Η κυκλοφορία στα ελληνικά της δεύτερης αναθεωρημένης έκδοσης της απομαγνητοφωνημένης διάλεξης, που έδωσε ο Φουκώ στο κλαμπ Tahar Haddad της Τυνησίας στις 20 Μαΐου του 1971, σχετικά με τον Μανέ, μου κίνησε κατευθείαν το ενδιαφέρον ακριβώς για όσα αναφέρει ο ίδιος ο φιλόσοφος στην αρχή της διάλεξής του.
Θα ήθελα ευθύς εξαρχής να ζητήσω συγγνώμη, καθώς είμαι λιγάκι κουρασμένος. Να με συγχωρήσετε επίσης για το γεγονός ότι θα σας μιλήσω για τον Μανέ, γιατί φυσικά δεν είμαι ειδικός στον Μανέ· ούτε είμαι ειδικός στη ζωγραφική, γι' αυτό δεν μου είναι οικείο να σας μιλήσω για τον Μανέ. Εν συντομία, αυτό που ήθελα να σας πω είναι το εξής: δεν σκοπεύω να σας μιλήσω για τον Μανέ, αλλά θα σας παρουσιάσω δέκα με δώδεκα πίνακες αυτού του ζωγράφου τους οποίους θα προσπαθήσω, αν όχι να αναλύσω, τουλάχιστον να εξηγήσω κάποια από τα σημεία τους.Επιθυμούσα την κριτική, καθαρή και οξεία ματιά ενός από τους σημαντικότερους διανοητές του περασμένου αιώνα πάνω σ' ένα θέμα, που -φαινομενικά- δεν ανήκει στη γκάμα των μελετών του. Όμως, αυτό δεν είναι που ξεχωρίζει τα πραγματικά μεγάλα πνεύματα, η ικανότητά τους να διακρίνουν και να επισημαίνουν, οδηγημένα από μια κλίση φυσική και από την πνευματική διεύρυνση, αποτέλεσμα μελέτης και στοχασμού χρόνων; Δεν ήθελα να διαβάσω μια τεχνική ανάλυση, την οποία πιθανότατα θα δυσκολευόμουν να παρακολουθήσω λόγω άγνοιας και έλλειψης εργαλείων, αλλά το βλέμμα αυτό.
Ο Φουκώ ξεκαθαρίζει από την αρχή τον σκοπό της διάλεξής του, απολογείται τόσο για την κούραση, όσο και για τη μη ειδίκευσή του. Επισημαίνει τα σημεία στα οποία θα σταθεί προβάλλοντας μέσα από διαφάνειες τους πίνακες του Μανέ, που έχει επιλέξει, με σκοπό να αναδειχθούν τρία σημεία της ζωγραφικής του Γάλλου ζωγράφου: i) ο χώρος του πίνακα, ii) ο φωτισμός, και iii) η θέση του παρατηρητή.
Και παρά τις αρχικές δικαιολογίες εκ μέρους του, ο Φουκώ επιτυγχάνει να αναδείξει μέσα από τους επιλεγμένους για την περίσταση πίνακες τα τρία αυτά σημεία, που πέραν της δεδομένης καλλιτεχνικής αξίας του Μανέ, αποτέλεσαν τη βάση για την εξέλιξη του ιμπρεσιονισμού, κίνημα που επικράτησε, αφήνοντας πίσω του οριστικά την παραστατική ζωγραφική της Δύσης που κυριαρχούσε ήδη από τον 15ο αιώνα. Με έναν λόγο απλό, και πάντα με αναφορά σε έναν συγκεκριμένο πίνακα, ο Φουκώ παρουσιάζει μια προσέγγιση στο έργο του Μανέ, προσέγγιση ιδιαίτερη αν και δεν γνωρίζω αν είναι και πρωτότυπη ή αν παρόμοιες σκέψεις και απόψεις είχαν ήδη διατυπωθεί και από άλλους μελετητές.
Οι πίνακες στους οποίους αναφέρεται ο Φουκώ υπάρχουν στην παρούσα έκδοση, έκδοση η οποία συνοδεύεται από ένα ενδιαφέρον επίμετρο του Ανδρέα Ιωαννίδη, ο οποίος διατυπώνει επιπλέον παρατηρήσεις σε σχέση με τη ζωγραφική του Μανέ, εντάσσοντας και το χρώμα ως ένα εν δυνάμει τέταρτο στοιχείο.
Ένα ενδιαφέρον κείμενο, το οποίο δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους γνώστες της τέχνης της ζωγραφικής, γεμάτο με προεκτάσεις κοινωνικές και φιλοσοφικές.
Μετάφραση Πόλα Καπόλα, Γεράσιμος Κουζέλης
Εκδόσεις Νήσος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου