Παραλίγο δεν θα διάβαζα το βιβλίο αυτό. Όταν κυκλοφόρησε, σημείωσα κάπου στο μυαλό μου πως θα ήθελα να διαβάσω τα διηγήματα της γεννημένης το 1988 Χιλιανής, αλλά ξέρετε τώρα πώς (δεν) λειτουργεί το μυαλό, αλλά ας μην το αδικώ, είναι τόσες πολλές οι παρόμοιες σημειώσεις με το οποίο το βαρυφορτώνω διαρκώς. Ωστόσο, πριν από κάποιους μήνες το θυμήθηκα κάνοντας μια λίστα αγοράς σ' ένα νέο υπέροχο βιβλιοπωλείο –αυτό εδώ– στο κέντρο της Αθήνας. Λίστα-ποδαρικό. Βασικά θυμήθηκα τη συζήτηση που είχα με τη Λ. όταν κυκλοφόρησαν τα διηγήματα της Φλόρες. Με τη Λ. μοιραζόμαστε το αναγνωστικό πάθος για τη γυναικεία λογοτεχνία από τη Λατινική Αμερική. Ομολογώ πως εκείνη κάνει περισσότερα για να ικανοποιήσει αυτό το πάθος, ξεψαχνίζει λίστες, κοιτάζει με επιφύλαξη βραβεία, φροντίζει να διαβάζει και στα αγγλικά νιώθοντας ανυπόμονη και έχοντας περιορισμένη εμπιστοσύνη για τα αντανακλαστικά του εγχώριου κυκλώματος παραγωγής βιβλίων. Πριν σημειώσω το Τι ντροπή στα προσεχώς, τη ρώτησα. Μου επιβεβαίωσε πως καλά θα έκανα να το διαβάσω. Έτσι έγινε και, παρά τα πήγαινε έλα, έφτασε η στιγμή. Ποτέ δεν είναι αργά.
Το ομώνυμο της συλλογής διήγημα απέσπασε το βραβείο Ρομπέρτο Μπολάνιο, λες και δεν αρκούσε η κοινή καταγωγή με το λογοτεχνικό αυτό τέρας για να φορτώσει με βάρος προσδοκιών οποιοδήποτε γραπτό παράγει και εξάγει η Χιλή, άρα και το Τι ντροπή. Τουλάχιστον, εκείνο που χαρακτηρίζει το έργο του Μπολάνιο είναι η οξυδέρκεια με την οποία αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του, το λίγο φως και το αρκετό σκοτάδι που τον συνθέτει, το καταφύγιο που αναζητά στη λογοτεχνία, όχι για να αποκοπεί αλλά για να αντέξει, γεγονός που καθιστά το έργο του συλλογικό τόσο ως πρόσληψη όσο και ως επιρροή. Δηλαδή, θέλω να πω, δεν είναι απλό να ισχυριστεί κάποιος πως ένας συγγραφέας, η Φλόρες εν προκειμένω, αντιγράφει τον Μπολάνιο, αν με αυτή την κατηγορία εννοεί την αντιθετική αποτύπωση του κόσμου τριγύρω, την ποιητικότητα του ζόφου που ολοένα μας κυκλώνει και εντός του οποίου πρέπει να βρούμε νόημα και κίνητρο, ιδανικά χαρά και ικανοποίηση. Μάλλον, περί μονόδρομου πρόκειται.
