Ο Νίκος Μάντης έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα εγχώρια λογοτεχνικά πράγματα το 2006 με τη συλλογή διηγημάτων, Ψευδώνυμο. Έκτοτε, πάντοτε στις εκδόσεις Καστανιώτη, αποτελεί μια υπολογίσιμη συγγραφική σταθερά, που τη διακρίνει η υψηλή φιλοδοξία και η εναλλαγή «ρουχισμού». Το 2013 κυκλοφόρησε η Άγρια Ακρόπολη, μυθιστόρημα που ανήκει στη λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, έργο για το οποίο του απονεμήθηκε το βραβείο του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο Αναγνώστης. Ήταν η πρώτη φορά που το βραβείο καλύτερου μυθιστορήματος προερχόταν απ' αυτό το για χρόνια παρεξηγημένο και παραμελημένο είδος.
Δέκα χρόνια μετά, και ενώ μεσολάβησαν έργα, όπως Οι τυφλοί, που συζητήθηκαν και διαβάστηκαν ευρέως, ο Μάντης επιστρέφει στις επικράτειες της επιστημονικής φαντασίας με το πολυσέλιδο, σχεδόν χιλίων σελίδων, μυθιστόρημα Αδύνατες πόλεις. Ο τίτλος μοιάζει δάνειο ή διακειμενική αναφορά στις Αόρατες πόλεις του Ίταλο Καλβίνο και το περιεχόμενο επιβεβαιώνει την αρχική αυτή σκέψη. Ο κόσμος, πια, χαρτογραφημένος πλήρως, πάσχει από απομάγευση, καθώς από κάθε άκρη του, πατώντας λίγα πλήκτρα, οι εικόνες της πιο δυσπρόσιτης γωνιάς εμφανίζονται στην οθόνη. Οι Αδύνατες πόλεις αποτελούν δυνατότητες της μάχης της ανθρώπινης νόησης, της τεχνολογικής προόδου με υπεραιχμή την τεχνητή νοημοσύνη, και της φύσης που στενάζει κάτω από τον ανθρώπινο ζυγό. Αποκύημα της συγγραφικής φαντασίας εντός ενός περιβάλλοντος ολοένα και πιο ψηφιακού και εικονικού, οριακού, όπως και να 'χει, απέναντι στη σκέψη και την κατανόησή μας για τα πράγματα.
Ο Μάντης χρησιμοποιεί ένα εύρημα αρκετά παλιό στη λογοτεχνία, το ανά χείρας βιβλίο βρέθηκε τυχαία από έναν ανώνυμο άντρα σε μια απροσδιόριστη μελλοντική εποχή και διαβάστηκε σε κάτι παραπάνω από μια εβδομάδα, ενδιαμέσως, οι σελίδες του, καρπός ενός(;) επίσης ανώνυμου και άγνωστου συγγραφέα, δεν είναι εύκολο να καταταχθούν με ακρίβεια στην επικράτεια της μυθοπλασίας ή του ντοκουμέντου. Σύμφωνα με όσα ο Μάντης δηλώνει στις ευχαριστίες, στο τέλος του βιβλίου, πρόθεσή του ήταν να διαπιστώσει κατά πόσο θα μπορούσε να γίνει κάτι σαν μια «Σεχραζάτ», αφηγούμενος μια ιστορία σε συνεχή ροή. Μια ιστορία με συνεχή μπρος πίσω στον χρόνο και πέρα δώθε στον τόπο.
Η φιλοδοξία του Μάντη, με τη δεδομένη αφηγηματική ικανότητα, δεν θα μπορούσε να εξαντλείται στο πολυσέλιδο του μεγέθους, αλλά κυρίως έχει να κάνει με το ειδολογικό ανήκειν του μυθιστορήματος, είδος για το οποίο η εγχώρια λογοτεχνία δεν φημίζεται, με λίγες μόνο εξαιρέσεις, ανάμεσα στις οποίες η Ιωάννα Μπουραζοπούλου. Και παρότι ακόμα υπάρχουν αρκετοί εκεί έξω που θεωρούν την επιστημονική φαντασία ένα λογοτεχνικό παραπαίδι, οι δυσκολίες του να αναφερθείς σε μια μελλοντική εκδοχή του σημερινού κόσμου ή να δημιουργήσεις εξαρχής έναν κόσμο είναι κάτι παραπάνω από απαιτητικές. Απαιτητικές γιατί αυτή η απόπειρα οφείλει, έτσι ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει και να σταθεί (όχι μόνο) λογοτεχνικά, να είναι ταυτόχρονα ευφάνταστη και κατανοητή στον αναγνώστη, μια σύνθετη απλότητα απαιτείται. Η οξυδέρκεια αποτελεί σημαντικό σύμμαχο στο πλευρό της καταφανώς πλούσιας συγγραφικής φαντασίας, καθώς η κάθε μελλοντική εκδοχή είναι απαραίτητο να πηγάζει από το παρόν, έστω και με ένα νήμα ίσα διακριτό. Ο συγγραφέας, πριν και κατά τη διάρκεια της γραφής, επιχειρεί να διακρίνει προς τα πού κινείται αυτός ο κόσμος σήμερα, ποιες ζυμώσεις κοινωνικοπολιτικές μπορεί να οδηγήσουν τον κόσμο προς εκείνο το ζοφερό συχνά μέλλον στο οποίο η πλοκή εντός της φαντασίας του λαμβάνει χώρα. Μια δυστοπία δεν αποτελεί προϊόν παρθενογένεσης, ούτε εμφανίζεται από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά είναι μια χρόνια διαδικασία, ας μην το ξεχνάμε.
Ο Μάντης, παρότι ελάχιστα αναφέρεται στο παρόν, διαθέτει την πειστική οξυδέρκεια, σ' αυτήν κρίνεται επιτυχώς η αληθοφάνεια των μελλοντικών εκδοχών και όχι στην (αν και απαραίτητη) ποιητική ικανότητά του. Αυτή η οξυδέρκεια, σε συνδυασμό με τις λοιπές αρετές της γραφής, καθιστούν τις Αδύνατες πόλεις ένα σπουδαίο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, με μια υπόθεση δύσκολο να δοθεί με λίγες λέξεις. Ο αναγνώστης, άπαξ και εισέλθει στους διάφορους κόσμους, σταδιακά παραιτείται από τη μάταιη επιθυμία να κατανοήσει τι ακριβώς συμβαίνει και αφήνεται σ' αυτό το απολαυστικό, στιγμές μεθυστικό, εγκεφαλικό παιχνίδι στα προκεχωρημένα φυλάκια της αντίληψής του, μοιραζόμενος την αγωνία των προσώπων της πλοκής που διαρκώς παλεύουν να απαντήσουν σε ερωτήματα υπαρξιακής αγωνίας.
Στις Αδύνατες πόλεις, ο Μάντης έθεσε (ξανά) τον πήχη ψηλά και με άνεση τον υπερκέρασε.
υγ. Για τα προηγούμενα βιβλία του Νίκου Μάντη: Άγρια Ακρόπολη (εδώ), Πέτρα Ψαλίδι Χαρτί (εδώ), Οι τυφλοί (εδώ), Σφάλμα συστήματος (εδώ), Κιθαιρώνας (εδώ).
Εκδόσεις Καστανιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου