Οι νύχτες στο Φλόρες - César Aira

Όταν πριν δυο χρόνια σχεδόν, διάβασα για πρώτη φορά, μετά από προτροπή του Α., κάποιο έργο του Αργεντινού συγγραφέα Σέσαρ Άιρα, το Βαράμο, η γεύση που μου άφησε θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: κορμί τέλειο, απουσία ψυχής. Όμως, και είναι ίδιον των σπουδαίων δημιουργών αυτό, ο ελάχιστος σπόρος που μου άφησε συνέχισε να σκάβει αργά και σταθερά, να διεκδικεί το χώρο που του ήταν απαραίτητος για να ριζώσει και να ανθίσει, γεγονός που άργησα να αντιληφθώ και να παρατηρήσω, παρά μονάχα όταν ξαφνικά βρέθηκε ολάνθιστος να στέκει απέναντί μου. Τις τελευταίες μέρες είχα τη διάθεση για μια λογοτεχνική φάρσα από κάποιον εραστή της λογοτεχνίας, παιχνίδια του μυαλού, δύσκολο να εξηγηθούν και να περιγραφούν. Ο Άιρα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως υπερκινητικός δημιουργός, ένα μυαλό που συνέχεια γεννά ιδέες και αρνείται να εγκλωβιστεί στα αδιέξοδά τους, με αποτέλεσμα το κάθε βιβλίο, η κάθε απλή ιστορία να είναι γαϊτανάκι εναλλαγών στυλ, ένα πανηγύρι. Αυτό είχα ανάγκη, την άρνηση του εγκλωβισμού.

Ο Άλντο και η Ροσίτα Πεϋρό, ένα παντρεμένο ζευγάρι ηλικιωμένων από το Φλόρες, άρχισαν να ασκούν ένα παράξενο επάγγελμα στο οποίο ήταν μοναδικοί και ξυπνούσαν την περιέργεια των λίγων που μάθαιναν γι' αυτό: έκαναν νυχτερινό delivery για λογαριασμό μιας συνοικιακής πιτσαρίας.

Οι νύχτες στο Φλόρες αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα της τεράστιας βιβλιογραφίας του Άιρα, που αριθμεί πάνω από ογδόντα τίτλους -χώρια οι μεταφράσεις, τα κριτικά κείμενα και οι μελέτες του. Η ιστορία ξεκινά με ένα ζευγάρι συνταξιούχων, οι οποίοι επιθυμούν ένα επιπλέον εισόδημα, για να ενισχύσουν τη χαμηλή σύνταξη που λαμβάνουν στην Αργεντινή της κρίσης, και δουλεύουν σε μια πιτσαρία, παραδίνοντας πίτσες με τα πόδια, πάντα ως ζευγάρι. Καταφέρνουν δε να είναι ανταγωνιστικοί στους χρόνους συγκριτικά με τους νεαρούς συναδέλφους τους, παρότι δεν διαθέτουν μηχανάκι. Ποτέ κανένα παράπονο δεν έφτασε για εκείνους, το αντίθετο, πολλοί είναι οι πελάτες εκείνοι, όπως κάποιες μοναχές για παράδειγμα, που ζητούν αποκλειστικά εκείνους για να τους εξυπηρετήσουν. Οι διαδρομές μέσα στη γειτονιά του Φλόρες δίνουν, αρχικά, την ευκαιρία στον συγγραφέα να αποτυπώσει, με διάθεση χιουμοριστική, την πραγματικότητα στα χρόνια της κρίσης, την άναρχη δόμηση, που μετατρέπει σε δυσεπίλυτο γρίφο τις οδηγίες εντοπισμού μιας απλής διεύθυνσης, την τρομολαγνία των ΜΜΕ και τη δεδομένη εγκληματικότητα. Όμως, στη λογοτεχνία του Άιρα τίποτα δεν συνεχίζει όπως ξεκινά ή όπως θα ανέμενε κανείς. Γρήγορα η ιστορία θα μετατραπεί σε αστυνομική, με την απαγωγή ενός νεαρού, ενώ ένα παράξενο πλάσμα, που συντροφεύει τους ηλικιωμένους στις βραδινές τους παραδόσεις, προσδίδει στην αφήγηση κάτι από μαγικό ρεαλισμό, και ένας συγγραφέας, που δεν είναι ακριβώς συγγραφέας, από τη Βολιβία επισκέπτεται έναν εισαγγελέα, μια διάθεση κριτική απέναντι στη μοντέρνα τέχνη, και άλλα πολλά απρόοπτα, και όλα αυτά σε μόλις εκατόν είκοσι σελίδες, που διαβάζονται απνευστί και διαθέτουν μια συνοχή, μάλλον αδύνατο να εξηγηθεί, προσφέροντας χαοτική απόλαυση και πηγαίο γέλιο.

Αυτή η διάθεση φάρσας σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει περιφρόνηση της λογοτεχνίας εκ μέρους του Άιρα, το αντίθετο μάλιστα. Η επαφή με το έργο του Άιρα αποπνέει αγάπη και σεβασμό, ενώ η προσέγγιση είναι σοβαρή και υποστηρίζεται από δουλειά και ταλέντο, αποτέλεσμα προσωπικής αισθητικής, καλλιεργημένης με τα χρόνια και χάρη στην επαφή με την παγκόσμια λογοτεχνία, και διόλου τυχαίο γεγονός.

Μετάφραση Κατερίνα Τζωρίδου
Εκδόσεις Καστανιώτη