Είναι η ρουτίνα ένας τόπος να κρυφτεί κανείς, ν' ανακόψει το αμείλικτο πέρασμα του χρόνου. Είναι η ρουτίνα, έννοια φορτισμένη με ένα βάρος αρνητικό εν πρώτοις, ένα σύστημα αποκοπής, ένα σημείο συνάντησης με τις πραγματικές ανάγκες του ατόμου, που επιθυμεί να συνδυάσει τις προσωπικές επιθυμίες με τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας, είτε αυτές είναι επαγγελματικές είτε οικογενειακές είτε μια απλή και συνηθισμένη τάση για απραξία. Άλλωστε, κι αυτό είναι που περισσότερο κινεί την περιέργεια και εγείρει τον φθόνο, η διαχείριση του χρόνου, η εξ αποστάσεως εικόνα μιας ζωής άνευ υποχρεώσεων, που επιτρέπει τη δημιουργία, αβίαστα και απρόσκοπτα. Καλώς ή κακώς ο χρόνος βαραίνει περισσότερο από την έμπνευση ή το ταλέντο. Αρκετοί, άλλωστε, είναι εκείνοι που πιστεύουν πως οι δημιουργοί διαθέτουν μια ζωή εύκολη, που τους επιτρέπει να ασχοληθούν μόνο με πράγματα υψηλά, μακριά από τα ποταπά ασφυκτικά εργασιακά ωράρια και τη διαχείριση του νοικοκυριού. Αυτό, όμως, είναι λάθος ή τουλάχιστον δεν αποτελεί τον κυρίαρχο κανόνα.
"Ο χρόνος είναι λίγος, η δύναμή μου περιορισμένη, το γραφείο είναι φρίκη, το σπίτι έχει θόρυβο, κι αν μια ευχάριστη κι απλή ζωή δεν είναι δυνατή, πρέπει κανείς να προσπαθεί διαρκώς και να ελίσσεται με προσεχτικούς χειρισμούς", γράφει ο Κάφκα σε μια επιστολή προς την Φελίτσε Μπάουερ το 1912 και αποτυπώνει, σε λίγες μόνο λέξεις, την καθημερινή μάχη για την εξασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών για δημιουργία. Πριν από λίγα χρόνια, διαβάζοντας το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Χαρούκι Μουρακάμι, Για τι πράγμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης, εκδόσεις Ωεανίδα), έπεσα επάνω σε έναν δημιουργό με αυστηρό καθημερινό πρόγραμμα, ισόποσης βαρύτητας απέναντι σε ψυχή και σώμα, που παράτησε τη ζωή της νύχτας, έκλεισε το τζαζ μπαρ και έκοψε το κάπνισμα, ακριβώς για να μπορέσει να αφοσιωθεί σε αυτό που περισσότερο λαχταρούσε: τη γραφή.
Η κυκλοφορία στα ελληνικά του βιβλίου του Μέισον Κάρι, Η τέχνη της ρουτίνας, σε μετάφραση Χριστιάνας Μυγδάλη, έρχεται να φωτίσει ακριβώς αυτό το κρίσιμο σημείο: πώς καταφέρνουν κάποιοι να δημιουργούν; Σκοπός του βιβλίου δεν είναι να δώσει συμβουλές και απαντήσεις προσωπικές, αυτό προκύπτει άλλωστε και από την ανάγνωση των συνηθειών όλων αυτών των δημιουργών, που αν και οι περισσότερες συγκλίνουν (πρωινό ξύπνημα, πειθαρχία στην καθημερινή δουλειά, περπάτημα και φυσική άσκηση κ.τ.λ.), εντούτοις αναδεικνύουν τη διαφορετικότητα τόσο των αναγκών του καθενός, όσο και τους διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών που υψώνει η καθημερινότητα ως τείχη, συχνά, απροσπέλαστα.
