Περί της καθαρότητας των βιβλίων

Συνειδητοποίησα μόλις πρόσφατα, μια μέρα ξαφνικά, έτσι όπως γίνονται τέτοιο είδους συνειδητοποιήσεις άλλωστε, την ώρα που περπατούσα γυρίζοντας σπίτι και ενώ το βήμα μου άνοιγε μπροστά στη θέα της επικείμενης καταιγίδας, πως ο πραγματικός λόγος, για τον οποίο δεν σημειώνω και δεν υπογραμμίζω τα βιβλία, δεν είναι άλλος παρά μια -ακόμα- απόπειρα ελέγχου του μέλλοντος, μια ακόμα απεγνωσμένη και εκ προοιμίου χαμένη μάχη. Σε αυτό το μέλλον που σχεδιάζω, μακρύ και πρόσφορο καθώς θα 'ναι, θα επιστρέφω διαρκώς στα βιβλία εκείνα με τα οποία θα έχουν μείνει ανοιχτοί οι λογαριασμοί. Συνειδητοποίησα λοιπόν πως οι υπογραμμίσεις ή οι σημειώσεις στο περιθώριο των βιβλίων -ακόμα και οι δικές μας, για να μην πω κυρίως αυτές- υπονομεύουν τις επόμενες αναγνώσεις, καθορίζουν για πάντα το σημαντικό, αφού, αν και μπορούμε να υπογραμμίσουμε ή να σημειώσουμε κάτι διαφορετικό, είναι μάλλον δύσκολο να αφαιρέσουμε τα γραπτά σημάδια της τότε ανάγνωσης. Για να εξακριβώσω την ορθότητα της σκέψης μου αυτής αναρωτήθηκα αν θα διάβαζα τις σημειώσεις μιας παλαιότερης ανάγνωσης εν όψει μιας νέας. Η απάντηση ήταν ξεκάθαρη: όχι. Και δεν θα το έκανα αυτό για τον πιο απλό απ' όλους τους λόγους που θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί, γιατί δεν θα ήθελα ο παλιός μου εαυτός να προκαταβάλει τον τωρινό, γιατί θα ήθελα, όσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό, η μεταγενέστερη ανάγνωση να προσομοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο στην πρώτη εκείνη διέλευση του ποταμού. 

Εδώ και λίγα χρόνια, η επιθυμία για αναγνωστική επιστροφή γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Η επιθυμία για αναμέτρηση με τον νεαρό μας εαυτό είναι σημάδι περάσματος στην αχαρτογράφητη και χωρίς ξεκάθαρα σύνορα περιοχή της μέσης ηλικίας. Η αναμέτρηση αυτή έχει διάφορες αφορμές, περισσότερο ή λιγότερο εμφανείς, άκρως υποκειμενικές και ξεχωριστές για τον καθένα μας. Κάποιοι δεν νιώθουν -ή έτσι ισχυρίζονται τουλάχιστον- την ανάγκη για αναμέτρηση, κάποιοι άλλοι δεν μπορούν -ή έτσι πιστεύουν τουλάχιστον- να επιβιώσουν έξω από αυτή την αρένα. Κάποτε πίστευα πως αυτή η συγκριτική αναμέτρηση με το παρελθόν είχε ως αποκλειστικό διακύβευμα την εξέλιξη, το περιβόητο προχώρημα προς τα εμπρός. Τώρα πια δεν είμαι σίγουρος πως αυτό είναι το μόνο επιδιωκόμενο. Και όσο περισσότερο φλερτάρω με την έννοια της απομάγευσης τόσο λιγότερο σίγουρος νιώθω για το ζητούμενο της αναμέτρησης. Είναι η στιγμή που προσπαθώ να σταθώ κάπου ανάμεσα στη συντήρηση, που φέρνει η ηλικία, και στη λάμψη του παρελθόντος, που κομίζει η λήθη. Η ανάγκη για επιστροφή στο παρελθόν είναι μια κρυψώνα από το παρόν, μια πιο φιλόξενη αίθουσα αναμονής για το μέλλον, φιλόξενη όπως το σπίτι των δικών μας, που κάποια στιγμή σε αναγκάζει να κλείσεις την πόρτα πίσω σου.     

Και όλα αυτά τα λόγια, για να πω απλώς πως δεν σημειώνω και δεν υπογραμμίζω στα βιβλία. Για να αφήσω να εννοηθεί πως κρατώ αναλυτικές σημειώσεις αρχειοθετημένες έντυπα και ψηφιακά. Δεν είναι πρωτότυπο η συζήτηση περί ανάγνωσης να είναι μια απλή αφορμή για έναν μονόλογο προσωπικό, άλλωστε στα βιβλία των άλλων πράγματα δικά μας γυρεύουμε. Και μπορεί τίποτα από τα παραπάνω να μην ισχύει, να είναι όλα αυτά θεωρητικές φιλοφρονήσεις προς εαυτόν, και οι άσπιλες σελίδες να είναι αποτέλεσμα ενός απλού, κοινότατου ψυχαναγκασμού.