Στην Ανοχύρωτη πόλη, ο Τέτζου Κόουλ προσφέρει στον ήρωα-αφηγητή του το προνόμιο της άσκοπης μητροπολιτικής περιπλάνησης. Για τον γεννημένο και μεγαλωμένο στη Νιγηρία Τζούλιους, σήμερα ειδικευόμενο ψυχίατρο στη Νέα Υόρκη και πρόσφατα χωρισμένο, «οι περίπατοι ικανοποιούσαν μια ανάγκη: ήταν μια απελευθέρωση από το σφιχτά ρυθμισμένο πνευματικό περιβάλλον της δουλειάς και, άπαξ και τους ανακάλυψα ως θεραπεία, έγιναν κανονικότητα και λησμόνησα πώς ήταν η ζωή πριν αρχίσω να περπατάω». Η περιπλάνηση καθίσταται έτσι το αντίβαρο της καθημερινότητας, μια αντίστιξη στον ρυθμό του σύγχρονου κόσμου, προσφέροντας στο υποκείμενο τον απαραίτητο χρόνο και χώρο για συλλογισμό και παρατήρηση. Αυτό είναι το κυρίως εύρημα γύρω από το οποίο υψώνεται η Ανοχύρωτη πόλη.
Το εύρημα της περιπλάνησης από μόνο του δεν θα ήταν ωστόσο αρκετό ως γέφυρα σύνδεσης του αναγνώστη με την ιστορία του Τζούλιους, το παρόν και το παρελθόν του. Κάθε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, άλλωστε, για να σταθεί και να λειτουργήσει, οφείλει να απαντά ικανοποιητικά στο ερώτημα σχετικά με την επιλογή της. Η Ανοιχτή πόλη είναι ένα μυθιστόρημα με τη μορφή άτυπου ημερολογίου. Το κατασκευαστικό αυτό χαρακτηριστικό μπορεί να δικαιολογεί την επιλογή της πρωτοπρόσωπης αφήγησης αλλά δεν αρκεί για να την υποστηρίξει. Ο Κόουλ πετυχαίνει μια πειστική και λειτουργική αφηγηματική φωνή, χωρίς λυρικές εξάρσεις, ελεύθερη από το βάρος της επίδειξης ή της απολογίας, μέσα από την οποία ο Τζούλιους φανερώνεται ως ένας άνθρωπος της εποχής του. Η «αποδελτίωση» των περιπλανήσεων λειτουργεί ταυτόχρονα τόσο ως καταγραφή για προσωπική χρήση ‒άλλωστε ο ίδιος ο Τζούλιους αναγνωρίζει τον θεραπευτικό χαρακτήρα των περιπάτων‒, όσο και ως μια αφήγηση με απεύθυνση σ' έναν (τουλάχιστον) αναγνώστη. Σ' αυτή τη λεπτή γραμμή, ο συγγραφέας καταφέρνει να κινηθεί επιδέξια, αποτυπώνοντας την παρατήρηση του εαυτού και δικαιολογώντας σε μεγάλο βαθμό την εγκεφαλικότητα της αφήγησης.
Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα ζητήματα που φέρνει στην επιφάνεια η αφήγηση του Τζούλιους είναι εκείνο της φυλής και του χρώματος. Ο Τζούλιους, στα δεκαεπτά του, έγινε δεκτός για σπουδές στην Αμερική και τώρα ζει στη Νέα Υόρκη ως ειδικευόμενος γιατρός. Δεν είναι δηλαδή ένας τυπικός μετανάστης ούτε ως προς την ιστορία του ούτε ως προς την κοινωνική του θέση. Ωστόσο, παρά τα προνόμια, παραμένει μαύρος σ' ένα περιβάλλον λευκής κυριαρχίας και διαρκώς οφείλει να επιδεικνύει τη διαφορετικότητά του. Αυτή η οριακή κατάσταση, γεμάτη από έμφυτες αντιφάσεις, αποτελεί καθοριστικό στοιχείο ταυτότητας για τον Τζούλιους, με έντονη κοινωνικοπολιτική διάσταση στον τρόπο με τον οποίο και ο ίδιος αντιλαμβάνεται τη θέση του, τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνεται στην καθημερινότητα.
Ο Κόουλ γράφει ένα καλό μυθιστόρημα, ξεκάθαρων προθέσεων, χωρίς να πέφτει σε παγίδες κενού εντυπωσιασμού. Απαλλάσσει τον Τζούλιους από το βάρος της θεωρητικοποίησης της ίδιας του της ζωής, που θα τον καθιστούσε έναν «επαγγελματία στοχαστή». Τον απαλλάσσει επίσης και από τον άχαρο ρόλο του προφανούς συγγραφικού άλτερ έγκο, παρότι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση αναπόφευκτα γεννά αυτομυθοπλαστικές υποψίες. Τέλος, ο συγγραφέας αποφεύγει το ισχυρό δέλεαρ που ο νεοϋορκέζικος εξωτισμός γεννά και που με λάθος χειρισμό θα μετέτρεπε το βιβλίο σε τουριστικό οδηγό της πόλης, μην αφήνοντας την ιστορία του Τζούλιους να λειτουργήσει. Έχοντας διαχειριστεί περίφημα τους παραπάνω αντιπερισπασμούς, ο Κόουλ ενσωματώνει στο μυθιστόρημά του τα συστατικά εκείνα που θα του επιτρέψουν να ξεφύγει αβίαστα από τα στενά όρια μιας προσωπικής αφήγησης περιορισμένου ενδιαφέροντος· το δοκίμιο, το προσωπικό, τη Νέα Υόρκη. Έτσι, η Ανοχύρωτη πόλη αποδεικνύεται ένα μυθιστόρημα πολλαπλών αναγνώσεων, που διαθέτει εκλεκτικές συγγένειες με το παρελθόν της λογοτεχνίας.
Παρά τη φαινομενική απλότητα στην κατασκευή, η αφήγηση του Τζούλιους παρασέρνει τον αναγνώστη σε μια περιπλάνηση, πετυχαίνοντας αργά και σταθερά να τον αποσπάσει, να τον χαλαρώσει και να του ξυπνήσει τη διάθεση για λίγη άσκοπη αστική περιπλάνηση, για θεραπευτικό σουλάτσο.
Η Ανοχύρωτη πόλη το μοναδικό μυθιστόρημα του Τέτζου Κόουλ, σε μετάφραση Στέφανου Μπατσή, αποτελεί τον πρώτο λογοτεχνικό τίτλο των νεοσύστατων εκδόσεων Πλήθος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου