Ο πρώτος κακός - Miranda July

Ανάμεσά μας κυκλοφορούν άνθρωποι πολυτάλαντοι και πολυπράγμονες, ανίκανοι να περιορίσουν την έκφρασή τους σε μία και μόνη φόρμα, κινητοποιημένοι συνεχώς από ερεθίσματα, διοχετεύουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους σε νέα κανάλια, εξερευνώντας -μέρος αναπόσπαστο της δημιουργίας- πεδία άγνωστα, ενθουσιασμένοι από τις δυνατότητες που διακρίνουν να ανοίγονται μπροστά τους, με μια διάθεση παιδική, η ανακάλυψη ενός καινούριου παιχνιδιού. Μια ματιά στο βιογραφικό της Miranda July θα ήταν ικανή να επιβεβαιώσει τα παραπάνω. Οι σκεπτικιστές δηλώνουν: είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, ένας δημιουργός να είναι επαρκής στη διάσπαση των εκφραστικών μέσων. Ο κανόνας τούς ενισχύει το επιχείρημα, οι εξαιρέσεις μένουν να ανακαλυφθούν. Θυμάμαι, όταν πήγαινα στο λύκειο, ένα μάθημα με τον τίτλο Ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας, μάθημα που εμφανίστηκε για τις ανάγκες του νέου τότε συστήματος εισαγωγής στα πανεπιστήμια και εξαφανίστηκε γρήγορα στην επόμενη αλλαγή, μάθημα στο οποίο, ανάμεσα σε πολλά άλλα ενδιαφέροντα, γινόταν αναφορά σε έναν αρχαίο Έλληνα, ο οποίος ήταν γνωστός ως ο Βήτα, επειδή αν και είχε να επιδείξει σπουδαίο έργο σε διάφορους τομείς της σκέψης και της γνώσης, εντούτοις δεν ξεχώριζε πραγματικά σε κανέναν τομέα, ήταν δηλαδή καλός αλλά όχι άριστος. Το όνομά του δεν το θυμάμαι, το αναζητώ από καιρό σε καιρό, αλλά το βιβλίο εκείνο είναι καταχωνιασμένο σε ένα υπόγειο γεμάτο υγρασία, το οποίο συνειδητά αποφεύγω να επισκεφτώ.

Τη Miranda July είναι πιθανό να τη γνωρίζει κανείς από την πρώτη της ταινία, Εγώ εσύ και όλοι οι γνωστοί, που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση όταν προβλήθηκε -διάολε πότε πέρασαν δέκα χρόνια;-, για τον ιδιαίτερο τρόπο αφήγησης και απεικόνισης μιας ερωτικής ιστορίας, με διάθεση ανανεωτική -αν και όχι σκοπίμως-, παιχνιδιάρικη, φαινομενικά ελαφριά και αστεία, μα μόνο ως κρυψώνα του άγχους και της θλίψης της σύγχρονης ζωής.

Η φετινή κυκλοφορία του πρώτου της μυθιστορήματος στα ελληνικά, την ίδια μάλιστα χρονιά με την κυκλοφορία του βιβλίου στην Αμερική, με γέμισε προσδοκίες, αν και γενικότερα η έκδοσή του πέρασε μάλλον στα ψιλά. Διηγήματά της έχουν φιλοξενηθεί στο ιστολόγιο Logotexnia21, και μπορείτε να τα βρείτε εδώ, επιλογή από τη συλλογή διηγημάτων της με τίτλο No one belongs here more than you, που αποτέλεσε τη βάση για την ομώνυμη θεατρική παράσταση της ομάδας Phantom Pain.

Πήγα με το αμάξι στο ιατρείο σαν να πρωταγωνιστούσα σε ταινία από εκείνες που έβλεπε ο Φίλιπ -παράθυρα κατεβασμένα, μαλλιά ν' ανεμίζουν, ένα μόνο χέρι στο τιμόνι. Όταν σταμάτησα στο κόκκινο, κράτησα το βλέμμα μου στυλωμένο μπροστά. Όλο μυστήριο. Ποια είναι αυτή; θ' αναρωτιόντουσαν οι άνθρωποι. Ποια είναι αυτή η μεσήλικη γυναίκα στο μπλε Χόντα; Διέσχισα το υπόγειο πάρκινγκ κι έφτασα στο ασανσέρ. Πάτησα το 12 με δάκτυλο που φανέρωνε άνεση, παιχνίδι. Δάκτυλο έτοιμο για όλα. Με το που έκλεισαν οι πόρτες, κοιτάχτηκα στον καθρέφτη της οροφής και πρόβαρα τις πιθανές εκφράσεις που θα έπαιρνε το πρόσωπο μου αν ο Φίλιπ ήταν στην αίθουσα αναμονής. Έκπληξη θα έδειχνα, αλλά όχι υπερβολική, και φυσικά εκείνος δεν θα βρισκόταν στο ταβάνι, οπότε ο λαιμός μου σίγουρα δεν θα ήταν τόσο τεντωμένος. Μέχρι το τέρμα του διαδρόμου πρόβαρα την έκφραση. Α! Α, γεια! Να η πόρτα

ΔΡ ΤΖΕΝΣ ΜΠΡΟΓΙΑΡ
ΧΡΩΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Την άνοιξα με άνεση.
Φίλιπ πουθενά. 

Η Σέριλ, γυναίκα μέσης ηλικίας, με χαρακτήρα ευάλωτο, ζει μόνη, εργάζεται σκληρά αλλά με πάθος, βασανίζεται από έναν μόνιμο κόμβο στον λαιμό, έναν κόμβο υστερικό. Είναι τσιμπημένη με τον Φίλιπ, συνάδελφό της, αρκετά μεγαλύτερο σε ηλικία, από τον οποίο δέχεται αντικρουόμενα και δυσνόητα σινιάλα, ευρισκόμενα στο πεδίο που ορίζεται ανάμεσα στο φλογερό πάθος, την ανόθευτη αγάπη, τη συναδελφική ανοχή και την πλήρη αδιαφορία. Εκείνη δεν το βάζει κάτω. Δεν το βάζει κάτω ούτε όταν η κόρη των αφεντικών της έρχεται να μείνει μαζί της αναστατώνοντας τη ρουτίνα της. Δεν είναι ατρόμητη, απλώς αυτή η ζωή της έλαχε.

Η περίληψη της ιστορίας ελάχιστα μπορεί να συνεισφέρει στην αίσθηση της ανάγνωσης, τίποτα δεν είναι απλό στο σύμπαν της July, ούτε αναμενόμενο, ούτε κανονικό. Οι ήρωες, τα συναισθήματα και τα συμβάντα παίρνουν διαστάσεις παράξενες και ανοίκειες, ιδωμένα, θαρρείς, μέσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες, αντανακλάσεις καθώς είναι μιας πραγματικότητας που μοιάζει κανονική αλλά δεν είναι, αν και θα μπορούσε να είναι. Μια αίσθηση χιούμορ, ιδιαίτερου και όχι συνηθισμένου, όχι μαύρου ακριβώς, όχι πάντοτε κατανοητού, πότε γλυκού και πότε πικρού, πότε γλυκόπικρου, που άλλοτε λειτουργεί και άλλοτε στέκει παράμερα. Η ένστασή μου, η βασική τουλάχιστον, έγκειται στην αποσπασματικότητα που διακρίνει την αφήγηση, θυμίζοντας σειρά επεισοδίων με τίτλο: στιγμιότυπα από τη ζωή της Σέριλ. Γεγονός που δεν βοηθάει στη ροή της ανάγνωσης, αν και τελικά καταφέρνει να συνθέσει το πορτραίτο της ηρωίδας και το κάδρο της ζωής της. Δίχως διάθεση να αποκαλύψω στοιχεία της υπόθεσης, πρέπει να επισημάνω πως το δεύτερο μέρος έχει μεγαλύτερη συνοχή, μια αφήγηση πιο στέρεα, χωρίς να χάνει από την τρέλα της συγγραφέως.

Δυστυχώς η July δεν επιτυγχάνει αυτό που μοιάζει να οραματίστηκε παρά μόνο σποραδικά. Ίσως η μικρή φόρμα να ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία της, στην ικανότητά της στο στιγμιαίο ξάφνιασμα, στο τουίστ της πραγματικότητας, στην παράλογη και σουρεαλιστική τροπή των πραγμάτων.

Πάντως την ταινία της, εκείνη την πρώτη, να τη δείτε.


Μετάφραση Χαρά Γιαννακοπούλου
Εκδόσεις Παπαδόπουλος