Παρακολουθώ τον Δημήτρη Καρακίτσο σχεδόν από την αρχή της πεζογραφικής του διαδρομής και δεν νομίζω να αποσυρθώ ποτέ από αυτή την επιθυμία. Η επιθυμία πηγάζει, πρώτα και κύρια, από την αναγνωστική απόλαυση που τα γραπτά του μου προσφέρουν. Ακολούθως βρίσκεται η φιλοδοξία, διάχυτη και διακριτή, οι διάφορες δοκιμές, τα ποικίλα δέρματα που ενδύεται κάθε φορά. Τα έχω πει για τη φιλοδοξία. Καλύτερα μια στοχοθέτηση πανύψηλη, ακόμα και αν τελικώς ο συγγραφέας περάσει κάτω από τη δοκό, παρά ένα ασφαλές πλατσούρισμα στα ρηχά. Η φιλοδοξία του Καρακίτσου, στα μάτια μου τουλάχιστον, δεν εξαντλείται σε ενδοκειμενικό πλαίσιο, αλλά συνοδεύει ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα το κάθε του βήμα. Στο μυαλό μου, και αναλογικά πάντα, ο Καρακίτσος, ως προς τη φιλοδοξία, ομοιάζει τρόπο τινά με τον Ρομπέρτο Μπολάνιο. Πριν μου καταλογιστεί αμετροέπεια, ας διευκρινίσω. Μπορεί στον τόπο μας να είναι μάλλον απατηλό όνειρο ο «πλουτισμός» μέσω της γραφής, αυτό όμως δεν σημαίνει απουσία, συχνά υποδόριας, φιλοδοξίας για πωλήσεις ή, έστω, για αναγνώσεις πολυάριθμες, για ένα βιβλίο ευπώλητο. Κι εγώ κάτι τέτοιο διόλου αρνητικό δεν το βρίσκω, έχω λίγο κουραστεί, η αλήθεια είναι, από το τέχνη για την τέχνη, από την ανάγκη για έκφραση και δημιουργία που σαν άμμος γλιστρά και χάνεται από τις δαγκάνες της αντίληψής μου.
Τούτων λεχθέντων το Αυτός ο χειμώνας αποτελεί για μένα εν μέρει αναμενόμενο επόμενο λογοτεχνικό βήμα για τον Δημήτρη Καρακίτσο, αυτή τη φορά από τις εκδόσεις Αντίποδες. Ωστόσο είναι, πάντοτε στα μάτια μου, μια πρόσκαιρη εγκατάλειψη της λογοτεχνικής φιλοδοξίας, ακόμα και αν τελικώς διαβαστεί και συζητηθεί περισσότερο από τα υπόλοιπα, αν δηλαδή ένα μέρος της φιλοδοξίας επιτευχθεί. Κάτι τέτοιο διόλου δεν σημαίνει πως το Αυτός ο χειμώνας είναι ένα κακό βιβλίο, σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Ας πιάσω όμως το νήμα από την αρχή.
Σε μια πρόσφατη εποχή, ακόμα όχι διαδεδομένα ψηφιακή, ένας άντρας ανεβαίνει σε ένα άδειο ορεινό χωριό της Βορείου Ελλάδος για να ξεχειμωνιάσει στον ρόλο του φύλακα. Δεν είναι κάτι που το κάνει για πρώτη φορά, αυτό όμως, στη συνθήκη της μοναξιάς και της απόλυτης παράδοσης στα καιρικά φαινόμενα, δύσκολα συνηθίζεται, ελάχιστα εντάσσεται στο οπλοστάσιο της εμπειρίας, η συγκατοίκηση εν κενώ με τον εαυτό μας είναι μια πίστα χωρίς κανονάκια από το παρελθόν. Στρωτά και ομαλά, ο Καρακίτσος αφηγείται την ιστορία αυτή, με την καθημερινότητα να υπερέχει, αλλά και τις αναλήψεις από το παρελθόν αναπόφευκτα να βρίσκονται στο κατόπι της.
Η σύγκριση με το προηγούμενο έργο αποτελεί μια αναπόφευκτη «κατάρα» για τον κάθε πολύγραφο δημιουργό, ιδιαίτερα αν είναι του αναγνωστικού μας γούστου. Και ο Καρακίτσος και του αναγνωστικού μου γούστου είναι αλλά και με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του, ικανά να δημιουργήσουν ένα λογοτεχνικό σώμα με ανατομικά και ψυχικά χαρακτηριστικά. Η ικανότητά του στην πρόζα, για παράδειγμα, είναι δεδομένη, η παιχνιδιάρικη φαντασία του επίσης, εδώ αυτό που (μου) λείπει είναι, όπως προείπα, η φιλοδοξία. Ο πήχης, για τα ως τώρα δεδομένα του Καρακίτσου, τοποθετείται μάλλον χαμηλά ή τουλάχιστον αυτό δείχνει η σύλληψη και, κυρίως, η εκτέλεση της γραφής στο Αυτός εδώ ο χειμώνας.
Δυσκολεύομαι και δεν πολυγουστάρω, ίσως εξαιτίας και της δυσκολίας μου, να διακρίνω και να θέσω στο τραπέζι της ανάγνωσης πιθανές διαφορετικές διαδρομές που ο εκάστοτε συγγραφέας θα μπορούσε να έχει ακολουθήσει, τα αναγνωστικά και εκ του ασφαλούς τι θα συνέβαινε εάν εκείνος έπαιρνε τη μία ή την άλλη διαδρομή. Διαισθητικά πιστεύω πως, παρά την απλή αρχική σύλληψη, η εκτέλεση θα μπορούσε να τη μετατρέψει σε πλεονέκτημα και όχι απλώς να την ακολουθήσει. Δεν χρειάζομαι αποδείξεις πως ο Καρακίτσος μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα ηθογράφημα, είναι κάτι που το θεωρώ δεδομένο, έχει άλλωστε αποδείξει ισχυρή ικανότητα ανταπόκρισης σε πιο δυσπρόσιτες κορυφές. Το πρόβλημά μου είναι πως οι αναγνωστικές μου προσδοκίες από εκείνον είναι πολύ πιο υψηλές, τέτοιες που ο ορίζοντας σκιαγραφείται με την προσδοκία εντυπωσιασμού και διεσταλμένης κόρης όπως συνέβη στον Δον Υπαστυνόμο ή στις Ιστορίες του Βαρθολομαίου Ολίβιε ή (ακόμα πιο έντονα) στο Για να μην αποτύχουμε όπως οι Μπιόρλινγκ και Καλστένιους. Και αυτό εδώ δεν συνέβη.
Αν αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο γνωριμίας μου με το λογοτεχνικό σύμπαν του Καρακίτσου, τότε η πρόσληψη θα ήταν σίγουρα εντελώς διαφορετική. Η απλότητα, η ευκρίνεια, η γνώση του πεδίου της υπαίθρου και δη της δυσπρόσιτης εκδοχής της, η ησυχία στην ατμόσφαιρα, η ένταξη του φυσικού τοπίου στην ιστορία, η απουσία διάθεσης για στείρο εντυπωσιασμό και η ανθρωπινότητα του πρωταγωνιστή θα ήταν μερικές από τις αρετές του μυθιστορήματος που θα διέκρινα και θα επιχειρούσα να αναδείξω σε ένα αντίστοιχο με το σημερινό κείμενο. Η μη πρώτη επαφή δεν σημαίνει την απουσία τους, απλώς δεν μου ήταν αρκετές, σε κάθε γύρισμα της σελίδας περίμενα μια ανατροπή, εγώ που διόλου δεν χωνεύω τις ανατροπές.
Σκέφτομαι πως μια θετική κριτική για το συγκεκριμένο βιβλίο ίσως να σηματοδοτούσε δύο διαδρομές, όχι και τόσο διαφορετικές ως προς τον τελικό τους προορισμό. Η πρώτη, εκείνη της οποίας δεν θα είχε προηγηθεί πρότερη επαφή με το έργο του, θα άφηνε, εν αγνοία της, να διαφανεί πως το Αυτός ο χειμώνας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό έργο του Καρακίτσου, ίσως, ακόμα ακόμα, μια καλή πρώτη είσοδο σε αυτό. Η δεύτερη, εκείνη που παρά τη γνώση της εργογραφίας θα το «αποθέωνε», θα ήταν σαν να διαγράφει όσα προηγήθηκαν, σαν να αναφωνούσε: ο Καρακίτσος εγκατέλειψε τους ακκισμούς και τις φιλοδοξίες, για τις οποίες δεν ήταν ικανός, και επιτέλους υποτάσσει τη γραφή του σε ένα πλαίσιο πιο διαχειρίσιμο, πιο απτό, πιο απλό, εντός των δυνατοτήτων του αναγνώστη ή του κριτικού, που, ξανά επιτέλους, δεν νιώθουν άβολα. Οι θετικές κριτικές, ή αυτές που τέλος πάντων αυτοπροσδιορίζονται ή μοιάζουν τέτοιες, συχνά στον πυρήνα τους είναι αρνητικές και απαξιωτικές, τα φαινόμενα απατούν και τα λοιπά και τα λοιπά.
Κλείνοντας. Το Αυτός ο χειμώνας είναι ένα καλογραμμένο και αξιόλογο, σύγχρονα, έστω και σε έναν χρόνο μεταιχμιακό και μεταβατικό που ήδη μοιάζει μακρινός, ηθογραφικό και ανθρωποκεντρικό μυθιστόρημα, που χωρίς να το διατυμπανίζει και ανάμεσα σε άλλα αναφέρεται σε μια λιγότερο τουριστική άλωση κάθε εκατοστού αυτού του τόπου, όταν η φύση με ευκολία έβγαινε νικήτρια από την ανθρώπινη απόπειρα δαμασμού της. Ωστόσο, αν υποθέσουμε πως ο Καρακίτσος θα μείνει ως λήμμα, μικρότερο ή μεγαλύτερο ποιος το ξέρει, στο λογοτεχνικό λεξικό του μέλλοντος, τότε αυτό δεν θα συμβεί εξαιτίας του συγκεκριμένου βιβλίου.
Οι υπέρμετρες προσδοκίες και δη εκείνες που υψώνονται στη βάση του ταλέντου του συγγραφέα να τις ανατρέπει ξανά και ξανά είναι η βασική αιτία για το κείμενο αυτό. Όμως, η αντίστροφη μέτρηση για το επόμενο βιβλίο τού Καρακίτσου έχει κιόλας ξεκινήσει!
υγ. Για τις Ιστορίες του Βαρθολομαίου Ολίβιε περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ, για το Ο Δον Υπαστυνόμος εδώ και για το Για να μην αποτύχουμε όπως οι Μπιόρλινγκ και Καλστένιους εδώ.
Εκδόσεις Αντίποδες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου