Τι σπουδαίος συγγραφέας που είναι ο Τζέιμς Μπόλντουιν, τι σπουδαία εξέλιξη για εμάς τους αναγνώστες που οι εκδόσεις Πόλις, σχετικά πρόσφατα, επέλεξαν να τον εντάξουν στον κατάλογό τους. Τελευταία κυκλοφορία το Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις, το πρωτόλειο έργο του Αφροαμερικανού συγγραφέα, πολιτικού και κοινωνικού ακτιβιστή, μεταξύ άλλων, βιβλίο γραμμένο το 1953, που στα ελληνικά είχε κυκλοφορήσει παλαιότερα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (Φώναξέ το στα βουνά, μτφρ. Μαρία Κονδύλη, 2006). Τι ντεμπούτο, τι θριαμβευτική είσοδος στη λογοτεχνία, σε μια εποχή που οι πόρτες με δυσκολία και σκληρή υπομονή μόνο άνοιγαν για συγγραφείς όπως ο Μπόλντουιν, πρωτοπόροι που διεύρυναν τη ρωγμή στην εγκαθιδρυμένη κανονικότητα, ανοίγοντας τον δρόμο για τις επόμενες γενιές συγγραφέων, και όχι μόνο, με προσωπικό κόστος και αγώνα, προπομποί ενός μέλλοντος που ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη, παρότι η λογοτεχνία, όπως αυτή, μοιάζει και ίσως εν μέρει να είναι πλέον ισότιμος συνομιλητής με εκείνη του πάσης φύσεως προνομίου.
Όλοι έλεγαν ότι ο Τζον θα γινόταν ιεροκήρυκας όταν μεγάλωνε, όπως ο πατέρας του. Το έλεγαν τόσο συχνά, ώστε ο Τζον, χωρίς ποτέ να το σκεφτεί, είχε φτάσει πια να το πιστεύει και ο ίδιος. Μονάχα το πρωί των γενεθλίων του, όταν έκλεισε τα δεκατέσσερα, άρχισε να το σκέφτεται σοβαρά, αλλά τότε ήταν ήδη πολύ αργά.
Έτσι ξεκινά το μυθιστόρημα αυτό, μια ιστορία ενηλικίωσης στη Νέα Υόρκη του 1935, για να εξελιχθεί σ' ένα οικογενειακό πορτραίτο, η ιστορία του πατέρα, της μητέρας και της θείας τού Τζον, οι δρόμοι που ακολούθησαν για να βρεθούν σε εκείνο το μαρτιάτικο Σάββατο που ο νεαρός ήρωας είχε τα γενέθλιά του, με μια εντυπωσιακή και περίτεχνη τεχνική αρτιότητα, αν συνυπολογίσει κανείς πως μιλάμε για έργο πρωτόλειο, που σφύζει, χωρίς να καταπλακώνεται, από συναίσθημα και ρεαλισμό, αποτυπώνοντας την τότε πραγματικότητα, εκείνα τα δύσκολα και ταραγμένα χρόνια, έχοντας στο επίκεντρό της έναν από τους πλέον συνήθεις άξονες στο έργο του Μπόλντουιν, εκείνον της έμφυτης και κατακλυσμιαίας ανάγκης για αυτοδιάθεση, αναπόσπαστο μέρος της χάραξης προσωπικής διαδρομής και αυτογνωσίας, ανάγκη που περιορίζεται και διαμορφώνεται, ενίοτε συντρίβεται, κάτω από το κοινωνικοπολιτικό βάρος της κάθε εποχής.
