Ο εμποράκος (2016)

Είδα την τελευταία ταινία του Φαραντί την πρώτη εβδομάδα που βγήκε στις αίθουσες, έχει περάσει καιρός από τότε, ίσως να μην προβάλλεται πια πουθενά.

Ακόμα δεν μπορώ να θυμηθώ πότε ήταν η τελευταία φορά που είχα πάει στη συγκεκριμένη αίθουσα, στα όρια του δακτυλίου, σίγουρα είχα δει το Αμελί εκεί, καταλαβαίνετε τώρα. Δεν άργησα να καταλάβω γιατί είχα τόσο καιρό να πάω εκεί. Αίθουσα ψυχρή, χώρος ψυχρός, μοιάζει με multiplex στην αισθητική αλλά δεν είναι, αυτά τα ντεμί εμένα πολύ με ενοχλούν. Ήταν και Σάββατο, πλήθος και λαός στην αίθουσα, ζωντανός σχολιασμός της ταινίας, από το πρώτο πλάνο.

[Βράδυ Δευτέρας σε κάποιο άλλο σινεμά. Έτσι θα έπρεπε να είχε γίνει.]

Όταν βγήκα από την αίθουσα ήμουν κάπως μαγκωμένος, δεν είχα περάσει ωραία, ένιωθα πως δεν μπορούσα να εκτιμήσω πραγματικά την ταινία. Πέρασαν μέρες. Ευτυχώς οι εξωτερικές συνθήκες μόνο εν μέρει και προσωρινά μπορούν να ανακόψουν τη δυναμική μιας ταινίας όπως αυτή. Δεν ήταν έκπληξη, τόσο το Ένας χωρισμός, όσο και το Παρελθόν, ήταν ταινίες πραγματικά δυνατές, από εκείνες που φέρουν ευδιάκριτο το σκηνοθετικό στίγμα. Σίγουρα ο Εμποράκος δεν έφτασε κατ' εμέ στο ύψος αυτών των δύο. Γι' αυτό βέβαια μπορεί να φταίει πράγματι το γύρω τριγύρω.

Αυτό το κείμενο, λοιπόν, είναι μια απόπειρα επανόρθωσης, μη αδικίας.

Ένα νεαρό ζευγάρι ηθοποιών θα αναγκαστεί να αναζητήσει καινούριο διαμέρισμα, καθώς η πολυκατοικία στην οποία έμενε κρίθηκε ακατάλληλη. Παράλληλα, οι πρόβες για τον Θάνατο του εμποράκου έχουν μπει στην τελική ευθεία, η πρεμιέρα πλησιάζει. Μετά από αρκετές δυσκολίες θα βρουν ένα διαμέρισμα και θα μεταφέρουν τα πράγματά τους. Όλα μοιάζουν να επανέρχονται στους προηγούμενους ρυθμούς. Κι όμως.

Ένα δυνατό και αληθοφανές, σενάριο. Ένα σύνολο δυνατών ερμηνειών. Μια ξεκάθαρη σκηνοθετική προσέγγιση. Το σινεμά του Φαραντί με λίγα λόγια. Η εγκιβωτισμένη παράσταση έχει κομβική σημασία, δίνει τον χώρο στον Φαραντί να μας μιλήσει για μια άγνωστη πλευρά του Ιράν, μια εναλλακτική κοινότητα που παλεύει στα όρια της λογοκρισίας και της κοινωνικής προσταγής. Το Ιράν με το κοσμικό παρελθόν φαντάζει τόσο μακρινό. Σε αυτή την κοινότητα κρύβει ο Φαραντί διακριτικά τον προβληματισμό της αλλοτρίωσης, πώς ο γενικότερος συντηριτισμός διαβρώνει ακόμα και τα προοδευτικά μυαλά, πώς μοιάζει κανείς τελικά στο τέρας. Κατ' εμέ αυτό αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της ταινίας, το δεύτερο επίπεδο της ιστορίας.

Η ιστορία θα μπορούσε να εξελίσσεται οπουδήποτε στον κόσμο, ίσως μάλιστα σε κάποια δυτική χώρα να αναδεικνυόταν σαφέστερα η υποκρισία του εναλλακτικού, του προοδευτικού που στο πέρασμα από τη θεωρία στην πράξη καταφεύγει στις παραδόσεις, στα στερεότυπα, στην επιβολή. Τον Φαραντί δεν μοιάζει να τον απασχολεί ο φανερός εχθρός, εκείνον άλλωστε τον αναγνωρίζει κανείς με ευκολία, τον ξεχωρίζει στο σύνολο, τον πολεμά -θεωρητικά τουλάχιστον-· εκείνο που τον φοβίζει είναι ο συμπολεμιστής που θα αλλάξει στρατόπεδο στην πρώτη ευκαιρία, στην πρώτη στραβή. Η ανοχή απέναντι στον άλλον, η αποδοχή του άλλου πριν τον χαρακτηρίσεις υπερβολικό και εγωιστή. Δεν είναι εύκολα πράγματα αυτά που διαπραγματεύεται η ταινία, όλοι έχουν το δίκιο τους, όλοι έχουν το άδικό τους.

Σε μια περίοδο που η σεναριακή έμπνευση ολοένα και συρρικνώνεται, ταινίες όπως ο Εμποράκος, ακόμα και αν δεν πρόκειται για αριστουργήματα, πρέπει να λαμβάνουν τους έπαινους που τους αναλογούν.