Τη χρονιά που δραπέτευσε το λιοντάρι - Carlos Sampayo

Εκείνο το πρωινό του Μαΐου του 1957, ο Λεόν Φερράρα ξέσπασε σε γέλια όταν διάβασε τους τίτλους των εφημερίδων:  "Κίνδυνος στους δρόμους: δραπέτευσε λιοντάρι*", "Λιοντάρι του τσίρκου Φερράρι, ελεύθερο στους δρόμους του Μπουένος Άιρες" ή ακόμη και αυτόν: "Λιοντάρι δραπετεύει από τσίρκο", φράσεις που είχε την εντύπωση ότι τον αφορούσαν προσωπικά. Εκείνος, όμως, ούτε λιοντάρι ήταν ούτε θύμιζε· μάλλον για αρουραίο θα τον έκανες ή, καλύτερα, για λαγό, εξαιτίας της άνεσης με την οποία άνοιγε τα πορτοφόλια που βουτούσε στον υπόγειο, το τραμ ή το τρόλεϊ ( ήταν ένθερμος οπαδός των ηλεκτροκίνητων μέσων) με τα δόντια του, δόντια ολόισια, τετράγωνα και επιμελώς καθαρά. Ήταν το γούρι του.

Αργεντινή 1957, ακόμα μια δικτατορία βρίσκεται σε εξέλιξη, ρουτίνα διαδοχής απολυταρχιών που καπηλεύονται τον όρο δημοκρατία και στρέφουν τα δικτατορικά βέλη στους προηγούμενους, ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα είπε.

Είναι επίσης η χρονιά που ένα λιοντάρι δραπέτευσε από το τσίρκο. Ο Κασιμίρο, ελεύθερος πια, τριγυρνά σε ένα περιβάλλον τσιμεντένιο, αναζητώντας τροφή και ένα ασφαλές καταφύγιο μακριά από τα ανθρώπινα βλέμματα.

Στο Μπουένος Άιρες η ζωή συνεχίζεται, ανάμεσα σε εξαφανίσεις πολιτών και σκόρπια πυρά,  σημασία έχει να κοιτάς τη δουλειά σου και να μη στρέφεις το κεφάλι από περιέργεια. Η αστυνομική διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα και οι παραστρατιωτικές οργανώσεις σε ένα γαϊτανάκι μελανόχρωμο, ορίζουν τις ζώνες επιρροής τους, καθώς η ανοχή της κεντρικής εξουσίας αποτελεί την απαιτούμενη εγγύηση ατιμωρησίας.

Το βίο του Κασιμίρο, οι κάτοικοι, τον πληροφορούνται μέσα από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, καθημερινώς αφιερώνονται πηχυαίοι τίτλοι, ευφάνταστα σκηνικά με πρωταγωνιστή το επικίνδυνο τετράποδο τέρας. Την ίδια ώρα ο Κασιμίρο πεινάει και κρυώνει, αναπολεί, όχι μόνο τη στέπα, αλλά και τον ίδιο το θηριοδαμαστή. Φοβούνται και οι λέοντες βλέπετε.

Ο Λεόν, ικανότατος πορτοφολάς, κοιτάζει τη δουλίτσα του, δηλώνει πλασιέ ανταλλακτικών και μένει σε μια μικρή πανσιόν. Ένα πορτοφόλι την ημέρα, συντηρητική στρατηγική, όχι ριψοκίνδυνα χτυπήματα, λίγα και στο χέρι. Προσέχει την ανωνυμία του σαν κόρη μονάκριβη. Μέρα με τη μέρα μαζεύει διηγήσεις για τον εγγονό του, σε σαράντα χρόνια θα έχει πολλά να του εξιστορήσει και εκείνος θα είναι περήφανος για τον παππού του.

Τα απόνερα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου φτάνουν μέχρι τα παράλια της μακρόστενης χώρας. Καθώς ο κλοιός για τους εγκληματίες πολέμου στενεύει στην Ευρώπη, η καταφυγή στη Λατινική Αμερική μοιάζει λύση ιδανική και ιδιαίτερα η Αργεντινή με την ταραγμένη, και ταυτόχρονα ιδεολογικά συγγενή, πολιτική πραγματικότητα. Όμως υπάρχουν κάποιοι που δεν ξεχνούν, που είναι αποφασισμένοι να ακολουθήσουν τα ίχνη των ναζί και να αποδώσουν δικαιοσύνη, που δεν το βάζουν κάτω, όσα χρόνια και αν περάσουν.

Ο Κάρλος Σαμπάγιο δείχνει να είναι αλλεργικός στους ήρωες, παρότι η ιστορία του διαθέτει αρκετούς πρωταγωνιστές, κανείς δε μπορεί να σηκώσει το βάρος του ήρωα, να ξεχωρίσει για την ακεραιότητα που επιβάλλει η χρονική συγκυρία, να βγάλει το κεφάλι από το βούρκο της συνενοχής. Θύτες ή θύματα, καμία σημασία δεν έχει. Μια στιγμή όμως, ξέχασα τον Κασιμίρο που τριγυρνά φοβισμένος στη μεγάλη πόλη.

Ο συγγραφέας, διαχειρίζεται το υλικό του με άνεση, ο κάθε χαρακτήρας παραδίδει τη σκυτάλη στον επόμενο, έτσι η κάθε ιστορία προχωρά, μέχρι τα κομμάτια του παζλ να έρθουν και να δέσουν. Αίσθηση γνώριμη από το σινεμά της Αργεντινής, στο οποίο συχνά πρωταγωνιστούν διεφθαρμένοι αστυνομικοί και κακοποιοί, οι ανατροπές διαρκείς και ο Ρικάρντο Νταρίν να φλερτάρει με διάφορους ρόλους.

Ζοφεροί καιροί, η θλίψη και η απαισιοδοξία δηλώνουν ηχηρά παρούσες, ακόμα και η δράση υπόκειται στην επίδραση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Ο Σαμπάγιο δεν αγιοποιεί, δε δικαιολογεί, παρουσιάζει μια πραγματικότητα δεδομένη, καταφεύγει στην ειρωνεία - ίσα που σχηματίζεται το χαμόγελο στα χείλη - τη σάτιρα, φλερτάρει με την υπερβολή, όχι στις καταστάσεις, μα στους θεσμούς και τους υπηρέτες αυτών.

Ένα μυθιστόρημα ήπιου ρυθμού, δίχως αχρείαστες κραυγές, αφιερωμένο, θαρρείς, σε όλους εκείνους που πίστεψαν σε ιδανικά, απογοητεύτηκαν και τελικά προδόθηκαν, όχι μόνο τότε αλλά πάντοτε.


 *Στα Ισπανικά León.




Μετάφραση Αγγελική Βασιλάκου
Εκδόσεις Πόλις