"Αυτό που έχω καταλάβει με τις πρακτικές της καθημερινότητας", αναφέρει ο συγγραφέας Νίκολσον Μπέικερ, "είναι πως χρησιμότερο αποβαίνει το να έχεις μια συνήθεια που την αισθάνεσαι καινούρια. Μπορεί να είναι αφηρημένη. Ξέρεις, μπορείς να πεις στον εαυτό σου: Από εδώ και στο εξής, θα γράφω μόνο στην πίσω αυλή, φορώντας σαγιονάρες, ξεκινώντας στις τέσσερις το απόγευμα. Και αν αυτό σου δίνει μια αίσθηση καινοτομίας και φρεσκάδας, θα λειτουργήσει ως placebo και θα σε βοηθήσει να δουλέψεις".
Και δεν υπάρχει εύκολη ζωή, παρά μόνο μια διαρκής επιμονή στις προτεραιότητες που ο καθένας θέτει και επιχειρεί σκληρά να διαφυλάξει ως κάτι ιερό, με στόχο να νιώθει μια κάποια ικανοποίηση στο τέλος της ημέρας. Θυσίες απαραίτητες. Το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι διδακτική παραίνεση αλλά πηγή έμπνευσης, καθώς αποδεικνύει πως υπάρχει δρόμος, έστω και αν κανείς πρέπει (οφείλει στον εαυτό του και μόνο, για να το θέσω ορθότερα) να τον χαράξει και να τον ακολουθήσει παρά τα εμπόδια και τις σειρήνες που παραμονεύουν σε κάθε γωνιά, αρκεί να γνωρίζει εκ των προτέρων, ή να διαπιστώσει με σαφήνεια στην πορεία, τι είναι αυτό που πραγματικά τον καίει· γιατί το κίνητρο πρέπει να είναι ισχυρότατο αλλιώς, αργά ή γρήγορα, η όποια πειθαρχία θα ατονήσει.
"Η έμπνευση είναι για τους ερασιτέχνες, εμείς οι υπόλοιποι, απλά πάμε και στρωνόμαστε στη δουλειά", ισχυρίζεται ο Αμερικανός ζωγράφος και φωτογράφος Τσακ Κλόουζ, ενώ ο Φρόυντ έλεγε: "Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή πραγματικά άνετη χωρίς δουλειά".
Δεν είναι, όμως, μόνο η αυστηρότητα στο πρόγραμμα και η πειθαρχία οι ασφαλείς οδοί προς τη δημιουργία. Ο Γκαίτε έλεγε: "Η συμβουλή μου λοιπόν είναι ότι δεν πρέπει κανείς να εκβιάζει τίποτα. Κάλλιο να σπαταλάς τις αντιπαραγωγικές μέρες και ώρες σου ή και να τις διάγεις κοιμισμένος, παρά να προσπαθείς τέτοιες στιγμές να γράψεις κάτι που δεν θα σου δώσει καμιά ικανοποίηση αργότερα".
Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, οφείλω να ομολογήσω, αναζητούσα ανάμεσα στις δεκάδες ρουτίνες εκείνες των δημιουργών που γνωρίζω και θαυμάζω, όμως συχνά συνέβαινε η μαρτυρία κάποιου άγνωστου μέχρι εκείνη τη στιγμή σε μένα να μου κάνει αίσθηση, καθώς ταίριαζε με τον δικό μου τρόπο σκέψης και αντιμετώπισης της καθημερινότητας. Επίσης, αρκετές φορές, σταμάτησα την ανάγνωση, για να αναζητήσω στοιχεία στο διαδίκτυο γύρω από το έργο κάποιου καλλιτέχνη.
Ένα βιβλίο έκπληξη, που θα ήταν λάθος και άδικο να θεωρηθεί εγχειρίδιο αυτοβοήθειας, στο οποίο η περιγραφή της ρουτίνας, ως αποτέλεσμα της έρευνας του συγγραφέα, διανθίζεται με αποσπάσματα των ίδιων των δημιουργών, ένα βιβλίο που δεν αποτελεί -αξίζει η επανάληψη θεωρώ- όχι διδακτική παραίνεση αλλά πηγή έμπνευσης.
Μετάφραση Χριστιάνα Μυγδάλη
Εκδόσεις Key Books
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου