Αύριο - Graham Swift

Υπάρχουν κάποια βιβλία τη δυναμική των οποίων δεν μπορείς να αντιληφθείς επακριβώς τη στιγμή της ανάγνωσης, ούτε καν τις επόμενες μέρες, αλλά καιρό μετά ορθώνουν το τελικό τους ανάστημα, έχοντας διεκδικήσει τον χώρο που τους αναλογεί και ας ξεθωριάζουν εντωμεταξύ οι λεπτομέρειες της ιστορίας, ενώ η αίσθηση εντείνεται, η επιθυμία για επιστροφή γεννιέται. Τέτοιο βιβλίο ήταν ο Τελευταίος γύρος του Γκράχαμ Σουίφτ. Από τότε έχουν περάσει πάνω από τρία χρόνια, και όλο έλεγα: κάτι δικό του θέλω να διαβάσω ξανά· από αναβολή σε αναβολή πήγαινε η απόφαση, ώσπου τις προάλλες στο παλαιοβιβλιοπωλείο έπεσα πάνω στο δικό του Αύριο. Η αλήθεια είναι ότι σκέφτηκα κάποιο λογοπαίγνιο με εκείνα που πρέπει να κάνουμε σήμερα και να μην αναβάλλουμε για αύριο αλλά μάλλον δεν είναι ταιριαστό τώρα που το σκέφτομαι ξανά.

Πρέπει να κοιμάστε πια, αγγελούδια μου. Εκείνο που μου προξενεί κατάπληξη, αλλά και ανακούφιση συνάμα, είναι πως το ίδιο κάνει κι ο πατέρας σας, σαν άνθρωπος που βρίσκει το κουράγιο να κοιμηθεί την προηγούμενη της εκτέλεσής του. Κι αύριο θα χρειαστεί να το μαζέψει όλο. Είμαι η μόνη που αγρυπνά σ' αυτό το σπίτι την ημέρα που θα αλλάξει τη ζωή  όλων μας, την ημέρα που ξεκίνησε ήδη -τα φωτεινά χεράκια στο ξυπνητήρι μου (που δεν το ρύθμισα να χτυπήσει) δείχνουν πως μόλις πέρασε η μία το πρωί.

Το Αύριο στηρίζεται σε ένα εύρημα, σε ένα μυστικό για την ακρίβεια. Η μητέρα-αφηγήτρια απευθύνεται στα δίδυμα παιδιά της, που, όπως και ο πατέρας τους, κοιμούνται εκείνη την ώρα, και αποφασίζει, αδυνατώντας να κοιμηθεί η ίδια, να δώσει τη δική της εκδοχή, όχι απαραίτητα αντίθετη ή διαφορετική από εκείνη του πατέρα, σχετικά με όσα συνέβησαν κάποτε, μια σύντομη ανασκόπηση της ζωής μέχρι εκείνη τη νύχτα, λίγο πριν ξημερώσει το αύριο, μέρα κατά την οποία, συμφωνημένο εδώ και χρόνια, θα αποκαλύψουν στα δεκαεξάχρονα παιδιά τους το μυστικό. Η αγωνία της είναι έντονη, τα ερωτήματα πολλά, πώς θα είναι η επόμενη μέρα της αποκάλυψης;

Παρότι το οικοδόμημα στηρίζεται στην αποκάλυψη του μυστικού, μυστικό που δεν είναι δύσκολο ή απίθανο να υποψιαστεί ο αναγνώστης, εντούτοις αυτό καθαυτό το μυστικό δεν αποτελεί το διακύβευμα της ανάγνωσης ούτε τον στόχο του συγγραφέα. Η ταύτιση με την αφηγήτρια και την αγωνία της, την ταυτόχρονη ανάγκη της να δικαιολογηθεί αλλά και να μη δώσει λογαριασμό, είναι εκείνο πάνω στο οποίο χτίζεται σελίδα τη σελίδα, αυτή η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η στοχευμένη απεύθυνση  είναι που δημιουργεί την ανάγκη να ακολουθήσει κανείς την αφήγηση μέχρι τέλους, γνωρίζοντας πως ποτέ δεν θα μάθει πώς τελικά εξελίχθηκαν τα γεγονότα την επόμενη μέρα.

Η εξιστόρηση μιας παρελθούσας ζωής, η απεικόνιση μιας εποχής περασμένης, η οποία μάλλον ελάχιστα πράγματα σημαίνει για τη νέα γενιά, η ανάγκη της αφηγήτριας, η ανάγκη του καθενός μας τελικά, να δείξει τις αποφάσεις ως αλληλουχία γεγονότων και όχι ως σπασμωδικές κινήσεις, να δώσει το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, να καταφύγει στο έσχατο επιχείρημα: έτσι έκαναν όλοι· να διακρίνει το καλό από το κακό, να δώσει παραδείγματα και αντιπαραδείγματα, να βρει το κουράγιο να σταθεί στο οικογενειακό τραπέζι και να πει: αυτή είμαι εγώ.

Και σε αυτό το μυθιστόρημα συνάντησα τα στοιχεία της γραφής του Σουίφτ που με γοήτευσαν και στον Τελευταίο γύρο: η οριακή συναισθηματική φωνή που δεν ολισθαίνει στο εύκολο μελό, η προώθηση της αφήγησης, δύο βήματα μπροστά, ένα πίσω και μία παύση στο παρόν, το χτίσιμο των χαρακτήρων, έστω και αν μόνο η μητέρα έχει φωνή, η απεικόνιση μιας περασμένης εποχής με μια αίσθηση ακρίβειας και έλλειψης υπερβολής είτε προς την ωραιοποίηση είτε προς την καταβαράθρωση, ένα παρελθόν το οποίο είδε την επιστήμη να αλλάζει τα δεδομένα και να μεταβάλλει άπαξ και διά παντός συναισθηματικές βεβαιότητες αιώνων.  

Η ανάγκη για επιστροφή στο λογοτεχνικό σύμπαν αυτού του σπουδαίου σύγχρονου Βρετανού συγγραφέα καλύφθηκε, προσωρινά τουλάχιστον.


Μετάφραση  Θωμάς Σκάσσης
Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας