Παρασκευή 21 Ιουνίου 2013

Η νοσταλγία επικρατεί, οι προσδοκίες χάνουν συνεχώς έδαφος





Καθώς τα χρόνια περνούν, τα όνειρα δίνουν τη θέση τους στις αναμνήσεις, στιγμές περασμένες, ντυμένες πια με το μανδύα του χρόνου, επιλογή σοφή που κρύβει τις ατέλειες και αναδεικνύει τη γοητεία. Η λάμψη του νέου ωχριά μπροστά σε κείνη του παρελθόντος, η ασθενής μνήμη συμβάλλει σε αυτό. Τα σχέδια που δεν υλοποιήθηκαν, οι θυσίες που δεν έπιασαν τόπο, όλα αυτά αποτελούν βάρος στην πλάτη, δυσβάσταχτο για πτήσεις. Εμπιστευόμαστε ότι καλύτερα γνωρίζουμε, κρατάμε μικρό καλάθι στον αλλότριο ενθουσιασμό.

Είναι μια ανάρτηση που στριφογύρναγε εδώ και καιρό στο μυαλό μου, όλο την ανέβαλα όμως. Γεννήθηκε από την ενοχή που διακατέχει πολλούς αναγνώστες στον περίγυρό μου και όχι μόνο, ενοχή που σχετίζεται με τα "αριστουργήματα" που παραμένουν αδιάβαστα. Γι' αυτή την ενοχή ήθελα να μιλήσω.

Στην αρχή σκέφτηκα να το εντάξω στην κατηγορία "Δεν Καταλαβαίνω", ύστερα όμως το μετάνιωσα, θα έβγαινε αρκετά επιθετικό και άλλωστε είναι μία κατάσταση την οποία νομίζω πως καταλαβαίνω.

Απόρροια της ελιτίστικης στάσης - όχι απαραίτητα συνειδητής - αρκετών αναγνωστών που δε χάνουν ευκαιρία να δείχνουν με το δάκτυλο την άγνοια του συνομιλητή τους με φράσεις όπως : " μα δεν έχεις διαβάσεις Κάφκα;" ή "ο Οδυσσέας του Τζόυς δεν είναι για τον καθένα" ή "τώρα διάβασες Ντοστογιέφσκι; εγώ τον τελείωσα στην εφηβεία μου".  Θα το θέσω κομψά, κανείς δεν έχει διαβάσει τα πάντα, και κανείς δε θα το καταφέρει ποτέ. Η ανάγνωση δεν είναι διαγωνισμός, είναι απόλαυση.

Επανέρχομαι όμως στην εισαγωγή, για μένα είναι θέμα προσδοκιών. Δε θεωρώ κανένα βιβλίο αριστούργημα a priori, άσε που δε μου αρέσει και η λέξη αριστούργημα δηλαδή. Σέβομαι τον ενθουσιασμό με τον οποίο μιλάει κάποιος για το, άγνωστο σε μένα, βιβλίο που διάβασε, όσο πιο αυθεντικός και ειλικρινής τόσο μεγαλύτερη ευδαιμονία μου προκαλεί. Δεν τον φθονώ όμως, ούτε κατηγορώ τον εαυτό μου επειδή δεν έτυχε να έχω διαβάσει μέχρι τώρα το βιβλίο αυτό, δε νιώθω κατώτερος, απλώς ενημερώνω τη λίστα με τα προσεχώς. Προφανώς γύρω από κάποια βιβλία δημιουργούνται προσδοκίες - καθώς με τον καιρό το αναγνωστικό ένστικτο αποκτά χαρακτήρα -  γεγονός που τα βοηθάει στην αναρρίχηση προς την κορυφή της στοίβας, αλλά ως εκεί.

Αλλού κρύβεται ο φθόνος όμως για μένα. Φθονώ εκείνους που θα διαβάσουν  κάποιο από τα βιβλία εκείνα που με σημάδεψαν, τους φθονώ για την άγνοιά τους, τους φθονώ που θα αντικρίσουν εκείνες τις λέξεις για πρώτη φορά. Πρόσφατα, ένας αξιόλογος αναγνώστης δήλωσε στο facebook πως ξεκίνησε το Κουτσό του Κορτάσαρ, προφανώς και δεν έλειψαν τα σχόλια γύρω από την αργοπορία του, όμως εγώ σκεφτόμουν κάτι άλλο, σκεφτόμουν πως αν τώρα έπεφτε στα χέρια μου το Κουτσό για πρώτη φορά, τότε είμαι σίγουρος πως η ανάγνωσή του θα μου έσωζε τη ζωή, θα με βοηθούσε να ξεπεράσω τα πάντα, να βρω απαντήσεις στα μεγαλύτερα ερωτήματα, να κάνω το πιο υπέροχο ταξίδι.


Αυτό φθονώ, την αίσθηση της πρώτης φοράς.





