Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, στην εποχή της εικόνας, κάποια βιβλία να είναι πιο γνωστά μέσω των κινηματογραφικών τους μεταφορών, ενώ είναι επίσης συχνό να επαναβαπτίζονται από τον τίτλο της ταινίας. Έτσι, Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν (Αρσενίδης, 1995) δεν είναι παρά ο ελληνικός τίτλος της ταινίας του 1966, μεταφοράς του βιβλίου του Τσέχου συγγραφέα Μποχουμίλ Χράμπαλ Τρένα υπό αυστηρή παρακολούθηση (Κουκκίδα, 2008). Εν τω μεταξύ, Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν είναι μυθιστόρημα του Σιμενόν, γραμμένο το 1938, (Πλέθρον, 1994/Άγρα, 2004). Ορισμένα πράγματα καλό είναι να διευκρινίζονται και να μην παραχώνονται κάτω από το χαλάκι με τις λεπτομέρειες.
Εκείνη τη χρονιά, το χίλια εννιακόσια σαράντα πέντε, οι Γερμανοί έπαψαν να κυριαρχούν στον ουρανό της μικρής μας πόλης, κι ακόμη περισσότερο στους ουρανούς του νομού κι ολόκληρης της χώρας. Τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως είχαν αναστατώσει την κυκλοφορία, σε τέτοιο βαθμό, που τα πρωινά τρένα περνούσαν το μεσημέρι, τα μεσημεριανά το βράδυ και τα βραδινά μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα κι αν κατά τύχη ένα απογευματινό τρένο έφτανε στη σωστή του ώρα, επρόκειτο απλώς για την πόστα που είχε τέσσερις ώρες καθυστέρηση.
Ένας σταθμός τρένων μίας μικρής επαρχιακής πόλης της Βοημίας είναι το σκηνικό στο οποίο εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα του σπουδαίου Τσέχου συγγραφέα. Αφηγητής είναι ένας νεαρός δόκιμος σιδηροδρομικός υπάλληλος, πότε πρωταγωνιστής και πότε παρατηρητής των διάφορων επεισοδίων που συνθέτουν την καθημερινότητα αυτής της μικροκοινωνίας, με τον πόλεμο να μαίνεται, τη Δρέσδη να βομβαρδίζεται και τα τρένα με τους τραυματίες και τα πυρομαχικά να περνούν χωρίς να σταματούν στον μικρό αυτό σταθμό, τόσο κοντά αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακριά από τη μικρή αυτή επαρχιακή πόλη. Ο Χράμπαλ, τοποθετώντας τον πόλεμο στο φόντο της ιστορίας του, επικεντρώνεται στον μικρόκοσμο του σταθμού και στη ζωή των υπαλλήλων, με μια διάθεση διονυσιακή, με τον ηρωισμό να παραχωρεί τη θέση της στη σεξουαλικότητα, πριν ο πόλεμος περάσει στο παρελθόν και γίνει έδαφος αφηγήσεων ηρωισμού και αυταπάρνησης. Έτσι η σεξουαλική ανικανότητα του αφηγητή υπό το βάρος του άγχους της πρώτης φοράς, ή το σκάνδαλο με τον υπασπιστή του σταθμού που θα γεμίσει σφραγίδες τους γλουτούς μίας όμορφης τηλεγραφήτριας, αποτελούν κάποια χαρακτηριστικά στιγμιότυπα της ιστορίας, διανθισμένα με ένα ιδιότυπο χιούμορ, πότε πικρόχολο, πότε γλυκόπικρο και πότε μαύρο. Ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του χιούμορ του Χράμπαλ. Πίσω από το χιούμορ μπορεί να διακρίνει κανείς μια κριτική απέναντι σε μια κοινωνία ελάχιστα συνειδητοποιημένη πολιτικά, που μοιάζει να διανύει μια έντονη εφηβεία, παίρνοντας αψήφιστα τα γεγονότα, ελπίζοντας απλώς να καταφέρει να κρυφτεί από τον ανώτερο.
Η απλότητα της γραφής του Χράμπαλ, προσαρμοσμένη με επιτυχία στον αφηγητή, όχι μόνο δεν στερεί αλλά αντίθετα προσθέτει λογοτεχνική αξία στο τελικό αποτέλεσμα. Και μπορεί να μην εντάσσεται το μυθιστόρημα αυτό στην τυπική ηρωική αντιπολεμική ή στρατευμένη λογοτεχνία του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, διαθέτει όμως κάτι το αδιαμφισβήτητα οικουμενικό. Η ματιά του Χράμπαλ για τα πράγματα και τις καταστάσεις, ανεξάρτητη από τοτέμ και διατεθειμένη να κριτικάρει, μέσω της σάτιρας κυρίως, ήταν εκείνη, άλλωστε, που έθεσε απέναντί του τη λογοκρισία επί σειρά ετών.
υγ. Η πρώτη μου γνωριμία με τον Χράμπαλ έγινε με το μυθιστόρημα Υπηρέτησα τον Άγγλο βασιλιά (περισσότερα εδώ).
Μετάφραση Μαρίνα Λώμη
Εκδόσεις Αρσενίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου