Αργά ή γρήγορα, σε κάποια από τις κορυφές της παιγνιώδους και μη σοβαροφανής λογοτεχνίας, θα αντικρίσει ο αναγνώστης τον Ρεμόν Κενό και αυτή θα είναι μια καθοριστική συνάντηση για το ευρύτερο ταξίδι του στη λογοτεχνία. Καμπή που είτε θα αποκαλύψει έναν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισής της, με τη σοβαρότητα που τα παιδιά αντιμετωπίζουν το παιχνίδι, είτε θα προκαλέσει απανωτά σοκ δυσανεξίας και θα θεωρηθεί μια ακατανόητη εκτροπή του αναγνωστικού μονοπατιού που περισπούδαστα χαράζουν. Σχετικά μικρός διάβασα τη Ζαζί στο μετρό και το Ασκήσεις ύφους, αρκετά άλλαξαν τότε. Οι καλές εκδόσεις Ύψιλον, με τη μεταφραστική συνδρομή του ακάματου Αχιλλέα Κυριακίδη, ενέταξαν τον Κενό στον κατάλογό τους, ξεκινώντας από τα δύο πασίγνωστα έργα του σε νέα μετάφραση, και συνεχίζοντας, λίγους μήνες πριν, με το μέχρι πρότινος ακυκλοφόρητο στα ελληνικά, ύστερο μυθιστόρημά του, Η πτήση του Ίκαρου.
(Για να είμαι ειλικρινής, όταν πέρυσι αποφάσισα να διαβάσω ξανά, χρόνια μετά, τη Ζαζί στο μετρό, φοβόμουν μήπως η αναγνωστική ενηλικίωση λειτουργούσε εις βάρος του άλλοτε τόσο αγαπημένου αυτού βιβλίου. Πόσο αφελής και άστοχη φοβία! Το αντίθετο συνέβη, τα τότε όρια πρόσληψης ήταν στενά και επιφανειακά. Τρελάθηκα!)
Παρίσι, 1896. Ο συγγραφέας Υμπέρ Λυμπέρ θα βρεθεί σε απόγνωση όταν ο Ίκαρος, ήρωας του μυθιστορήματος που μόλις είχε αρχίσει να γράφει, θα εξαφανιστεί. Θα καταφύγει σε έναν διάσημο ιδιωτικό ντετέκτιβ, τον Μορκόλ, θα του αφηγηθεί τι συνέβη και εκείνος θα αναφωνήσει: Πόσο πιραντελικό. Τι και αν το 1896 ο Λουίτζι Πιραντέλο δεν είχε ακόμα γράψει το διάσημο έργο του Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, οι αναφορές και τα δάνεια είναι σωστό να αποδίδονται. Το παιχνίδι, και το μεταφραστικό βάσανο, ξεκινά ήδη από τον τίτλο, Le Vol' d' Icare, που μεταφράζεται τόσο ως η πτήση του Ίκαρου όσο και ως η κλοπή του Ίκαρου. Και είναι μια τέτοια υποψία που φωλιάζει στο μυαλό του απελπισμένου συγγραφέα, πως κάποιος ομότεχνός του του έκλεψε τον ήρωα, ο ανταγωνισμός με λάφυρο τη δόξα, σύγχρονη ή μεταθανάτια, είναι σκληρός και αδυσώπητος.
Αρχής γενομένης της απόδρασης αυτής, μια σειρά από ευτράπελα γεγονότα θα ακολουθήσουν. Η πτήση του Ίκαρου, ένας συνδυασμός πρόζας και θεατρικού, είναι μια αναγνωστική φαντασμαγορία, ένα ειδολογικό γαϊτανάκι, ένα ευφάνταστο άθροισμα συγγραφικών ευρημάτων, αλλεργικό στη σοβαροφάνεια και με προσήλωση στο παιχνίδι, ένα αναρχικό –τι πιο αναρχικό, άλλωστε, από έναν ήρωα που το σκάει από τις σελίδες του βιβλίου που βρέθηκε ξάφνου να ζει γυρίζοντας την πλάτη στον δημιουργό του– ανάγνωσμα που προσφέρει ατόφια απόλαυση χωρίς ωστόσο να υποτάσσεται στιγμή στη γελοιότητα και την απλοϊκότητα. Είπαμε, παιχνίδι όπως τα παιδιά το εξασκούν. Ο Κενό, με όχημα το εύρημά του, περνά γενεές δεκατέσσερις και βάλε, το σινάφι του, παρότι τοποθετεί την ιστορία του στα τέλη του περασμένου αιώνα, χωρίς προφανώς να αφήνει εκτός τον ίδιο του τον εαυτό.
Ο τρόπος που ο Κενό διαχειρίζεται συνολικά το εύρημά του, ως μια συνθήκη αστεία, δηλαδή, και όχι ως μια σοβαροφανή πρωτοτυπία, ή μια παρθενογένεση αν προτιμάτε, αποδεικνύεται καθοριστική για τη συνολική κατασκευή και πρόσληψη, καθώς δεν επιχειρεί να διαφύγει από τα όρια που ο ίδιος θέτει ως συγγραφικές επιδιώξεις. Η πτήση του Ίκαρου, ανάμεσα σε άλλα, μας υπενθυμίζει πως η λογοτεχνία, τόσο κατασκευαστικά όσο και αναγνωστικά, συχνά πάσχει από έλλειψη του στοιχείου της διασκέδασης, χωρίς να υποφέρει από εκπτώσεις και παιδικές ασθένειες όπως η φάρσα και η κακή σάτιρα. Και έτσι, ξεπερνά εν τέλει τα μυθοπλαστικά του όρια και διαβάζεται και ως ένα παράδοξο και λοξό δοκίμιο σχετικά με τη συγγραφή και ενώ ο Μπαρτ είχε μόλις προλάβει να μιλήσει για τον οριστικό και αμετάκλητο θάνατο του συγγραφέα.
Το μόνο που λείπει από την έκδοση του βιβλίου αυτού, που το συνοδεύει ένα εμπνευσμένο επίμετρο δια χειρός Νίκου Σταμπάκη, είναι μια ευδιάκριτη πινακίδα που να απαγορεύει την είσοδο σε αναγνώστες δυσκοίλιους, που θεωρούν εαυτούς ξεχωριστούς απλώς και μόνο επειδή συνεχίζουν, ενήλικες από χρόνια, να έχουν ανάγκη από αφηγήσεις, θεωρώντας δεδομένο πως αυτό είναι κάτι που τους τοποθετεί σε μια δυσπρόσιτη από την πλέμπα, όποια ομάδα εκείνη θεωρούν τέτοια, κορυφή. Αλλά και για τους ομότεχνους του Κενό που βγάζουν εξανθήματα με την πρόταση αυτή. Οι υπόλοιποι, κοπιάστε!
υγ. Περισσότερα για τη Ζαζί στο μετρό εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου