Τρία χρόνια πριν η Ασήμαντη λεπτομέρεια της Παλαιστίνιας Αντανία Σίμπλι βρέθηκε στη λίστα του International Booker Prize, χωρίς να βραβευθεί εν τέλει· στην τελευταία έκθεση βιβλίου στη Φρανκφούρτη ήταν προγραμματισμένη να γίνει η τελετή απονομής του βραβείου LiBeraturpreis, που δίνεται κάθε χρόνο σε κάποια γυναίκα συγγραφέα από τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, την Ασία ή τον αραβικό κόσμο, το οποίο το 2023 απέσπασε η Αντανία Σίμπλι με την Ασήμαντη λεπτομέρεια, αλλά η τελετή ακυρώθηκε, με ένα σκεπτικό κάπως θολό, στα απόνερα όσων λαμβάνουν χώρα στην ταλαίπωρη εκείνη πλευρά του πλανήτη, μια πράξη σίγουρα πολιτική ήταν αυτή η ακύρωση της τελετής βράβευσης, σ' αυτό δεν χωρά αμφιβολία.
Και αν κάποια βράβευση ή έστω η παρουσία ενός βιβλίου σε κάποια περιώνυμη λίστα προς βράβευση φέρει μαζί της κάποιες προσδοκίες πέρα από τα όρια του ίδιου του βιβλίου, αυτό είναι κάτι που μάλλον το έχουμε συνηθίσει, έχοντας καθένας από εμάς ταχθεί υπέρ, κατά ή αδιάφορα έναντι του κάθε βραβείου. Η ακύρωση της τελετής βράβευσής της ωστόσο στη Φρανκφούρτη δημιούργησε περαιτέρω παραφερνάλια γύρω από το βιβλίο, μια διάσταση υπερπολιτική σε μια ακόμα κρίσιμη στιγμή.
Και είναι κάπως ενδιαφέρουσα η συγγένεια ανάμεσα στο σκεπτικό και την απόφαση της ηγεσίας του φεστιβάλ για τη μη βράβευση της Σίμπλι με τον αφηγηματικό τρόπο με τον οποίο εκείνη επέλεξε κάποια χρόνια πριν να πει την ιστορία δύο γυναικών, να απομονώσει δυο ασήμαντες λεπτομέρειες από το μεγάλο κάδρο της ιστορίας. Από τη μια, η τιμωρία στο πρόσωπο της για ένα ολόκληρο λαό ή ίσως για μια φανατική πολιτική οργάνωση, η εξίσωσή της με όσα η πολιτική στάση του γερμανικού φεστιβάλ θεωρεί ως το απόλυτο κακό, από την άλλη η αφηγηματική επικέντρωση στην ιστορία μιας νεαρής Παλαιστίνιας που, το καλοκαίρι του 1949, ένα χρόνο μετά τη Νάκμπα (για τους Παλαιστίνιους) ή τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (για τους Ισραηλινούς), θα πέσει αιχμάλωτη στα χέρια ενός λόχου, για να βιαστεί, να εκτελεστεί και να θαφτεί στην άμμο.
Είναι ανατριχιαστικό το πώς η ζωή και η μυθοπλασία ενίοτε τέμνονται.
Χωρισμένο σε δύο μέρη, το μυθιστόρημα, της γεννημένης το 1974 συγγραφέως, αποτελεί την αφήγηση του παραπάνω πραγματικού περιστατικού, ενός μόνο από τα πραγματικά περιστατικά φρίκης κάθε πολεμικής σύγκρουσης, και την έπειτα από χρόνια απόπειρα μιας νεαρής, πιθανού άλτερ έγκο της Σίμπλι, να ακολουθήσει τα τελευταία βήματα της ανώνυμης εκείνης κοπέλας. Ο λιτός και γλωσσικά ήπιος τρόπος με τον οποίο η τριτοπρόσωπη παντογνώστρια αφηγήτρια ακολουθεί τον Ισραηλινό διοικητή της μονάδας μέχρι την αιχμαλωσία της νεαρής Παλαιστίνιας, αποτυπώνοντας τη διαβίωση των στρατιωτών σε ένα άνυδρο μέρος, τις περιπολίες και τη διαρκή μάχη με τα παράσιτα και το απειλητικό φως του ήλιου, είναι απόλυτα λειτουργικός, η αίσθηση πως η φρίκη παραμονεύει είναι διάχυτη χωρίς να προοικονομείται ευκρινώς, ο αναγνώστης περνά αργά και βασανιστικά στο μικροκλίμα της περιοχής, σχεδόν κατανοεί τη μη ανθρώπινη συνθήκη εντός της οποίας ζουν οι ένστολοι άντρες υπακούοντας σε εντολές ανωτέρων.
Στα μάτια μου, η Ασήμαντη λεπτομέρεια συγγενεύει εκλεκτικά με τη μη μυθοπλαστική λογοτεχνία του Ροδόλφο Ουόλς, όπως αποτυπώθηκε τόσο υπέροχα στο αριστουργηματικό –επίσης φρικώδες για την αλήθεια του– Επιχείρηση Σφαγή, το οποίο και προηγήθηκε του Εν ψυχρώ του Τρούμαν Καπότε. Μια υβριδική γραφή που πατάει τόσο στη δημοσιογραφία όσο και στη λογοτεχνία, επικεντρώνεται στη ζοφερή πραγματικότητα, στην αναπαράσταση ενός φρικώδους περιστατικού το οποίο πέρασε στα ψιλά, μια ασήμαντη λεπτομέρεια σε ένα τεράστιο κάδρο γεγονότων. Η Σίμπλι, παρότι επιχειρεί μια ξεκάθαρα πολιτική λογοτεχνία, στο κυνήγι της μη λήθης, δεν αμελεί στιγμή τη λογοτεχνική αρτιότητα του έργου της, σαν η αρτιότητα αυτή να είναι ο δικός της φόρος τιμής, το αντίβαρο της ομορφιάς απέναντι στη φρίκη, ο δούρειος ίππος για να παρασύρει τον αναγνώστη και να τον εγκλωβίσει σε μια έντονη συνθήκη λογοτεχνικής απόλαυσης και σκληρού, πολύ σκληρού, ρεαλισμού.
Επιστρέφοντας στις συγκυρίες γύρω απ' την Ασήμαντη λεπτομέρεια, τα παραφερνάλια εκείνα τα συχνά επικίνδυνα για την πρόσληψη ενός βιβλίου, που καλώς ή κακώς αρκετά μας απασχολούν και ίσως μας επηρεάζουν, πριν την ανάγνωση -κατά τη διάρκειά της ή- στο τέλος της, όπως συμβαίνει σε μεγάλο μέρος της λογοτεχνικής παραγωγής, σε μια εποχή που όσα λέγονται για ένα βιβλίο μετατρέπονται σε δίκοπο μαχαίρι, προσδοκίες ματαιωμένες κείτονται συχνά στο δάπεδο, θα πω: παρότι ίσως, κυρίως, η μη βράβευση ή η τιμωρία της Σίμπλι για την εθνικότητά της δεν αποτελεί τον πλέον κατάλληλο δρόμο για να φτάσει το βιβλίο στα χέρια του αναγνώστη, το βιβλίο καταφέρνει εν τέλει να υπερβεί όλο το επιπρόσθετο βάρος του, να αναδυθεί και να αναπνεύσει, έστω κι αν η ανάσα του αναγνώστη γίνεται ασθματική. Κυρίως το βιβλίο καταφέρνει να σταθεί πάνω και πέρα από τα βραβεία και τις πολιτικές αντιδικίες, φέροντας αλήθεια και λογοτεχνική ομορφιά, ταυτόχρονα, για να πει: δεν θα μου έδιναν βραβείο για πολιτικούς λόγους, αλλά για λογοτεχνικούς, δεν μου έδωσαν τελικά το βραβείο για πολιτικούς λόγους.
Η Ασήμαντη λεπτομέρεια είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί όποιο και αν είναι το σημείο εκκίνησης του κάθε πιθανού αναγνώστη. Η μετάφραση της Ελένης Καπετανάκη από τα Αραβικά μοιάζει να υπηρετεί υπέροχα το πρωτογενές κείμενο.
υγ. Για την Επιχείρηση σφαγή πριν λίγα χρόνια έγραφα αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου