσωρινό ρόλο κομοδίνου δίπλα στο κρεβάτι - ένιωθα σα να είχα διαβάσει δέκα μυθιστορήματα, και όχι διηγήματα, τέτοια ήταν η πληρότητα των συναισθημάτων. Διηγήματα μεγάλης φόρμας, δουλεμένα στη λεπτομέρεια, με χαρακτήρες ολοκληρωμένους, πίσω από τα οποία είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τη γυναίκα δημιουργό. Το κλείσιμο, αμήχανη στιγμή για αρκετούς δημιουργούς, αποτελεί πλεονέκτημα στις ιστορίες της Μονρό· στακάτο, κοφτερό, πότε λυτρωτικό και πότε προκλητικό, συχνά γεμάτο με την ελπίδα που γεννά μία και μόνη απειροελάχιστη πιθανότητα.  

Πρώτη επαφή με το έργο της, γεννημένης στο Οντάριο το 1931,  Αλίς Μονρό και δηλώνω εντυπωσιασμένος. Αν και πολυγραφότατη και βραβευμένη, στα ελληνικά κυκλοφορούν μόλις δύο συλλογές διηγημάτων της από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Συνηθίζω να μην αναφέρομαι στην υπόθεση των διηγημάτων, είναι τέτοια η έκτασή τους που θεωρώ κάπως άδικο την αποκάλυψη στοιχείων της ιστορίας, και δε σκοπεύω να αλλάξω τακτική.

Η επιρροή της γαλλικής λογοτεχνίας στη γραφή ενός Καναδού συγγραφέα, ακόμα και αν πρόκειται για αγγλόφωνο όπως στην περίπτωσή μας, δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς η γαλλική κουλτούρα αποτελεί κυρίαρχο συστατικό της εκεί πολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό όμως που μου έκανε εντύπωση ήταν η ιαπωνική επιρροή σε κάποια σημεία της συλλογής, με το Γουένλοκ Ετζ να αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, κυρίως ως προς τη διαπραγμάτευση της σεξουαλικότητας και τη μυστικιστική ατμόσφαιρα - στοιχεία που αποτελούν ειδικότητα της ιαπωνικής παράδοσης. Άρωμα ανατολής, δάνειο από την επαφή με τη λογοτεχνία του Καβαμπάτα, του Μίσιμα, του Τανιζάκι και τόσων άλλων σπουδαίων συγγραφέων, καταφέρνει να το οικειοποιηθεί γόνιμα και να το εντάξει στη δική της φαρέτρα.

Η σχέση των ηρώων με τη γη, ταίριαξε με την - ίσως αυθαίρετη - προσωπική πεποίθηση για τους έντονους δεσμούς που διατηρούν οι Καναδοί με τη φύση. Σεβασμός για το περιβάλλον, καταφύγιο μακριά από την αστική ένταση, αρμονική συνύπαρξη των μεγαλουπόλεων με τα απέραντα δάση και την άγρια ζωή. Η ασχολία με το ξύλο, πρώτη ύλη για την κατασκευή κατοικίας, το μεράκι και η επιμονή στη λεπτομέρεια, χαρακτηριστικό γήινο και βαθιά ανθρώπινο. Οι ήρωες της Μονρό είναι εγκλωβισμένοι, όμως δεν τα παρατούν, παλεύουν - συχνά απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό - να ισορροπήσουν, να βρεθούν σε αρμονία, διεκδικούν - ίσως και άθελά τους κάποιες στιγμές - το δικαίωμα στην ευτυχία.

Και για το τέλος, ένα απόσπασμα που αποτελεί αυτοσαρκασμό της συγγραφέως αλλά ταυτόχρονα αποτυπώνει την άποψη αρκετών σχετικά με τη μικρή φόρμα, σκέψη της ηρωίδας του διηγήματος Πεζό:

"Το Πώς να ζούμε δεν είναι μυθιστόρημα αλλά μια συλλογή διηγημάτων. Αυτό από μόνο του είναι απογοήτευση. Μοιάζει να μειώνει το κύρος του βιβλίου, κάνοντας τη συγγραφέα να μοιάζει με κάποιον που απλώς περιμένει στην πύλη της Λογοτεχνίας, αντί να εγκαθίσταται με ασφάλεια μέσα σ' αυτήν." 



Μετάφραση Σοφία Σκουλικάρη
Εκδόσεις Μεταίχμιο