Σάνσετ Παρκ - Paul Auster

Σχεδόν έναν χρόνο τώρα φωτογραφίζει εγκαταλελειμμένα πράγματα. Τουλάχιστον δύο φωτογραφίσεις τη μέρα, ενίοτε μέχρι και έξι ή επτά. Κάθε φορά που μπαίνει με την κουστωδία του σε κάποια από τα σπίτια, έρχεται αντιμέτωπος με τα πράγματα, τα αναρίθμητα σκόρπια πράγματα τα οποία άφησαν πίσω τους οι οικογένειες που έφυγαν. Οι απόντες είχαν όλοι τους αποχωρήσει μέσα σε φοβερή βιασύνη, ντροπή και σύγχυση, ενώ είναι βέβαιο πως, όπου και αν έχουν εγκατασταθεί τώρα -εφόσον έχουν βρει ένα μέρος να ζουν και δεν κοιμούνται στους δρόμους-, η νέα τους κατοικία είναι μικρότερη από εκείνη που εγκατέλειψαν. Κάθε σπίτι και μια ιστορία χρεοκοπίας, πτώχευσης και ανεκπλήρωτων οφειλών, χρέους και κατάσχεσης. Αυτός έχει αναλάβει να καταγράψει τα τελευταία, εναπομείναντα ίχνη εκείνων των διασκορπισμένων ζωών, προκειμένου να αποδείξει ότι οι εξαφανισμένες οικογένειες έμεναν κάποτε εδώ, ότι τα φαντάσματα των ανθρώπων που δεν θα συναντήσει και δεν θα γνωρίσει ποτέ εξακολουθούν να βρίσκονται ανάμεσα στα πράγματα που είναι παρατημένα μέσα στα άδεια σπίτια.

Ο Μάιλς Χέλερ προΐσταται μιας τετραμελούς ομάδας, επιφορτισμένης με την απομάκρυνση της οικιακής σαβούρας από τα σπίτια που πλέον έχουν περιέλθει στη δικαιοδοσία κάποιας τράπεζας, απόρροια της αδυναμίας των δανειοληπτών να ανταποκριθούν στους όρους και τις δεσμεύσεις απέναντι στον δανειστή. Έχουν περάσει επτάμισι χρόνια από τότε που πήρε την απόφαση να εγκαταλείψει το κολέγιο και να διακόψει την επικοινωνία με τους γονείς του, αφήνοντας πίσω του τη Νέα Υόρκη σε μια συνεχή εναλλαγή πόλεων και επαγγελμάτων, μια πορεία προς τα δυτικά· τον τελευταίο καιρό ζει στη Φλόριντα.

Μια μέρα, απολαμβάνοντας το ρεπό του, διάβαζε τον Υπέροχο Γκάτσμπυ, ακόμα μια φορά, δώρο του πατέρα του πριν χρόνια, σε ένα πάρκο. Η Πιλάρ Σάντσεζ ξαπλωμένη λίγο πιο δίπλα απολάμβανε το βιβλίο της. Ναι, σωστά μαντέψατε. Τον Υπέροχο Γκάτσμπυ διάβαζε και εκείνη, για πρώτη φορά, στην κατάλληλη ηλικία, λίγο πριν τελειώσει το λύκειο. Και καλύτερη βιβλιοφιλική αφορμή για να ανθίσει ο έρωτας δεν θα υπήρχε, το σημάδι της σύμπτωσης πάντα γοητεύει, όσο προφανέστερο τόσο πιο ισχυρή η επίδρασή του. Εκείνη όμως δεν είναι ακόμα ενήλικη και ο νόμος καραδοκεί, και, αν δεν σε καταγγείλει ο δικός σου άνθρωπος, τότε ποιος, αλήθεια, θα το κάνει; Ο Μάιλς αναγκάζεται να φύγει για την Νέα Υόρκη, για τους λίγους μήνες που μεσολαβούν μέχρι τα γενέθλια της Πιλάρ.

Ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίο έχει κρατήσει επαφή όλα αυτά τα χρόνια, κρίκος συνδετικός με το παρελθόν, είναι ο Μπιγκ Νέιθαν, ο οποίος τους τελευταίους μήνες, μαζί με την Έλεν και την Άλις, ζει σε ένα σπίτι, στο Σάνσετ Παρκ, το οποίο ήταν κενό από τότε που περιήλθε στην ιδιοκτησία του δήμου, και ένα κενό του συστήματος συνέχιζε να του εξασφαλίζει την παροχή νερού και ρεύματος. Σε αυτό το κενό του συστήματος στήριξαν οι καταληψίες τις ελπίδες τους για μια στέγη. Ο Μάιλς, επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη, θα αποτελέσει τον τέταρτο συγκάτοικο.

Ο Όστερ χτίζει την ιστορία του γύρω από το τεράστιο πρόβλημα στέγης, με το οποίο όλο και περισσότεροι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι, όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και στην Ευρώπη, αναγκάζοντας τις επιτροπές ειδικών να αμβλύνουν ολοένα και περισσότερο τα κριτήρια θεώρησης κάποιου ως άστεγου, γεγονός που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την υπερπληθώρα κτιρίων, που χάσκουν κενά και αποκρουστικά ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις . Μια ιστορία πυκνή, με αρκετά πρόσωπα να περιστοιχίζουν τον βασικό πρωταγωνιστή, με έναν αφηγητή παντογνώστη να αλλάζει συνεχώς γωνία λήψης με σκοπό να διηγηθεί την ιστορία όσο πιο σφαιρικά μπορεί, μην θεωρώντας ήσσονος σημασίας κανέναν από τους χαρακτήρες. Ένα μυθιστόρημα με όλες τις γνωστές αρετές του Αμερικανού συγγραφέα, σε μεγάλη φόρμα, δίχως την αφαιρετική διάθεση παλαιότερων έργων του -έργα τα οποία του χάρισαν μεγάλο μέρος της φήμης του-, υπενθυμίζοντας ακόμα και στους πλέον δύσπιστους πως, παρά τα όσα οι Κασσάνδρες διατυμπανίζουν, το μυθιστόρημα δεν έχει πεθάνει, ακόμα τουλάχιστον.

Το Σάνσετ Παρκ έφτασε την κατάλληλη στιγμή, προσωπικά μιλώντας, καθώς διένυα μια φάση αμερικανίλας, σκεφτόμουν ξανά την Τυφλόμυγα της Χούστβεντ και τα Μάτια ερμητικά κλειστά του Κιούμπρικ, επιζητούσα αυτή την αίσθηση εναλλαγής φωτός και σκότους, με φόντο τη Νέα Υόρκη, και ποιος καταλληλότερος από εκείνον να την αποδώσει; Παράλληλα, και αναπάντεχα, η αυστηρή προσωπική ηθική των χαρακτήρων, έτσι όπως τους την εμφύσησε ο Όστερ, αυτή η ξεροκεφαλιά, η παλιομοδίτικη αντιμετώπιση των πραγμάτων, ενάντια στο αλλοτριωτικό: "έλα μωρέ, εσύ θα αλλάξεις τον κόσμο;", λειτούργησε και κούμπωσε απόλυτα με διάφορες σκέψεις μου αυτή την περίοδο. Οι συμπτώσεις είναι πάντα ευπρόσδεκτες, όχι μόνο στον έρωτα.

Και για το κλείσιμο κάτι που λέω πάντα για έργα όπως αυτό: Στο τέλος της ανάγνωσης υπάρχει αυτό το υπέροχο αίσθημα αντίστιξης πως διάβασες κάτι σπουδαίο και ευκολοδιάβαστο ταυτόχρονα.

(πρωτοδημοσιεύτηκε στο Trolling Stone)

Μετάφραση Σπύρος Γιανναράς
Εκδόσεις Μεταίχμιο