Ο Μπόλντουιν, αντλώντας και από το προσωπικό βίωμα, καταφέρνει να ισορροπήσει ανάμεσα στο ατομικό και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, δίνει τον λόγο σε έναν παντογνώστη αφηγητή που δεν καταφεύγει στη συναισθηματική επίκληση, χωρίς ωστόσο να αποστασιοποιείται πλήρως, και τον οπλίζει με μια πλούσια, ενίοτε λυρική, όχι όμως και βαρυφορτωμένη, γλώσσα, αυτή την πάντοτε απαραίτητη λογοτεχνικότητα, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε, όπως εδώ, με ένα αμιγώς ρεαλιστικό περιβάλλον, που επιχειρεί να αποτυπώσει με πιστότητα το μικροκλίμα μιας εποχής, επιτρέποντας στο βιβλίο να δραπετεύσει από τους χωροχρονικούς, αλλά και ειδολογικούς, περιορισμούς, προς την καταξίωση του ως κλασικό έργο, που διαμόρφωσε και επηρέασε καθοριστικά ιδιαίτερα τη μετέπειτα μαύρη, αλλά και όχι μόνο, λογοτεχνία. Η αληθοφάνεια, προσώπων, εποχής και καταστάσεων, ενισχύεται από τη συναισθηματικά πολυποίκιλη διαδρομή του κάθε ήρωα αυτού του έργου, η διαρκής εναλλαγή πρόσημου, η ελπίδα και η συντριβή, το όνειρο και η αποδοχή της πραγματικότητας, ο επίμονος αγώνας και η αναγκαία υπομονή, η πίστη και η βύθιση στην αμφιβολία, αποτελούν το απαραίτητο οξυγόνο καύσης της ιστορίας, αλλά και της αναγνωστικής πρόσληψης, δείγμα ωριμότητας του τριαντάχρονου τότε δημιουργού.
Το θρησκευτικό στοιχείο, η καταφυγή του πολύμορφα καταπιεσμένου ανθρώπου στην πίστη, η ελπίδα που καταπραΰνει και ενδυναμώνει, αλλά ταυτόχρονα μεταθέτει χρονικά και μετακινεί χωρικά το πεδίο των διεκδικήσεων, καθιστώντας τες μέρος ενός θεϊκού σχεδίου, διατρέχει το μυθιστόρημα αυτό από άκρη σε άκρη. Ο Μπόλντουιν δεν το υποτιμά και δεν το κοροϊδεύει, παρότι αφήνει, μέσω του Τζον κυρίως, να διαφανεί η κριτική και γεμάτη σκεπτικισμό στάση του, όχι απέναντι στην καθεαυτή πίστη σε μια ανώτερη δύναμη, αλλά στην επίγεια έκφανσή του. Κατανοεί, ή τουλάχιστον επιχειρεί να κατανοήσει την ανθρώπινη αδυναμία, την ανάγκη για απαντήσεις και αποκούμπι σε έναν κόσμο σκληρό και παράλογο, γεμάτο από αδικία και πόνο. Δείχνει να γνωρίζει καλά πως η άκριτη απόρριψη ενός στοιχείου, όπως η θρησκευτική πίστη, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας και του περιβάλλοντος στο οποίο γεννήθηκε, μεγάλωσε και διαμορφώθηκε, θα τον απομάκρυνε από την κατανόηση του ίδιου του του εαυτού, από το ποιος είναι και άρα από το ποιος θέλει να γίνει.
Η στόφα του κλασικού διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την ανάγνωση του μυθιστορήματος αυτού, προσφέροντας απλόχερα την απόλαυση, χωρίς να την εκβιάζει ή να την αποζητά με άναρθρες κραυγές και φτηνά πυροτεχνήματα, αλλά με μια καθησυχαστική και συνάμα ανησυχαστική γραφή, μια έντονη και λειτουργική αντίστιξη που δεν περιορίζεται ανάμεσα στο ύφος και το περιεχόμενο της ιστορίας. Το Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις είναι ένα σπουδαίο βιβλίο, ενός σημαντικού συγγραφέα.
υγ. Είχαν προηγηθεί: Το δωμάτιο του Τζοβάνι (εδώ) και Το κουαρτέτο του Χάρλεμ (εδώ).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου