Λεβιάθαν - Paul Auster

" Πριν έξι μέρες, ένας άντρας ανατινάχτηκε στην άκρη ενός δρόμου στο βόρειο Ουισκόνσιν. Δεν υπήρχαν μάρτυρες, φαίνεται όμως ότι καθόταν στο γρασίδι πλάι στο παρκαρισμένο του αυτοκίνητο όταν η βόμβα που έφτιαχνε εξερράγη. Σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση που μόλις δημοσιεύτηκε, ο άντρας σκοτώθηκε ακαριαία. Το σώμα του διαλύθηκε σε χιλιάδες κομματάκια και μέλη του πτώματος βρέθηκαν έως και είκοσι μέτρα μακριά από το σημείο της έκρηξης."

Ο συγγραφέας Πήτερ Άαρον αναγνωρίζει στην παραπάνω περιγραφή τον φίλο του, Μπέντζαμιν Σακς, και είναι σχεδόν βέβαιος πως αργά ή γρήγορα οι έρευνες της αστυνομίας θα οδηγήσουν στην αποκάλυψη της ταυτότητας του βομβιστή παρά τις πρόσκαιρες δυσκολίες. Οι αρχές και τα μίντια θα διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα προς το συμφέρον τους, θα παρουσιάσουν τη δική τους εκδοχή των πραγμάτων δίχως να νοιαστούν για τα πιστεύω του φίλου του, εκείνος νιώθει την υποχρέωση να καταγράψει, με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες, τις μέρες και τα έργα του Μπέντζαμιν Σακς, μια υποχρέωση ηθική απέναντι στο νεκρό. Ο χρόνος κυλάει αντίστροφα, πρέπει να ολοκληρώσει την βιογραφία πριν οι αρχές τον συλλάβουν και τον οδηγήσουν στο γραφείο του ανακριτή, το χαρτάκι με το νούμερο του τηλεφώνου του, που βρέθηκε ανάμεσα στα χαλάσματα της έκρηξης, αποτελεί ικανό αποδεικτικό στοιχείο εις βάρος του Άαρον.

Ένα παιχνίδι αντικατοπτρισμών, η βιογραφία του Σακς υφαίνεται μέσα από αντανακλάσεις προσώπων και καταστάσεων, ένας συνδυασμός ντοκουμέντου και φαντασίας, γεγονότα που ακόμα και αν είναι πραγματικά δεν παύουν να είναι επινοημένα και το αντίστροφο, γνώριμα μονοπάτια για τον Όστερ δηλαδή. Η παρεμβολή προσωπικών βιογραφικών στοιχείων βαραίνει τη ρεαλιστική πλευρά του μυθιστορήματος, ο Άαρον αποτελεί κάτι παραπάνω από άλτερ έγκο του συγγραφέα, είναι ο ίδιος ο Πολ Όστερ που απλώς χρησιμοποιεί ψευδώνυμο. Με αφορμή την εξιστόρηση της ζωής του Σακς, ο Όστερ βρίσκει την ευκαιρία να διηγηθεί και τη δική του ζωή, υποδυόμενος ένα δεύτερο ρόλο, επιβεβαιώνοντας την άποψη πως, κατά βάθος, είναι πάντα η δική μας η ιστορία που επιθυμούμε να διηγηθούμε και πιανόμαστε από κάθε δοθείσα αφορμή. Η δεύτερη σύζυγος του αφηγητή ονομάζεται Ίρις, όνομα που αποτελεί την αναστροφή του Σίρι, ενώ, Ίρις ονομάζεται και η νεαρή πρωταγωνίστρια της Τυφλόμυγας, πρώτου μυθιστορήματος της συζύγου του Αμερικανού συγγραφέα, Σίρι Χούστβεντ. Οι άμεσες αναφορές στην Ίρις (και άρα έμμεσες στη Σίρι) ξεχειλίζουν από αγάπη και αφοσίωση, μια δημόσια συναισθηματική δήλωση-δέσμευση του Όστερ προς τη σύντροφό του. Την ίντριγκα μεγαλώνει η αφιέρωση του βιβλίου στον, επίσης συγγραφέα, Ντον Ντελίλλο.  

Στην ιστορία υπάρχει ένας υπέροχος δεύτερος γυναικείος ρόλος, η Μαρία, γοητευτική και γεμάτη μυστήριο, περιδιαβαίνει τους δρόμους τη Νέας Υόρκης με τη φωτογραφική της μηχανή, σκαρώνει διαρκώς παιχνίδια, έλκεται από την ιδέα της παρακολούθησης, η φωτογραφία είναι απλώς το μέσο αποτύπωσης, η φαντασία της δε σταματά στιγμή να γεννά ιδέες. Αυθεντική, ακολουθεί κοινό δρόμο στην επαγγελματική και προσωπική/συναισθηματική της καθημερινότητα. Αναζητά σημάδια, τα αναγνωρίζει και δε διστάζει να χαράξει πορεία σύμφωνα με αυτά.

Στις ιστορίες του Όστερ το τέλος προηγείται συχνά της αρχής, ήδη από τις πρώτες γραμμές γνωρίζουμε για το θάνατο του Σακς, ύστατη σελίδα της βιογραφίας. Και όμως μικρή σημασία δείχνει να έχει η κατάληξη της ιστορίας, εκείνο που μετράει είναι η ίδια η ιστορία και ο τρόπος να τη διηγηθεί κανείς. Ο συγγραφέας επιδίδεται συχνά στο παιχνίδι της προκαταβολικής αποκάλυψης, σαν μια κασέτα μουσικής, πίσω στην αναλογική εποχή, γύρισμα μπρος και πίσω μέχρι να βρεις το επιθυμητό τραγούδι, έτσι και ο Όστερ σε μια γρήγορη κίνηση προς τα εμπρός αποκαλύπτει στιγμιαία μια σκηνή από το μέλλον, συχνά καθοριστική, πριν γυρίσει προς τα πίσω πιάνοντας την ιστορία από την αρχή.

Η Νέα Υόρκη δε θα μπορούσε να απουσιάζει, ακόμα και στις σκηνές που εκτυλίσσονται μακριά από τη μητρόπολη, εκείνη συνεχίζει να ρίχνει τη σκιά της βαριά, μια παρουσία επιβλητική. Ήταν αυτή η ποθητή ατμόσφαιρα που με οδήγησε να τραβήξω το Λεβιάθαν από το ράφι της βιβλιοθήκης, ο Όστερ δικαίωσε τις προσδοκίες μου ακόμα μια φορά. Η περιπλάνηση σε αμερικανικά τοπία θα συνεχιστεί μέχρι νεοτέρας.




υ.γ πριν λίγους μήνες έγραφα για το Παλάτι του Φεγγαριού
υ.γ2 η Σίρι Χούστβεντ είναι μία εκπληκτική συγγραφέας. Τη χρονιά που μας πέρασε διάβασα και τα τρία μυθιστορήματά της που κυκλοφορούν στα ελληνικά: Η Τυφλόμυγα, Το Μυστικό της Λίλυ Νταλ, το Καλοκαίρι Δίχως Άντρες
υ.γ3 Όποιος δηλώνει φαν του Όστερ πιστεύω πως θα έπρεπε να γνωρίσει, αν δεν το έχει ήδη πράξει, τον Ισπανό Χαβιέρ Μαρίας.




Μετάφραση Άρης Σφακιανάκης
Εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος