Ο συνοδοιπόρος - Viet Thanh Nguyen

Είμαι κατάσκοπος, κοιμώμενος, διπρόσωπος. Δεν εκπλήσσει ίσως το ότι είμαι και δίβουλος. Δεν είμαι κάποιος μεταλλαγμένος απ' αυτούς στα κόμικς ή στις ταινίες τρόμου, καίτοι μου έχουν φερθεί σαν να είμαι. Απλώς, είμαι ικανός να δω κάθε θέμα από δύο μεριές. Καμιά φορά, κολακεύομαι να πιστεύω ότι αυτό είναι ταλέντο, και μολονότι είναι, ήσσονος φύσεως βέβαια, πιθανόν να είναι και το μοναδικό που διαθέτω. Άλλοτε πάλι, όταν σκέφτομαι ότι δεν μπορώ παρά μόνον έτσι να παρατηρώ τον κόσμο, αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να θεωρηθεί ταλέντο αυτό που διαθέτω. Άλλωστε, ταλέντο σημαίνει κάτι που χρησιμοποιείς, κι όχι κάτι που σε χρησιμοποιεί. Το ταλέντο που δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις, το ταλέντο που σε κατέχει -είναι κάτι επικίνδυνο, οφείλω να πω. Αλλά τον μήνα που αρχίζει αυτή εδώ η εξομολόγηση, ο τρόπος μου να βλέπω τα πράγματα έμοιαζε να είναι μάλλον αρετή παρά ελάττωμα, κι έτσι εμφανίζονται για πρώτη φορά ορισμένοι κίνδυνοι.

Κάπως έτσι ξεκινάει η απολογία(;) του αφηγητή, ο οποίος στον πόλεμο του Βιετνάμ έπαιξε διπλό παιχνίδι, συνεργαζόμενος φαινομενικά με τους Νότιους αλλά επιθυμώντας να προασπίσει τα συμφέροντα των Βορείων. Μέσα από την καταιγιστική, πρωτοπρόσωπη αφήγηση, θα επιχειρήσει να αποτυπώσει στο χαρτί όλα όσα συνέβησαν με πρωταγωνιστή τον ίδιο, να εξηγήσει τον διπλό του ρόλο, να υπερασπιστεί όλα όσα αναγκάστηκε να κάνει και να καυχηθεί για όσα πέτυχε κάτω από τη μύτη του εχθρού, ακόμα και όταν δεν είναι σίγουρος για το ποιος πραγματικά είναι ο εχθρός.

Για να είμαι ειλικρινής, δεν πίστευα ποτέ ότι ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο στο Βιετνάμ θα μου προσέφερε τόση μεγάλη αναγνωστική απόλαυση, ένα μυθιστόρημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως κατασκοπευτικό, αλλά σε καμία περίπτωση ένας τέτοιος χαρακτηρισμός δεν θα ήταν αρκετός για τον Συνοδοιπόρο του γεννημένου στο Βιετνάμ αλλά μεγαλωμένου στις ΗΠΑ Viet Thanh Nguyen. Το νεύρο στην αφήγηση και ο πολυεπίπεδος χαρακτήρας του μυθιστορήματος είναι τα δύο εκείνα στοιχεία που κάνουν τον Συνοδοιπόρο ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, ένα εντυπωσιακό λογοτεχνικό ντεμπούτο, που έλαβε πλήθος βραβείων και διακρίσεων, με αποκορύφωμα το βραβείο Πούλιτζερ.

Η αναζήτηση ταυτότητας, το αίσθημα του να νιώθει κανείς ξένος ακόμα και στην ίδια του την πατρίδα, η φιλία που συγκρούεται με το καθήκον, η ανασφάλεια για το τι είναι σωστό και τι λάθος, η αντίθεση Ανατολής και Δύσης, ανάμεσα σε άλλα, αποτελούν πυλώνες εξίσου σημαντικούς με τη δράση, αναπόσπαστα κομμάτια της πλοκής του μυθιστορήματος. Κάποιες ανατροπές εντείνουν ακόμα περισσότερο το αίσθημα αγωνίας, που πηγάζει ήδη από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ενισχύοντας, πάντα μαζί με το νεύρο της αφήγησης, την πείνα του αναγνώστη να δει τι γίνεται παρακάτω, σε ένα μυθιστόρημα στο οποίο δεν υπάρχουν ξεκάθαροι καλοί και κακοί, στο οποίο κανείς δεν έχει απόλυτο δίκιο.

Ίσως το γεγονός της διπλής ταυτότητας του συγγραφέα, πάντα μαζί με το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, να δίνει την εξήγηση για το πώς κατάφερε να συλλάβει και να υλοποιήσει αυτό το μυθιστόρημα, αποδεχόμενος την ύπαρξη πολλαπλών εκδοχών για το ίδιο γεγονός, πατώντας στη Δύση αλλά και σε ένα βαθμό και στην Ανατολή, φέροντας αρκετά από τα στοιχεία ταυτότητας του αφηγητή του, ακόμα και χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου εκείνου, και έτσι επιτυγχάνει ακόμα κάτι σπουδαίο, να γράψει ένα μυθιστόρημα οικουμενικό, παρότι αναφέρεται σε κάτι συγκεκριμένο όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ.  

Μετάφραση Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εκδόσεις Utopia