Ο Κύκλος - Dave Eggers

Η Μέι είναι ένας τυχερός άνθρωπος. Δεν ήταν πάντα, ή τουλάχιστον δεν το ένιωθε, καθώς ήταν εργασιακά εγκλωβισμένη σε μια δημόσια υπηρεσία, στη μικρή πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε, αντιμέτωπη με τον χειρότερο εχθρό κάθε ανθρώπου με φιλοδοξίες: τη γραφειοκρατία. Μετά τις σπουδές της στο Κάρλτον, γεγονός που αποτελούσε εξαίρεση για τους συνομήλικούς της, αναγκάστηκε να επιστρέψει, με την ουρά στα σκέλια, να δεχτεί την ευκαιρία της μονιμότητας, και να βαλτώσει. Τότε, πάνω που κάθε ελπίδα έμοιαζε απατηλή, εμφανίστηκε η Άνη, φίλη της από το πανεπιστήμιο για να της κάνει μια απίστευτη προσφορά: να δουλέψει για τον Κύκλο! Ποιος θα μπορούσε άραγε να αρνηθεί μια τέτοια προοπτική; Κανείς!

Ο Τάε επινόησε το αρχικό σύστημα, το Ενοποιημένο Σύστημα Λειτουργίας, το οποίο συνδύασε οτιδήποτε διαδικτυακό μέχρι τότε ήταν χωρισμένο και τσαπατσούλικο -τα προφίλ των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα συστήματα πληρωμής τους, τους πολλαπλούς κωδικούς, τους λογαριασμούς ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, τα ονόματα χρηστών, τις προτιμήσεις, όλα τα εργαλεία και τα ενδιαφέροντά τους. Ο παλιός τρόπος -νέα συναλλαγή, νέο σύστημα για κάθε τοποθεσία, για κάθε αγορά- ήταν σαν να μπαίνεις σε διαφορετικό αμάξι για κάθε διαφορετική δουλειά. "Δεν πρέπει να έχουμε ογδόντα εφτά διαφορετικά αμάξια", είπε αργότερα, αφού πρώτα το σύστημά του κατέκτησε το διαδίκτυο και τον κόσμο. 

Αυτή ήταν η αρχική ιδέα, όλα σε ένα. Και ο Κύκλος άρχισε να μεγαλώνει και να καλύπτει κάθε οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, από την κοινωνική δικτύωση μέχρι τον εποικισμό άλλων πλανητών. Πλέον, με τεράστιες κτιριακές εγκαταστάσεις, εφοδιασμένες με  υπερσύγχρονες και ποικίλες υποδομές, και πάνω από δέκα χιλιάδες παθιασμένους εργαζόμενους, ο Κύκλος αποτελεί το όνειρο κάθε ανθρώπου με φιλοδοξίες. Η Μέι δεν πιστεύει τα όσα αντικρίζει, σίγουρα υπήρχαν φήμες και άρθρα παντού σχετικά με τον Κύκλο, αλλά είναι πάντα διαφορετικό να είσαι αυτόπτης μάρτυρας, και όχι μόνο, η Μέι αποτελεί πια μέρος αυτού του κόσμου. Ενθουσιασμένη και αποφασισμένη να μην αφήσει την ευκαιρία αυτή να χαθεί, δίνει τον καλύτερό της εαυτό για να αποδείξει πως μπορεί να ανταποκριθεί σε ό,τι και αν της ζητηθεί, να συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του Κύκλου, αφήνοντας πίσω της το τμήμα εξυπηρέτησης πελατών και ακολουθώντας το δρόμο της ανέλιξης μέχρι τέλους. Όλα πάνε πρίμα! Αλλά για πόσο;

Υπάρχουν, πιστεύω, εκεί έξω, αρκετοί συγγραφείς που επιχειρούν να γράψουν το μεγάλο μυθιστόρημα αναφορικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Κύκλος του Eggers αποτελεί σίγουρα ένα από τα σημαντικότερα -προς το παρόν τουλάχιστον- δείγματα της θεματικής αυτής. Σε ένα μέλλον σχεδόν σύγχρονο, μια εταιρεία, ο Κύκλος, συνδυάζει στοιχεία διάφορων εταιρειών, γνωστών και υπαρκτών, σε ένα μεγάλο και πολύμορφο οργανισμό που στοχεύει να περιβάλει το σύνολο των δραστηριοτήτων, ένα πανίσχυρο μονοπώλιο. Ο Eggers επιχειρεί κάτι μεγάλο και φιλόδοξο, με το αποτέλεσμα αναπόφευκτα να διαθέτει θετικά και αρνητικά στοιχεία, όμως ως σύνολο μάλλον καταφέρνει να αποδώσει το αρχικό όραμα του συγγραφέα, μέσα από ένα ογκώδες μυθιστόρημα με γλώσσα ταυτόχρονα απλή αλλά και με εξειδικευμένη ορολογία, με στοιχεία ήδη γνωστά αλλά και επινοημένα από τον συγγραφέα, μια ιστορία αναμενόμενη μέσα στο χάος της καθημερινότητας στον Κύκλο. Ο Eggers καταφέρνει να απαλύνει τις αδυναμίες του μυθιστορήματος, εντάσσοντάς τες στην εξίσωση, για παράδειγμα ο πλατιασμός που κουράζει τον αναγνώστη, όσο κουράζει και τη Μέι, αποτυπώνει το δαιδαλώδες σύστημα λειτουργίας του Κύκλου και αποτελεί τελικά αναπόσπαστο μέρος της αναγνωστικής εμπειρίας. Και η απλή γλώσσα, που λειτουργεί τόσο ως αντίβαρο στην απαραίτητη ορολογία, όσο και ως κατάλληλος τρόπος ξενάγησης του αναγνώστη στον μεγάλο κόσμο που χτίζει ο Eggers. Και τέλος τα κλισέ, απαραίτητα για το στήσιμο της ιστορίας και την ανάδειξη της δεδομένης υπερβολής που χαρακτηρίζει τη δυστοπική λογοτεχνία.

Δεν ξέρω αν ο Κύκλος θα μπορούσε να θεωρηθεί το 1984 της εποχής μας, αυτό θα το δείξει ο χρόνος, πρόκειται όμως για ένα αρκετά ενδιαφέρον μυθιστόρημα, που, ακόμα και αν νιώσεις πως δεν σου μαθαίνει κάτι καινούριο ή πως σε κάποια σημεία υπερβάλλει, εντούτοις μάλλον θα αναγνωρίσεις στοιχεία και συμπεριφορές της ψηφιακής εποχής που διανύουμε, ένας, έστω και επιφανειακός, συλλογισμός στην ταχύτατη επέκταση του διαδικτύου στην καθημερινότητα.

(πρωτοδημοσιεύτηκε στα Χανιώτικα Νέα)

Μετάφραση Ιλάειρα Διονυσοπούλου
Εκδόσεις Κέδρος