" Ήμουν στο Πορτ-Σουδάν όταν πληροφορήθηκα το θάνατο του Α. Τα απρόοπτα του ταχυδρομείου σ' αυτά τα μέρη φρόντισαν ώστε η είδηση να φτάσει σ' εμένα κάμποσο καιρό αφότου ο φίλος μου είχε φύγει από τη ζωή."
Ο αφηγητής κατέφυγε στην Αφρική όταν εξαντλήθηκαν οι μεγάλες προσδοκίες του παρισινού Μάη. Χρόνια μετά, στο Πορτ-Σουδάν, όπου ασκεί τα συγκεχυμένα καθήκοντα του λιμενάρχη, μαθαίνει την αυτοκτονία του Α.,φίλου νεανικού με τον οποίο μοιράστηκαν όνειρα για έναν καλύτερο κόσμο. Ύστερα, η φαντασία έδωσε τη θέση της στην ωμή πραγματικότητα. Οι δρόμοι τους χώρισαν. Ο αφηγητής επέλεξε τη φυγή ενώ ο Α. τη συγγραφή. Δύο μορφές άρνησης του κόσμου.
Αποφασίζει να επιστρέψει στη Γαλλία με σκοπό να αναζητήσει τα ίχνη που άφησε πίσω ο φίλος του. Η οικιακή βοηθός θα του δώσει ένα φάκελο που φέρει το όνομά του στη θέση του παραλήπτη. Ανοίγει το φάκελο και διαβάζει : " Καλέ μου φίλε". Τίποτε άλλο. Τρεις λέξεις και μετά το κενό. Η οριστική σιωπή του θανάτου. Μια έσχατη έκκληση θαρρείς προς τον παλιό του φίλο να ανασυστήσει την ιστορία που ο ίδιος δε μπόρεσε τελικά να του διηγηθεί. Ο αφηγητής θα περπατήσει στους ίδιους δρόμους, θα συναντήσει πρόσωπα από τον κύκλο του αυτόχειρα, θα βρεθεί στο έρημο σπίτι που περιμένει τον καινούριο ένοικο. Ο χωρισμός με μια γυναίκα αρκετά νεότερη φαντάζει ως η αρχή του τέλους.
Επιστρέφοντας στη Γαλλία μετά από εικοσιπέντε χρόνια, ο αφηγητής θα έρθει αναπόφευκτα αντιμέτωπος και με το δικό του παρελθόν. Ελάχιστα είναι όσα παρέμειναν αναλλοίωτα. Δε νιώθει καμία εξοικείωση με τις συνήθειες των ανθρώπων γύρω του και δυσκολεύεται να ακολουθήσει τους ρυθμούς της καθημερινότητας, μακριά από το οχυρό λήθης που του προσέφεραν για χρόνια τα αφρικανικά παράλια.
Ο Ρολέν θα επιχειρήσει να κοιτάξει προς το παρελθόν, τότε που η γενιά του πίστεψε σε έναν κόσμο καλύτερο, σε ένα μέλλον πιο δίκαιο, γεμάτο ειρήνη και αγάπη. Ένα χαμένο στοίχημα εν τέλει. Αποφασίζει να διώξει τον αφηγητή μακριά για εικοσιπέντε χρόνια ώστε να δρέψει τους καρπούς της καθαρής του ματιάς στο γαλλικό σήμερα. Μα μήτε το εύρημα αρκεί, μήτε η νοσταλγία. Ο Ρολέν ενδιαφέρεται πρωτίστως για το λογοτεχνικό αποτέλεσμα και προτάσσει τη γλώσσα. Τεχνίτης που κοιτάζει το έργο από κοντά και δίνει έμφαση στη λεπτομέρεια. Κάθε λέξη τοποθετείται μετά από σκέψη, εμφανής η απέχθεια προς οτιδήποτε το περιττό. Όμως, παρά την αυστηρότητα, η ποίηση δηλώνει το παρόν, λόγος που ρέει και έλκει το βλέμμα. Η γλώσσα σε συνδυασμό με τη δομή "ευθύνονται" για το τελικό αποτέλεσμα που παρά το κοινότυπο θέμα καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον μακριά από διδακτισμούς και ηρωοποιήσεις του παρελθόντος. Ένα υπέροχο βιβλίο.
Σκεφτόμουν την αντιστοιχία ανάμεσα στο γαλλικό Μάη και τη γενιά του Πολυτεχνείου, δεκάδες οι λογοτεχνικοί τίτλοι που αναφέρονται σε εκείνες τις περιόδους της ιστορίας των δύο χωρών. Δεν κρύβω πως αντιμετωπίζω καχύποπτα τα έργα αυτά, με κουράζει η επανάληψη και είναι ο λόγος για τον οποίο τα αποφεύγω (ακόμα πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μικρασιατική καταστροφή στην ελληνική λογοτεχνία). Υπάρχουν βέβαια και αρκετές εξαιρέσεις, μία από αυτές, δίχως αμφιβολία, είναι το Πορτ-Σουδάν του Ρολέν.
Ο συγγραφέας δεν παραλείπει να σχολιάσει αυστηρά τους λογοτεχνικούς κύκλους της χώρας του, εκμεταλλευόμενος το γεγονός πως ο Α. ήταν συγγραφέας. Ο αφηγητής, κατά την επιστροφή του στο Παρίσι, θα γνωρίσει αρκετούς ανθρώπους των γραμμάτων που ανήκαν στον κύκλο του φίλου του και θα συνειδητοποιήσει πόσο ευκαιριακοί και άτσαλοι αναγνώστες είναι εκείνοι που δεν παύουν στιγμή να εκφράζουν γνώμη για την εκδοτική κίνηση (και όχι μόνο) ενώ το μόνο στο οποίο πραγματικά ξεχωρίζουν είναι οι δημόσιες σχέσεις και το φαίνεσθαι.
Η περιγραφή της καθημερινότητας του αφηγητή στο Πορτ-Σουδάν μου έφερε στη θύμηση ένα διαμάντι της ελληνικής λογοτεχνίας, τον Εξώστη του Νίκου Καχτίτση.
Μετάφραση Έφη Γιαννοπούλου
Εκδόσεις Άγρα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου