Ανασκόπηση 2016

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες καταφεύγω στην ανασκόπηση για να διαπιστώσω την πρόοδο, την εξέλιξη, να υψώσω μια ασπίδα απέναντι στη ματαιότητα, μια ασπίδα ίσως μάταιη, αλλά ασπίδα τελικά. Και κάθε χρόνο καταλήγω στο ίδιο πρώτο συμπέρασμα, που αυτόματα μετατρέπεται σε στόχο για την επόμενη χρονιά, για να καταλήξει συμπέρασμα στο τέλος της και να επαναπροσδιοριστεί ως στόχος, για ακόμα μια χρονιά -είναι η πέμπτη ή έκτη φορά νομίζω- και το συμπέρασμα/στόχος ήταν και είναι πως θα έπρεπε/ήθελα να αναρτώ δημόσια ή ιδιωτικά περισσότερα σχετικά με ταινίες, παραστάσεις και μουσικές, γιατί στο τέλος η πλάστιγγα μοιάζει κάπως να γέρνει αποκλειστικά στα βιβλία, γεγονός αναληθές μεν, μα λόγω της αδυναμίας της μνήμης, δύσκολα διαχειρίσιμο και αποδείξιμο. Οπότε έχουμε στόχο: σημειώσεις δημόσιες ή ιδιωτικές για ταινίες, παραστάσεις και μουσικές.

Ω, οι λίστες! Ω, οι λίστες! Τις αγαπώ και τις μισώ, τις μισώ και τις αγαπώ. Από τον Νοέμβρη κιόλας κάνουν την εμφάνισή τους τα καλύτερα της χρονιάς. Ω! Λίστες τεράστιες με πλήθος υποκατηγοριών για όλα τα γούστα, πωλητών και αγοραστών. Λίστες από τις οποίες λείπει ένα ρήμα βασικό, το ρήμα διαβάζω, σε πρώτο ενικό (ή έστω πληθυντικό της ευγενείας) και χρόνο παρελθοντικό, και αφού λείπει ο συντάκτης δεν λέει ψέματα. π.χ. Τα δύο χιλιάδες δεκαεννέα βιβλία της χρονιάς· δεν υπάρχει ψέμα και αναλήθεια, είναι δύο χιλιάδες δεκαεννέα βιβλία, όχι; Σταματώ πάραυτα όμως την γκρίνια, όχι λόγω των ημερών τόσο, όσο γιατί δεν ανακάλυψα την Αμερική.

Ω, οι λίστες! Ω, οι λίστες! Πόσα μαθαίνουμε από τις λίστες, πόσα ανακαλύπτουμε ότι μας διέφυγαν, βιβλία που κάποιοι άλλοι διάβασαν και συγκλονίστηκαν. Οι λίστες μάς τιθασσεύουν το Εγώ, μας υπενθυμίζουν ότι χρειαζόμαστε και τους άλλους, ακόμα και για κάτι τόσο προσωπικό όσο η ανάγνωση, οι λίστες αναδεικνύουν και τις υπέροχες συγγένειες, τους κοινούς τόπους, που διαβήκαμε εν αγνοία μας, αλλά και τις διαφορές, που και πάλι έμειναν αγεφύρωτες..  

Επιστρέφω στην ανασκόπηση πριν από τη λίστα, εκείνη είναι άλλωστε η αόρατη βάση του παγόβουνου. Φέτος έκανα ένα πείραμα, δοκίμασα να φτιάξω μια λίστα χωρίς να καταφύγω στα αρχεία του ιστολογίου, σημείωσα τα βιβλία σε ένα χαρτί, δεν έβαλα περιορισμό αριθμητικό αρχικά, στην πορεία κάποια τα διέγραψα και κάποια άλλα τα υπογράμμισα, δύο και τρεις φορές. Μετά μισή ώρα περίπου είχα μια λίστα. Δεν έχει σημασία και αξία να τη φανερώσω. Εκείνο που έχει σημασία είναι κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά της λίστας αυτής, που, επαναλαμβάνω, συντάχθηκε στηριζόμενη αποκλειστικά στη μνήμη, και τα χαρακτηριστικά αυτά αποκαλύφθηκαν όταν άρχισα να ψαχουλεύω στα αρχεία του ιστολογίου. Χαρακτηριστικό πρώτο: η χρονικά άνιση κατανομή· δηλαδή μεγαλύτερη συγκέντρωση των χρονικά πιο πρόσφατων βιβλίων που διάβασα. Λογικό. Χαρακτηριστικό δεύτερο: η συναισθηματική κατάσταση κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Για να φτιάξει κανείς μια λίστα πρέπει να αποκλείσει κάποια βιβλία, μελετώντας, λοιπόν, μία μία τις αναρτήσεις συνειδητοποίησα πως η μνήμη πέταξε έξω σημαντικά και σπουδαία βιβλία για χάρη άλλων, σαφώς πιο αδύναμων, τα οποία όμως διαβάστηκαν σε κρίσιμες περιόδους και συσχετίστηκαν άπαξ και δια παντός με πρόσωπα και καταστάσεις. Λογικό επίσης.

Για παράδειγμα, και αποκαλύπτοντας λίγο τα χαρτιά μου, στην πρώτη λίστα, εκείνη της μνήμης, ένα από τα πρώτα βιβλία που σημειώθηκαν ήταν Το βιβλίο των παράξενων νέων πραγμάτων του Faber, βιβλίο που στη δεύτερη λίστα δεν υπάρχει. Η πρώτη λίστα έχει την ατέλεια της μνήμης, έχει όμως το συναίσθημα ανόθευτο από τη συγκριτική σκέψη. Η δεύτερη λίστα έχει κάτι αντικειμενικό, η διαδικασία σύνταξής της για την ακρίβεια. Και αυτό το αντικειμενικό, αφού πρώτα το λοιδορήσει κανείς, έρχεται να φωτίσει το συναισθηματικό: η χρονιά ξεκίνησε και τελείωσε με ανάγνωση πολυσέλιδων μυθιστορημάτων, από την Πόλη στις Φλόγες και την Καρδερίνα έως τη Λίγη Ζωή και την Αλήθεια για την υπόθεση Χάρρυ Κέμπερτ, και αυτό δείχνει κάτι, κάτι που μπορεί να φανεί χρήσιμο ως πυξίδα, μπορεί και όχι. Επίσης, η δεύτερη λίστα με οδήγησε σε κενά στα ράφια της βιβλιοθήκης: έχω δανείσει αρκετά από αυτά. Φέτος δάνεισα περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά, κάθε χρονιά και πιο εύκολα, χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς φόβους και διάθεση προάσπισης περιουσίας, αλλά και πόσα βιβλία δανείστηκα παράλληλα, βιβλία εξαντλημένα και υπέροχα, και ναι, είναι ωραίο να κλείνει ένα κείμενο ανασκόπησης με έναν στόχο που πραγματοποιήθηκε!

Και το ερώτημα που μοιάζει να μένει αναπάντητο: η λίστα σου, No14U;