6 σχόλια:

  1. Αυτό που νιώθεις μου το είπε πρώτη φορά όταν επρόκειτο να διαβάσω τον θάνατο του Αρτέμιο Κρουζ του Φουέντες πριν δέκα χρόνια ένας καταξιωμένος αναγνώστης. Τότε ήμουν 25 χρονών, με την άγνοια του νεοφώτιστου, και δυσκολεύτηκα να πιστέψω την ειλικρίνεια του πράγματος. Τώρα πιστεύω πως για κάποια βιβλία το νιώθω κι εγώ στο πετσί μου. Αυτή τη ζήλια για την καθαρότητα ενός αναγνώστη που πιάνει ένα "αριστούργημα" για πρώτη φορά στα χέρια του. Η δεύτερη ανάγνωση θα μπορούσε να προσφέρει χαρά, αλλά δεν θα είχε την αγνότητα της πρώτης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μου αρέσει να μου υποδεικνύουν λογής βιβλία παλιοί και νέοι διαδικτυακοί και άλλοι φίλοι,η καλύτερή μου...Αλλού κολλάω,στον χρόνο και πιο σωστά στην στιγμή και στην συγκυρία και στο χρήμα,σ΄αυτό βέβαια κολλάω λιγότερο, υπάρχει κι ο δανεισμός.
    Φυσικά δεν έχω διαβάσει τα πάντα για δυο χιλιάδες λόγους και για τον πιο βασικό,δεν ήθελα,τι πιο απλό,δεν έχω διαβάσει πχ όλο τον κύριο Προυστ,δεν θέλω ρε παιδί μου,άμα μου΄ρθει θα το κάνω,τι σημαίνει αυτό, ότι δεν μετράω σαν αναγνώστρια ή σαν...βιβλιομπλόγκερ-ειδικά αυτό-σκασίλα μου κιόλας...

    Αυτά,τέλος, που λες ,περί φθόνου για το πρωτοδιάβαστο...ωραία συλλογιστική κι ο Κορτάσαρ τέλειο παράδειγμα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Έχω μαζέψει δυο τρία βιβλία του Ντοστογιέφσκι από Ίνδικτο, τα χαϊδεύω και περιμένω διαβάζοντάς τα το καλοκαίρι,να νιώσω όλα εκείνα που ένιωσα, όταν τα διάβασα πριν 25 χρόνια σε μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου. Συνεχώς το αναβάλλω και ζω με την τρυφερή προσδοκία να ζήσω ξανά εκείνη την αίσθηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Μεγάλο θέμα άνοιξες Γιάννη. Καταρχήν το άγχος του κάθε συστηματικού αναγνώστη να προλάβει όλα τα αριστουργήματα στη ζωή του. Μήπως όμως έτσι επέρχεται ένα κορεσμός, οπότε θα πρέπει να αναπαύουμε το αναγνωστικό μας αισθητήριο με μετριότερα αναγνώσματα. όπως προτείνει ο ναυτίλος;
    Το δεύτερο θέμα είναι για μένα ακόμα πιο σημαντικό και το συζητώ με όποιον σοβαρό αναγνώστη πετύχω. Μήπως πρέπει να αφήνουμε κάποια βιβλία για αργότερα, ώστε να αντιμετωπίσουμε με τη δέουσα ωριμότητα; Προσωπικά πιστεύω πως ναι, πρέπει πρώτα να έχεις αποκτήσει κάποιες εμπειρίες-αναγνωστικές και μη, για αναμετρηθείς με ορισμένα έργα.
    Έκανα το λάθος να διαβάσω το "Εγκλημα και Τιμωρία" στα 15. Δεν μου άρεσε, και δεν ξέρω αν οφείλεται στο ότι δεν ήμουν έτοιμος.Τους άθλιους πάλι τους διάβασα πρώτη φορά στα 12.Με είχαν μαγέψει, όταν το ξανάπιασα έξι χρόνια αργότερα, το αγάπησα ακόμα περισσότερο και συμπέρανα πως ήταν αδύνατο να το είχα όντως καταλάβει στην πρώτη ανάγνωση.
    Το λάθος του ντοστογιέφσκι πάντως με οδήγησε στην απόφαση να μην αγγίξω κάποια βιβλία- κλασική ρώσικη λογοτεχνια, μεγάλα λατινοαμερικάνικα μυθιστορήματα,μπόρχες, προυστ, Οδυσσέα και άλλα- τουλάχιστον πριν τα 22.Δεν ξέρω αν θα κρατηθώ, όμως ο στόχος είναι αυτός

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Π.χ. το Κουτσό του Κορτάσαρ πασχίζω να το αγοράσω εδώ και κάποιους μήνες (όταν διάβασα τις αναρτήσεις της Μαλακατέ)και δεν έχω αξιωθεί ακόμη να το αγοράσω. Δεν έχω τύψεις, δεν φθονώ, θα έρθει όποτε πρέπει. Προφανώς δεν είναι η ώρα του. Λυπάμαι αν δεν έρθει ποτέ, αλλά και αυτό μπορεί να συμβεί. Η λογοτεχνία οφείλει να είναι ελευθερία.

    υγ1.Αν έλθει όμως τελικά θα με ζηλεύεις αφόρητα :)
    υγ2. Αχ πως χρησιμοποιώ τη λέξη αριστούργημα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Κάποια βιβλία, ίσως, είναι πολύ καλύτερα να τα ανακαλύπτεις σε "μεγάλη" ηλικία. Δεν υπάρχει, άλλωστε, συγκεκριμένη ημερομηνία ανάγνωσης των κλασσικών γι' αυτό, διάβασε ό,τι τραβά η ψυχή σου κι απόλαυσέ το. :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή