Ο Λαγός έχει λεφτά είναι το τρίτο μέρος της διάσημης τετραλογίας του Τζον Άπνταϊκ με πρωταγωνιστή τον Χάρι Άνγκστρομ, η οποία μεταφέρεται τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά σε φροντίδα του έμπειρου μεταφραστή Πάνου Τομαρά για τις εκδόσεις Οξύ.
Νεαρός μεσήλικας πια, στο κατώφλι της δεκαετίας του ογδόντα, ο Λαγός έχει επιτέλους μια στρωμένη ζωή γεμάτη από προνόμια. Παρότι η πετρελαϊκή κρίση ρίχνει βαριά τη σκιά της στην αμερικανική οικονομία, με τον πληθωρισμό να ροκανίζει το πραγματικό εισόδημα και να δημιουργεί στρεβλώσεις στην αγορά, εκείνος, έχοντας κληρονομήσει την αντιπροσωπεία ιαπωνικών αυτοκινήτων που ο πεθερός του έστησε, απολαμβάνει την παρουσία του στην ανώτερη μεσαία τάξη, που γεννήθηκε και εγκαθιδρύθηκε σταδιακά μετά το τέλος του πολέμου, τη στιγμή που το τέλος της ιστορίας προφητευόταν με σιγουριά και η ανάπτυξη φάνταζε μια λεωφόρος ταχείας κυκλοφορίας χωρίς φραγμούς και όρια και οι κοινωνικοπολιτικές αναταραχές αποτελούσαν πια παρελθόν.
Με μια βιαστική ματιά, ο Λαγός δεν μοιάζει να διαθέτει τη στόφα του πρωταγωνιστή ενός από τα σημαντικότερα αμερικανικά λογοτεχνικά επιτεύγματα του δεύτερου μισού του περασμένου αιώνα. Πιο προσεκτικά ωστόσο, ο αναγνώστης θα αντιληφθεί πως είναι ο ιδανικός, καθώς στο πρόσωπό του συναντώνται τα χαρακτηριστικά εκείνα τα οποία η οξυδερκής παρατήρηση του Άπνταϊκ εντοπίζει και αναδεικνύει, μέσω των οποίων αποτυπώνεται μια μάλλον ουδέτερη περίοδος της σύγχρονης ιστορίας των Ηνωμένων Πολιτειών, πρόδρομος των μετέπειτα χρόνων. Η οξυδέρκεια επιβεβαιώνεται από το γεγονός πως το τρίτο αυτό μέρος δημοσιεύτηκε το 1981, η συγγραφή, δηλαδή, υπήρξε σύγχρονη και όχι μια εκ του ασφαλούς ύστερη απολογιστική ματιά.
Ο Άπνταϊκ ευφυώς ρίχνει τον προβολέα προς το μέρος του Λαγού, ωστόσο στέκεται ελάχιστα στη λάμψη των προνομίων που απολαμβάνει, εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι η διερεύνηση της σκιάς. Η αυτοπεποίθηση του μέσου Αμερικανού εντός του ονείρου είναι ισχυρή παρά τους όποιους τριγμούς, η υπαρξιακή αγωνία ωστόσο θεριεύει όταν το ένστικτο της επιβίωσης αποκοιμιέται. Σε αυτό το σημείο ο Άπνταϊκ εντοπίζει τον χώρο στον οποίο διαδραματίζεται η, παράλληλη της πρόδηλης, ζωή ενός ανθρώπου, όπως του Λαγού, χωρίς συνειδητές αγωνίες, με τη λογική να κυριαρχεί, γεγονός που τον αφήνει ανυπεράσπιστο σε ξαφνικές και σκόρπιες σκέψεις και γεγονότα, όπως για παράδειγμα η διερώτηση αν η νεαρή κοπέλα που επισκέπτεται τη μάντρα μπορεί να είναι κόρη του ή η άρνηση να δεχτεί στη δουλειά τον γιο του που επιθυμεί να εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο.
Είναι προφανές, ωστόσο αξίζει να ειπωθεί, πως ο Λαγός δεν φέρει τίποτα το ηρωικό, είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος που η συγκυρία τον έφερε στη καλή πλευρά της ζωής. Δυσκολεύεται και αδυνατεί να αποδεχτεί πόσο τυχαία είναι όλα όσα χαρακτηρίζουν τη ζωή του, αυτά ως πρωταγωνιστής, γιατί ως παρατηρητής της ζωής των άλλων είναι πανέτοιμος να τα διακρίνει και να τα επισημάνει σχεδόν στο όριο της καταγγελίας. Είναι ένα τυπικό δείγμα της ατομικότητας που αργά και σταθερά συνεχίζει να κυριαρχεί στον σύγχρονο κόσμο. Ο Άπνταϊκ ξέρει πού σκάβει, σίγουρος για τα ευρήματά του. Η επιλογή ενός ουδέτερου κεντρικού προσώπου όχι μόνο δεν στέκεται εμπόδιο στη συγγραφή του δικού του μεγάλου αμερικανικού μυθιστορήματος, αλλά αντίθετα τη διευκολύνει. Βέβαια, το να κάνει κανείς σπουδαία λογοτεχνία μετερχόμενος τόσο απλά και βασικά συστατικά, μόνο απλό δεν είναι. Γι' αυτό ο Άπνταϊκ θεωρείται και είναι ένας από τους σπουδαίους.
Η ανάγνωση καταδεικνύει τη σημαντικότητα του έργου αυτού, που στο άκουσμα της περιγραφής και στη θέα του όγκου του ίσως προκαλέσει αμφιβολίες. Χωρίς φωνές, τρικ και εξάρσεις, παρακολουθώντας μια περίοδο της ζωής του Λαγού, ο Άπνταϊκ ανατέμνει κάθετα την αμερικανική κοινωνία, αναδεικνύοντας την απανθρωποίηση που η επικράτηση των οικονομικών δεικτών φέρει, όταν όλα αποτιμώνται με όρους ανάπτυξης και κερδοφορίας, ακόμα και το ίδιο το συναίσθημα, απομακρύνοντας ολοένα το άτομο, και την κοινωνία εν γένει, από τον πυρήνα της ύπαρξης, της ηδονής και του φόβου, μια κοινωνία αποτελούμενη σε μεγάλο μέρος από υπνοβάτες που ασχολούνται με τις ισοτιμίες συναλλάγματος, την αξία του χρυσού, τα αποθέματα πετρελαίου και τα βράδια χρειάζονται ακόμα ένα ποτό, μην μπορώντας να εξηγήσουν το γιατί.
Ο Άπνταϊκ διέκρινε όσα η μέθη της ανάπτυξης δεν άφησε μεγάλο μέρος του πληθυσμού να διακρίνει, δεν θέλησε να είναι προφήτης δεινών και όμως, δυστυχώς για όλους μας, υπήρξε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου