Ο Αισθηματικός άντρας - Javier Marías

Η μνήμη, πάντα θα βρίσκει μια ακόμα κρυψώνα, όσο σκληρά και αν την κυνηγήσεις στους λαβύρινθους του μυαλού με σύμμαχο το χρόνο και τη λογική, εκείνη θα μεταμορφώνεται και θα υπομένει, μέχρι να βρεθεί η απρόσμενη ρωγμή για να ξεπηδήσει, και να ξεδιπλώσει ρόδα και αγκάθια. Ένα όνειρο, τέσσερα χρόνια μετά, θα φέρει τον αφηγητή της ιστορίας, διάσημο τραγουδιστή της όπερας, αντιμέτωπο με το παρελθόν, ξανά. Πριν η αίσθηση απομακρυνθεί και σβήσει, θα επιχειρήσει να καταγράψει το όνειρο, να συντάξει θαρρείς μια μεταχρονολογημένη καταχώρηση στο ημερολόγιο.

Το όνειρο ξεκινά με τον Λεών της Νάπολης - όνομα με το οποίο είναι γνωστός ο αφηγητής - να ταξιδεύει με τρένο για πολλοστή φορά σε σύντομο χρονικό διάστημα, εξαιτίας του φόβου του για τα αεροπλάνα.

"Διάβαζα στο τρένο έναν τόμο με τα γεμάτα αλαζονεία απομνημονεύματα ενός Αυστριακού συγγραφέα. Αλλά καθώς σε κάποια στιγμή αυτό το διάβασμα με νευρίασε πολύ (πραγματικά εκείνη η αυγή με έβγαλε από τη βόλεψή μου) έκλεισα το βιβλίο και αντίθετα με τη συνήθεια που έχω, όταν ταξιδεύω με το τρένο, να κοιτάζω το τοπίο όταν δεν κουβεντιάζω ή δε διαβάζω ή δεν ξαναπερνάω νοερά το ρεπερτόριο μου ή όταν δεν ξαναφέρνω στη μνήμη μου στενοχώριες ή επιτυχίες, δεν κοίταξα κατευθείαν το τοπίο αλλά τους συνταξιδιώτες μου στο κουπέ. Η γυναίκα κοιμόταν, οι άντρες ήταν ξύπνιοι."

Πίσω από τον Αυστριακό συγγραφέα θα πόνταρα πως κρύβεται ο σπουδαίος Τόμας Μπέρνχαρντ, συγγραφέας με ιδιαίτερη κλίση στο "ξεβόλεμα" του αναγνώστη και εμφανή επιρροή στο έργο του Μαρίας.

Το τρένο έχει τελικό προορισμό τη Μαδρίτη, πόλη στην οποία ο αφηγητής πέρασε μεγάλο μέρος της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας, τελώντας υπό κηδεμονία μετά το χαμό της μητέρας του. Με την ενηλικίωση άφησε για πάντα πίσω του την ισπανική πρωτεύουσα, κόβοντας όλους τους δεσμούς και επιστρέφοντας σε εκείνη αποκλειστικά και μόνο για επαγγελματικές υποχρεώσεις. Η επαγγελματική ενασχόληση με τη μουσική επιβάλλει άλλωστε μια νομαδική ζωή, από πόλη σε πόλη, νύχτες μοναχικές σε πολυτελή μα παγωμένα ξενοδοχεία.

Ο αφηγητής θα επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στην παρατήρηση των τριών συνταξιδιωτών, καθώς το τοπίο, έξω από το παράθυρο της κουκέτας, περνά και χάνεται. Θυμίζει έντονα κινηματογραφική σεκάνς εισαγωγής· διαμέσου του αφηγητή, ο Μαρίας μας συστήνει τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, ενώ το τρένο μεταφέρει τους ήρωες στη Μαδρίτη όπου θα λάβει χώρα η κυρίως δράση, μια ιστορία ερωτική, σκοτεινή παρά τις λαμπερές στιγμές της κάθε αρχής.

Ένα από τα - πολλά - στοιχεία στη γραφή του Μαρίας που με γοητεύει, είναι το γεγονός πως δε διστάζει να αναφερθεί σε κάτι που θα συμβεί αρκετές σελίδες μετά, χωρίς να στερεί τελικώς τη μαγεία της αποκάλυψης από την ιστορία του. Σαν ταχυδακτυλουργός, εμφανίζει ξαφνικά μπροστά στα μάτια του αναγνώστη τον τελικό πίνακα σε ανάγλυφη μορφή, για να τον κρύψει σχεδόν αμέσως κάτω από ένα λευκό χαρτί. Τότε, αργά και μεθοδικά, αρχίζει να περνά τα μολύβια του πάνω από την επιφάνεια, η εικόνα σταδιακά αναδύεται και αποκτά διαστάσεις. Τεχνίτης ικανός, ξέρει να παίζει με τις σκιές και τις λεπτομέρειες, δείχνει να γνωρίζει όλες τις διαβαθμίσεις ανάμεσα στο εκτυφλωτικό φως και το βαθύ σκοτάδι.      


Ο Μαρίας μας ξεναγεί σε μια Μαδρίτη εφιαλτική, ελάχιστα φιλόξενη, όχι μόνο για τους ξένους αλλά και για τους δημότες της. Μας συστήνει ανθρώπους μοναχικούς να ωθούνται σε πράξεις ακραίες από την ανάγκη για αγάπη - ή μήπως από το φόβο της μοναξιάς; Μας παίρνει από το χέρι για να μας οδηγήσει στα παρασκήνια, μακριά από τους προβολείς της σκηνής, στον απόηχο του χειροκροτήματος μετά τη ρίψη της αυλαίας.




[ Με χαρά παρατηρώ τη "μανία" γύρω από το Μαρίας να εξαπλώνεται. Δεν ανακάλυψα τον τροχό, απλώς δε μπόρεσα να κρύψω - και γιατί να το κάνω άλλωστε; - τον ενθουσιασμό που μου προκάλεσε η επαφή με τον Ισπανό δημιουργό. Αρκετά ιστολόγια έχουν φιλοξενήσει από το Γενάρη και μετά παρουσιάσεις γύρω από βιβλία του Μαρίας, κάποιοι μπλόγκερς μάλιστα με κατηγόρησαν και ως ηθικό αυτουργό, δηλώνω ένοχος κύριες πρόεδρε! Το αστείο είναι πως αρκετοί φίλοι έχουν ήδη διαβάσει περισσότερα βιβλία του από μένα. Ο Αισθηματικός άντρας ήταν για μένα μόλις το τρίτο, είχαν προηγηθεί τα μυθιστορήματα Καρδιά τόσο Άσπρη, Τα Λημέρια του Λύκου.
Πρόσφατα η Ά. είχε την καλοσύνη να αναζητήσει και να εντοπίσει στα άδυτα της αποθήκης του Λιβάνη το - εμφανιζόμενο ως εξαντλημένο - μυθιστόρημά του ο Αιώνας. Την ευχαριστώ.
Αν κάποιος ξέρει κάτι σχετικά με το βιβλίο Όλες οι Ψυχές από τις εκδόσεις Κέδρος ας επικοινωνήσει.] 




Μετάφραση Μαρία Χατζηγιάννη
Εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος