Πανσέληνος - Antonio Muñoz Molina

Υπάρχει ένα παλαιοβιβλιοπωλείο στη Θεσσαλονίκη, κοντά στην Ροτόντα, που δεν θυμάμαι τ' όνομά του, μ' ένα τεράστιο υπόγειο γεμάτο θησαυρούς. Εκεί βρήκα το βιβλίο αυτό, του αγαπημένου μου Μολίνα, συγγραφέα που τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες εκδότες έχουν δυστυχώς ξεχάσει, ένα βιβλίο από χρόνια εξαντλημένο, όπως και αρκετά ακόμα δικά του, που κάποτε κυκλοφόρησαν στα ελληνικά.

Και όμως, παρά τη δεδομένη προσδοκία και την τεράστια χαρά στη θέα του, δεν ήμουν έτοιμος γι' αυτό που ένιωσα διαβάζοντάς του. Βλέπετε, κάποτε οι προσδοκίες, όσο υψηλές και αν είναι, καταρρίπτονται από την επέλαση της ομορφιάς και του ενθουσιασμού. Τέτοιο τεράστιο μυθιστόρημα είναι η Πανσέληνος.

Τριγύριζε νυχθημερόν στην πόλη, αναζητώντας ένα βλέμμα. Δε ζούσε παρά μόνο γι' αυτό, κι ας προσπαθούσε να κάνει κι άλλα πράγματα ή προσποιούνταν ότι τα έκανε, όμως απλώς κοιτούσε, παρακολουθούσε τα μάτια των ανθρώπων, τα πρόσωπα των αγνώστων, των σερβιτόρων των μπαρ και των υπαλλήλων των καταστημάτων, τα πρόσωπα και τα βλέμματα των κρατούμενων στα αστυνομικά τμήματα. Ο επιθεωρητής αναζητούσε το βλέμμα κάποιου που είχε δει κάτι υπερβολικά τερατώδες, ώστε να έχει μπορέσει η λήθη να το ηρεμήσει ή να το ναρκώσει, δυο μάτια στα οποία έπρεπε να παραμείνει κάποιο χαρακτηριστικό ή κάποια συνέπεια του εγκλήματος, δυο κόρες ματιών που μέσα τους θα μπορούσε να ανακαλύψει ανενδοίαστα την ενοχή, απλώς κοιτάζοντάς τες, όπως αναγνωρίζουν οι γιατροί τα σημάδια μιας αρρώστιας με το που πλησιάζουν στο σώμα έναν μικρό φακό.

Ο επιθεωρητής, που μετά από χρόνια καταφέρνει να πετύχει την πολυπόθητη μετάθεση πίσω στον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο ίδρυμα για ορφανά, μακριά από το Μπιλμπάο, εκεί όπου υπηρέτησε για χρόνια με τον καθημερινό φόβο για τη ζωή του, θα αναλάβει να διευθύνει την πρώτη σπουδαία έρευνα, αναζητώντας τον δολοφόνο βιαστή ενός μικρού κοριτσιού, και παράλληλα θα αναμετρηθεί με τους προσωπικούς του δαίμονες.

Ο Μολίνα, με αφορμή μια τυπική αστυνομική υπόθεση, ξεδιπλώνει την αφηγηματική του ικανότητα σε όλο της το μεγαλείο, μην παραλείποντας την πλοκή και το σασπένς, συστατικό απαραίτητο για τη συγκεκριμένη ιστορία, χρησιμοποιεί μια γλώσσα ποιητική και απαιτητική, και επιτυγχάνει να μαγεύσει ακόμα και τον αναγνώστη εκείνο που με αδικαιολόγητη σιγουριά κατατάσσει την αστυνομική λογοτεχνία στα αποπαίδια της γραφής, αρνούμενος πεισματικά την καταβύθιση σε έναν κόσμο σκοτεινό και επικίνδυνα γοητευτικό. Είναι η ατμόσφαιρα των βιβλίων του που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο με ελκύει στον Μολίνα, αυτή η καταχνιά και η θλίψη που κυριαρχούν, η ματαιότητα, συνυφασμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη, η επίγνωση της ανικανότητας για ευτυχία, παρά τις όποιες εκλάμψεις, η διαρκής σύγκρουση με το παρελθόν και ο αναπόφευκτος απολογισμός, όλα εκείνα που έμοιαζαν καμωμένα σωστά, μα που από καιρό έχουν πέσει από το ίδιο τους το βάρος, η ανθρώπινη αδυναμία.

Ξέρω πως οφείλω ν' αφήσω ένα χρονικό διάστημα να περάσει πριν αποφανθώ αν είναι η Πανσέληνος ή Ο χειμώνας στη Λισαβόνα το βιβλίο του Μολίνα που περισσότερο με διέλυσε, και επομένως με στοίχειωσε. Ξέρω όμως σίγουρα πως η αναζήτηση και για τα υπόλοιπα έργα του θα συνεχιστεί με επιμονή και υπομονή, σε σκονισμένα υπόγεια και σεντόνια απλωμένα, εδώ και αλλού.

Μετάφραση Δημήτρης Δημουλάς
Εκδόσεις Πατάκη