Οι κωπηλάτες - Μιχάλης Φακίνος

Για τα γενέθλια του μπλογκ - πότε πέρασαν αλήθεια τόσοι μήνες; - η αγαπητή Βιβή της Λέσχης Degas μου έκανε "δώρο" το τελευταίο μυθιστόρημα του Μιχάλη Φακίνου, Η έρημος έρχεται. "Φευγάτο και μοναχικό, σκόρπιο στον αέρα..." ήταν η περιγραφή της. Τις προάλλες, έκανα βόλτα στο Μοναστηράκι, ανάμεσα σε μαγαζιά με ρούχα και σε ένα σκιερό καφέ, στρίμωξα μια επίσκεψη - μετά από πολύ καιρό - στα παλαιοβιβλιοπωλεία. Εκεί, ανάμεσα σε άλλα, εμφανίστηκαν ξάφνου μπρος μου οι Κωπηλάτες, η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Φακίνου τριάντα χρόνια πίσω, δε δίστασα στιγμή, ήξερα πως η Βιβή θα επικροτήσει την απόφασή μου.

Μικρό καλάθι συνηθίζω να κρατώ όταν πρόκειται να διαβάσω μια συλλογή διηγημάτων. Φόρμα παρεξηγημένη και για πολλούς λύση εύκολη δίχως ανάγκη για μυθιστορηματική πειθαρχία, διαδεδομένη αντίληψη πως μια ιδέα τάχατες αρκεί. Ο σχολιασμός περιττός.

Η κυρίαρχη αίσθηση κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης των οκτώ διηγημάτων που αποτελούν τη συλλογή, είναι πως ο συγγραφέας στέκεται σε ένα σταυροδρόμι. Πίσω του βρίσκεται η (λογοτεχνική) παράδοση, οι ιστορίες που άκουγε μικρός, οι κακουχίες που γνώρισε ο τόπος, επιρροές ισχυρές και ευδιάκριτες. Εμπρός του ξανοίγεται ένας δρόμος απέραντος, ιδέες καινοτόμες, διάθεση για πειραματισμό, ανάγκη για προσωπικό ύφος και στυλ. Σε αυτό το σταυροδρόμι στέκεται λοιπόν ο συγγραφέας, πότε με τόλμη και πότε με δισταγμό επιχειρεί βήματα προς τα εμπρός, δίχως να ξεχνά να ρίχνει ματιές πίσω και να συμβουλεύεται τις διαθήκες του παρελθόντος. Συνετή απόπειρα για ελευθερία, με το βλέμμα στο μέλλον αλλά δίχως διάθεση να πυρπολήσει το χτες.

Δείγμα αντιπροσωπευτικό έργου πρωτόλειου. Η μικρή φόρμα φαντάζει ιδανική, του επιτρέπει να βρει βηματισμό, να χωρέσει αρκετά θέματα που τριγυρίζουν στο κεφάλι του από τότε που σκέφτηκε την πρώτη πρώτη ιστορία, να προσεγγίσει θέματα συνηθισμένα και χιλιογραμμένα, όπως ο εμφύλιος για παράδειγμα, αλλά να μην αρκεστεί σε αυτά. Αν δεν υπήρχαν οι ματιές στο μέλλον φοβάμαι πως η συλλογή αυτή- ειδικά σήμερα - θα ήταν παρωχημένη και αδιάφορη. Η διάθεση όμως για απαγκίστρωση δημιουργεί υψηλές προσδοκίες για το επόμενο βήμα.  

Το μέγεθος των διηγημάτων ποικίλει, από τη δισέλιδη Γόπα μέχρι τη Χήρα του Λεγκρενή που φλερτάρει να χαρακτηριστεί αφήγημα, ο Φακίνος επιδεικνύει μια θαυμαστή ικανότητα στη διαχείριση του υλικού και της ιστορίας. Αν και είναι εμφανές πως πίσω από τη συλλογή βρίσκεται ο ίδιος συγγραφέας, εντούτοις οι εναλλαγές ύφους είναι αξιοσημείωτες από διήγημα σε διήγημα, από την κλασική αφήγηση μέχρι το δίχως τελεία, Αρχίζει το ματς.

Δε θα αναφερθώ ξεχωριστά στην υπόθεση κάθε διηγήματος καθώς δε βρίσκω το νόημα.

Μου έφερε στο νου το Αστείο του Παλαβού. Αν και με απόσταση τριάντα χρόνων, οι δύο συλλογές μου άφησαν παρόμοια αίσθηση ως προς τη διαχείριση της λογοτεχνικής παράδοσης και θεματολογίας, δίνοντας ταυτόχρονα δείγματα πειραματισμού και διάθεσης για κάτι νέο.

Συλλογή πλήρης που σπάνια συναντάται. Τώρα θα ήθελα να διαβάσω και ένα μυθιστόρημα δικό του.




Εκδόσεις Κέδρος