Το Σβήσιμο - Percival Everett

" Το ημερολόγιό μου είναι προσωπική υπόθεση, αλλά καθώς δεν ξέρω ποια στιγμή θα πεθάνω, ούτε έχω, όλως ατυχώς, σοβαρές τάσεις αυτοχειρίας, φοβάμαι πως αυτές τις σελίδες θα τις δουν κι άλλοι. Βέβαια, αφού θα είμαι νεκρός, δε θα πρέπει να με απασχολεί ιδιαίτερα το ποιος θα δει τι και πότε. Τ' όνομά μου είναι Θελόνιους Έλισον. Και είμαι συγγραφέας."

Ο Θελόνιους Έλισον είναι συγγραφέας, έχει στο ενεργητικό του κάποια βιβλία υψηλής λογοτεχνίας, παρά τα βραβεία όμως, οι πωλήσεις δεν υπήρξαν ποτέ ικανοποιητικές, ενώ το τελευταίο του χειρόγραφο απορρίπτεται διαδοχικά από σειρά εκδοτικών οίκων, φως στο τούνελ δε διακρίνεται. Ζει στην Καλιφόρνια, δεκάδες μίλια μακριά από την οικογενειακή εστία στην Ουάσιγκτον, μια θέση καθηγητή του εξασφαλίζει τα προς το ζην και του δίνει το δικαίωμα να αποκαλεί εαυτόν συγγραφέα. Η χήρα μητέρα του ζει μόνη της, τη φροντίζει η αδερφή του Έλισον. Η Λίσα είναι γιατρός που έχει αφιερώσει τη ζωή της στο δικαίωμα των γυναικών στην έκτρωση, αποτέλεσμα αυτού η στοχοποίησή της από συντηρητικούς διαδηλωτές.

Ο θάνατος της Λίσα και η εμφάνιση συμπτωμάτων αλτσχάιμερ στη μητέρα του, θα ανατρέψει την καθημερινότητά του. Ακόμα και αν θεωρείς εαυτόν ανεξάρτητο, η ζωή, σε μια στιγμή, μπορεί να σε οδηγήσει πίσω ξανά, σε μια αναστροφή των ρόλων, που φέρνει το παιδί να φροντίζει το γονιό. Ο άνθρωπος, άλλωστε, μεγαλώνοντας μοιάζει να γίνεται πάλι παιδί, ιδιαίτερα αν έχει την ατυχία να πάσχει από κάποια εκφυλιστική ασθένεια όπως το αλτσχάιμερ. Έτσι λοιπόν, ο Μονκ, όπως του αρέσει να τον αποκαλούν, αναγκάζεται να μετακομίσει πίσω στο σπίτι των παιδικών του χρόνων.

Εκ των συνθηκών, αρνείται τη θέση καθηγητή που κατείχε, η επαγγελματική αναζήτηση στην πρωτεύουσα μοιάζει καταδικασμένη, τα οικονομικά προβλήματα δεν αργούν να κάνουν την εμφάνισή τους. Και σα να μην έφταναν όλ' αυτά, πέφτει στα χέρια του το νέο αφροαμερικάνικο μπεστ-σέλερ, τα νούμερα των πωλήσεων προκαλούν ίλιγγο, τα δικαιώματα για την κινηματογραφική του μεταφορά αστρονομικά. Χάνει την ψυχραιμία του και αρνείται να δεχτεί την πραγματικότητα. Ο ατζέντης του δε χάνει ευκαιρία να του προτείνει να γράψει ένα μυθιστόρημα που να φαίνεται πως ανήκει σε μαύρο συγγραφέα, ισχυρίζεται πως αυτό περιμένουν εκδότες και αναγνώστες από εκείνον. Σε μια στιγμή βαρεμάρας, αποφασίζει να κάνει μια φάρσα, γράφει μια παρωδία μυθιστορήματος. Ελεεινή λογοτεχνία, για πέταμα, υπογράφει με ψευδώνυμο και στέλνει το πόνημα στους εκδοτικούς οίκους. Επιτυχία και θρίαμβος!

Ο Έβερεττ επιλέγει, όπως και στην αριστουργηματική Θεραπεία του Νερού, μια ημερολογιακή μορφή για το κείμενό του, καταχωρήσεις πρωτοπρόσωπες, που δημιουργούν μια αμεσότητα στην γραφή και ένα χαρακτήρα κάπως αποσπασματικό μα τόσο ταιριαστό τελικά. Μετακινείται με χάρη ανάμεσα στην κωμωδία και την παρωδία διηγούμενος μια ιστορία κατά βάση συγκινητική, το χιούμορ του, εναλλασσόμενης έντασης και ποιότητας, αποτελεί ισχυρό χαρτί για τον συγγραφέα, που γνωρίζει πότε να περάσει τα όρια και πότε όχι, ενώ διαχειρίζεται έξυπνα τη φαντασία του και δε διστάζει να την τιθασεύσει για χάρη του τελικού αποτελέσματος.

Η συγγραφή και ο ρατσισμός αποτελούν τους δύο κεντρικούς θεματικούς  πυλώνες. Μυθιστόρημα βιβλιόφιλο. Περιέχει ένα αυτόνομο έργο στα σπλάχνα του και αρκετές διάσπαρτες ιδέες σε μορφή ημερολογιακών καταχωρήσεων. Κεντρικός ήρωας ένας συγγραφέας, που καλείται να απαντήσει στο ερώτημα : "Πόσο μαύρος είσαι;" Ο δημιουργός καλείται να χρησιμοποιήσει τις ιδιαιτερότητες της ταυτότητάς του για να γράψει, σε μια απόπειρα να δημιουργήσει ο ίδιος το target group στο οποίο επιθυμεί να απευθυνθεί. Ο Μονκ, για παράδειγμα, που είναι μαύρος θα έπρεπε να γράψει ένα καθαρά αφροαμερικάνικο μυθιστόρημα, με ιστορίες από τα γκέτο και το περιθώριο, με ήρωες μαύρους θύματα των λευκών, να χρησιμοποιήσει τα εμπόνικς (ιδιαίτερος τρόπος ομιλίας των αφροαμερικανών) κ.ο.κ Μια κριτική στη σύγχρονη λογοτεχνική πραγματικότητα, στα βραβεία, στην υποκειμενικότητα του γούστου και την ηθική ακεραιότητα του δημιουργού. 

Το βιβλίο μέσα στο βιβλίο ήταν πραγματικά πολύ κακό, ο συγγραφέας όντως πέτυχε το στόχο που έθεσε εξαρχής. Αν και καταλαβαίνω τους λόγους για τους οποίους η παρουσία του είναι σημαντική, ομολογώ πως δυσκολεύτηκα να ακολουθήσω το παραλήρημα του ήρωα και σκέφτηκα σοβαρά να παραμερίσω ορισμένες σελίδες - ασχέτως που τελικά δεν το έκανα. Ενδιαφέρον παρουσίασε το γεγονός πως πίσω και από τα δύο βιβλία - κατά την προσωπική μου γνώμη - ήταν εύκολο να διακριθεί ο ίδιος συγγραφέας, ενώ και ο Ισμαήλ (βλ. Θεραπεία του νερού) ήταν επαγγελματίας συγγραφέας ροζ μυθιστορημάτων τα οποία υπέγραφε με ψευδώνυμο, χωρίς κανείς από το περιβάλλον του να γνωρίζει κάτι σχετικό - έχουν τη γοητεία τους τα νήματα μεταξύ των βιβλίων.

Ο Έβερεττ τοποθετεί απέναντί του τη συντηρητική πλευρά της αμερικάνικης κοινωνίας. Η θρησκοληψία, ο φυλετικός ρατσισμός, η ομοφοβία. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως η μάχη απέναντι στις αμβλώσεις αποτελεί διαχρονικά το κεντρικό σύνθημα στις προεκλογικές εκστρατείες των ρεπουμπλικάνων, το δικαίωμα στην οπλοκατοχή θεωρείται ιερό, η Θεωρία της Εξέλιξης αμφισβητείται έντονα, η πίστη στον Αλλάχ ταυτίζεται με την τρομοκρατία. Ο φανατισμός δεν είναι αποκλειστικό ίδιον της Ανατολής.

Η σταδιακή κατάπτωση της μητέρας του Μονκ και η μεταξύ τους σχέση αποτελούν το εμπνευσμένο αντίβαρο στην κωμική πλευρά της ιστορίας που επιφέρει συναισθηματική ισορροπία και πληρότητα στο μυθιστόρημα. Ο Έβερεττ είναι ένας πραγματικά σπουδαίος συγγραφέας και το Σβήσιμο ένα βιβλίο ιδανικό για να τον γνωρίσετε.

Το έργο της μεταφράστριας Χίλντας Παπαδημητρίου υπήρξε απαιτητικό, όμως το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί παράσημο στο πέτο!



υ.γ Το Σβήσιμο είναι το τρίτο βιβλίο του Έβερεττ που διαβάζω και για μένα αποτελεί το πέρασμα του συγγραφέα από την Αμερικάνικη Έρημο στη Θεραπεία του Νερού. 



Μετάφραση Χίλντα Παπαδημητρίου
Εκδόσεις Πόλις.