Τα διηγήματα, που ως είδος δεν είναι του γούστου μου, στη συλλογή αυτή είναι ταυτόχρονα πολυσέλιδα και αρκούντως σφιχτοδεμένα, αυτάρκη νησιά που συνθέτουν ένα σύμπλεγμα με κοινά χαρακτηριστικά αλλά και ευδιάκριτες κατά τόπους ιδιαιτερότητες, με το δικό τους μικροκλίμα δηλαδή, όπως μια καλή συλλογή διηγημάτων απαιτεί και το Τι ντροπή είναι μια καλή συλλογή διηγημάτων, πολύ καλή για την ακρίβεια του χαρακτηρισμού. Η Φλόρες πετυχαίνει κάτι δύσκολο –και σπάνιο–, τα διηγήματα μοιάζουν να είναι μέρος μιας μεγαλύτερης αφήγησης, σαν η ιστορία να μην αρχίζει και τελειώνει στα όρια της αφήγησης αλλά να προηγείται και να συνεχίζει αυτών. Υποδειγματικός –και– ως προς αυτό υπήρξε ο Κάρβερ, στα στιγμιότυπα από τη ζωή των χαρακτήρων του. Ο κόσμος εντός του οποίου διαδραματίζονται τα διηγήματα είναι κοινός και αναγνωρίσιμος, αποτελεί τον εμφανή και κύριο ιστό που συνέχει τη συλλογή, την ώρα που η συγγραφέας δοκιμάζει διάφορες γωνίες λήψεις, σε μια απέλπιδα, θαρρείς, προσπάθεια να εντοπίσει κάπου μέσα στον ζόφο κάποια στοιχεία οξυγόνου. Δοκιμάζει τόσο την πρωτοπρόσωπη όσο και την τριτοπρόσωπη αφήγηση, να δει απέξω ως παντογνώστρια την ιστορία, να δει από μέσα, να γευτεί την ταύτιση με τους χαρακτήρες της, να δει πώς λειτουργεί η ενσυναίσθηση.
Αν έπρεπε να ξεχωρίσω μια αρετή στη γραφή της Φλόρες θα ήταν αυτή ακριβώς η διάθεσή της να εξερευνήσει την ανθρώπινη κατάσταση υπό τις υπάρχουσες συνθήκες διαβίωσης, γεγονός που μετατρέπει την παραγωγή λογοτεχνίας σε μια πράξη υψίστης προσωπικής υπόθεσης. Η Φλόρες γράφει για πρόσωπα και καταστάσεις που την αφορούν. Αυτή η ιδιότυπη περιέργεια είναι που δίνει στα διηγήματα τον απαραίτητο ρεαλισμό ώστε να σταθούν και να συνομιλήσουν με την εμπειρία του αναγνώστη, ενώ τα απαλλάσσει από τον διδακτισμό εκείνου που –νομίζει πως– τα ξέρει όλα και δεν διαθέτει την παραμικρή αμφιβολία περί αυτού. Τα διηγήματα της Φλόρες δεν θα αλλάξουν τον ρου της παγκόσμιας γραμματείας, ούτε θα προσφέρουν μια καινούρια οπτική παρατήρησης του κόσμου. Όμως, ούτε το ένα ούτε το άλλο δεν αποτέλεσαν, καμία στιγμή, συστατικό των προγραμματικών δηλώσεων της δημιουργού. Τα διηγήματα της Φλόρες πετυχαίνουν να συνδυάσουν την τεχνική αρτιότητα με τη συγχρονία, το εγκεφαλικό με το συναισθηματικό, δεν χειραγωγούν ούτε εκβιάζουν το συναίσθημα, δεν καπηλεύονται τον ανθρώπινο πόνο ούτε τον υποτιμούν, είναι δείγμα καλής λογοτεχνίας.
Η συλλογή δεν πάσχει από ένα σύνηθες νόσημα, εκείνο που ξεχωρίζει ένα ή δύο διηγήματα από τα υπόλοιπα της συλλογής, αφήνοντας μια αίσθηση άνισου στον αναγνώστη, καθώς νιώθει πως τα υπόλοιπα διηγήματα χρησιμοποιήθηκαν μόνο ως γέμιση. Εντούτοις, προσωπικό αγαπημένο, ίσως γιατί έδειξε μια πρόθεση πειραματισμού και εξόδου από την πεπατημένη, ήταν το ενενηντασέλιδο Είμαι τυχερή που κλείνει τη συλλογή και προϊδεάζει τον αναγνώστη για ένα πιθανό βήμα στη μεγάλη φόρμα κάποια στιγμή. Το Τι ντροπή παραμένει ακόμα, από το 2015 που κυκλοφόρησε, το μοναδικό της έργο. Ξέρω πως η Λ. θα έχει τον νου της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου