Παλιοί Δάσκαλοι - Thomas Bernhard

Καθώς είχαμε κανονίσει να συναντηθούμε με τον Ρέγκερ στο Κουνστχιστόρισες Μουζέουμ στις εντεκάμιση, ήμουν εκεί ήδη στις δέκα και μισή, με σκοπό, όπως είχα υποσχεθεί ήδη στον εαυτό μου, να μπορέσω μια φορά να τον παρατηρήσω ανενόχλητος από μια όσο το δυνατόν πιο ιδεώδη οπτική γωνία, γράφει ο Άτσμπαχερ. Αφού εκείνος κατέλαβε την πρωινή του θέση στη λεγόμενη Αίθουσα Μπορντόνε απέναντι από τον Άντρα με τη λευκή γενειάδα του Τιντορέτο, στο παγκάκι το ντυμένο με βελούδο, όπου χθες, αφού μου εξήγησε τη λεγόμενη Σονάτα της θύελλας, προχώρησε στη διάλεξή του με θέμα την Τέχνη της φούγκας από πριν από τον Μπαχ μέχρι μετά τον Σούμαν, όπως τη χαρακτήρισε, αν και ήταν σε διάθεση να μιλά ολοένα και περισσότερο μόνο για τον Μότσαρτ και καθόλου για τον Μπαχ, αναγκάστηκα και εγώ να στηθώ στην Αίθουσα Σεμπαστιάνο.

Από την Αίθουσα Σεμπαστιάνο, ο Άτσμπαχερ παρατηρεί τον Ρέγκερ, με τον οποίο έχει ραντεβού στις εντεκάμιση, έχοντας φτάσει μία ολόκληρη ώρα νωρίτερα, ξέροντας πως εκείνος θα κάθεται στο παγκάκι το ντυμένο με βελούδο, απέναντι από τον Άντρα με τη λευκή γενειάδα του Τιντορέτο, στην Αίθουσα Μπορντόνε στο Κουνστιστόρισες Μουζέουμ της Βιέννης, συνήθεια σταθερή και επαναλαμβανόμενη κάθε δεύτερη μέρα εδώ και τριάντα χρόνια. Κατά τη διάρκεια της ώρας που μεσολαβεί μέχρι τη συνάντηση των δύο αντρών, και ενώ ο Ρέγκερ κάθεται στο παγκάκι το ντυμένο με βελούδο στην Αίθουσα Μπορντόνε, όπως άλλωστε συνηθίζει να κάνει κάθε δεύτερη μέρα τα τελευταία τριάντα χρόνια, και ο Άτσμπαχερ τον παρατηρεί από την Αίθουσα Σεμπαστιάνο, όπως είχε υποσχεθεί στον εαυτό του άλλωστε, ο παντογνώστης αφηγητής αναλαμβάνει, αργά και μεθοδικά, να αποδομήσει το οικοδόμημα του πολιτισμού, χρησιμοποιώντας τη συλλογιστική του Ρέγκερ, τουλάχιστον όπως αυτό έφτασε στο αυστριακό σήμερα, με την καθοριστική μεσολάβηση των Παλαιών Δασκάλων κυρίως, δίχως όμως να παραγνωρίζονται και άλλοι παράγοντες, με πρωτεύοντα εκείνον της εθνικής ταυτότητας. Και αναφερόμενος στον πολιτισμό, κατοχυρώνει αρκετό χώρο στο λήμμα για την αισθητική και τις παγιωμένες απόψεις περί ομορφιάς και σπουδαιότητας, για τα αποστήματα της δήθεν τελειότητας που πρέπει, σύμφωνα με τον Ρέγκερ, και την σιωπηλή υποστήριξη του αφηγητή, κάποια στιγμή να σπάσουν, να χυθεί επιτέλους στη θάλασσα το σιχαμερό πύον. Ο Ρέγκερ, τα τελευταία τριάντα χρόνια, κάθε δεύτερη μέρα, καταφεύγει στην Αίθουσα Μπορντόνε, στο Κουνστιστόρισες Μουζέουμ, για να περάσει το πρωινό του καθήμενος στο παγκάκι το ντυμένο με βελούδο, απέναντι από τον Άντρα με τη λευκή γενειάδα του Τιντορέντο, γιατί μόνο εκεί βρίσκει καταφύγιο απέναντι στην απομυθοποίηση της τέχνης που αναγκαστικά επέρχεται με την επισταμένη παρατήρηση και τη διαρκή μελέτη, από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει ούτε το σπουδαιότερο έργο, καθώς, αργά ή γρήγορα, κάποια ατέλεια θα ξεπηδήσει, ατέλεια που μια στιγμή πριν παρέμενε κρυμμένη καλά καθιστώντας το έργο παρουσία ανακουφιστική για την ύπαρξη του παρατηρητή, μα ξάφνου, αποκαλύπτεται, πυρπολώντας ένα ακόμα καταφύγιο. Όμως, οι παρεμβάσεις αναπόφευκτα κάποια στιγμή πλήττουν τον σκελετό του οικοδομήματος, απειλή για πλήρη κατάρρευση, εκείνο που αρχικώς φαντάζει μια υπεροπτική κριτική θεώρηση της τέχνης στα όρια του εγωπαθούς και του πικρόχολου μετατρέπεται σε μια βαθιά υπαρξιστική αγωνία. Το γέλιο σιγά σιγά παγώνει.

Ο Μπέρνχαρντ, όμως, είχε προσθέσει κάτω από τον τίτλο του μυθιστορήματος τη λέξη Κωμωδία.


Μετάφραση Βασίλης Τομανάς
Εκδόσεις Εξάντας