Μια ώρα πριν από την ανατολή του ήλιου, στις 7 Μαρτίου 1974, πέθανε ο Κάσπαρ Ιωακείμ Ουτς από μια δεύτερη και από καιρού αναμενόμενη εγκεφαλική συμφόρηση, στο διαμέρισμά του στην οδό Σίροκα 5, που βλέπει στο παλιό εβραϊκό νεκροταφείο της Πράγας.Όταν ο αφηγητής θέλησε να ταξιδέψει στην Πράγα, με σκοπό να κάνει επιτόπια έρευνα γύρω από το πάθος του αυτοκράτορα Ροδόλφου Β', να συλλέγει εξωτικά αντικείμενα, καταπολεμώντας έτσι την κατάθλιψή του, και ρώτησε έναν φίλο του αν είχε να του συστήσει κάποιον στην πρωτεύουσα της Τσεχοσλοβακίας, εκείνος τον έφερε σε επαφή με τον Ουτς, που διέθετε μια τεράστια συλλογή με φιγούρες πορσελάνης Μάισεν. Ήταν το καλοκαίρι του 1967, έναν χρόνο πριν από την εισβολή των σοβιετικών τανκς. Όταν, σχεδόν εφτά χρόνια αργότερα, ο αφηγητής θα πληροφορηθεί τον θάνατο του Ουτς, θα επιχειρήσει να φιλοτεχνήσει το πορτραίτο εκείνου του παράξενου ανθρώπου, και μαζί μιας ολόκληρης εποχής.
Ο Τσάτουιν επιτυγχάνει την αρμονική συνύπαρξη του ρεαλιστικού και του μαγικού στοιχείου, μετατρέπει σε λέξεις την ατμόσφαιρα που αποπνέει η Πράγα, που μοιάζει να πατάει ανάμεσα σε δύο εποχές, δημιουργώντας στον επισκέπτη/αναγνώστη την αίσθηση ενός μεταίχμιου χωροχρονικού, εκεί που φαντάζει δυνατή η αλχημεία και στα σκοτεινά παραφυλούν τα Γκόλεμ. Η μανία του συλλέκτη, η διάσωση της τέχνης και τα ύποπτα μονοπάτια για την απόκτηση έργων τέχνης, τα ταξίδια του Ουτς στο εξωτερικό, ο φίλος του δόκτορα Βάτσλαβ Όρλικ και οι έρευνες του για την οικιακή μύγα, μα πάνω απ' όλα η δυνατότητα του Ουτς να φύγει στο εξωτερικό, μακριά από την Πράγα, αλλά και η άρνηση της δυνατότητας αυτής. Η σταδιακή αποκάλυψη του πορτραίτου του Ουτς, το χτίσιμο του ήρωα από τον συγγραφέα είναι το τεράστιο αβαντάζ αυτού του βιβλίου, ένας ικανός λόγος για να διαβάσει κανείς αυτό το μυθιστόρημα, ακόμα και σαν εγχειρίδιο γραφής.
Τίποτα δεν είναι όπως μοιάζει. Αυτός θα μπορούσε να είναι ο πυρήνας του μυθιστορήματος, τίποτα δεν είναι όπως μοιάζει, και τίποτα δεν είναι μόνο έτσι ή μόνο αλλιώς, και σίγουρα η ιστορική στιγμή στην οποία διαδραματίζεται ενισχύει περισσότερο αυτό τον ισχυρισμό, η μεταβλητή και σύνθετη, συχνά αντικρουόμενη, εικόνα για το τι πραγματικά συνέβαινε στις χώρες πέρα από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, μια παραδοχή αβεβαιότητας σε αντίθεση με την άποψη εκείνων, που ακόμα και αν δεν γνώρισαν τη ζωή σε εκείνες τις χώρες από κοντά, δεν διστάζουν να παρουσιάζουν και να υποστηρίζουν, με μανία και απόλυτη πίστη, τη μία και μοναδική αλήθεια τους.
Και ένα απόσπασμα πολιτικό, γιατί το βιβλίο είναι σαφέστατα -και- πολιτικό:
Αλλά, κατά την άποψή του, οι πραγματικοί ήρωες αυτής της αφόρητης κατάστασης ήταν άνθρωποι που δεν έβγαζαν άχνα εναντίον του Κόμματος ή του Καθεστώτος - και εντούτοις έμοιαζαν να έχουν κλεισμένο μέσα στο μυαλό τους ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό.Ακόμα ένα παράθυρο άνοιξε. Αυτό είναι το συνθηματικό μας, το επιδοκιμαστικό σχόλιο μετά την ανάγνωση ενός βιβλίου που αποτέλεσε πρόταση του άλλου. Το ευχαριστώ δεν μοιάζει να ταιριάζει πια στην περίσταση, επιτηδευμένο υπόλοιπο κοινωνικών συμβάσεων. Έτσι και τώρα, ακόμα ένα παράθυρο άνοιξε, της έστειλα όταν τελείωσα την ανάγνωση του Ουτς, του μυθιστορήματος του Μπρους Τσάτουιν, τον οποίο έως τότε μόνο ως όνομα γνώριζα. Και δεν είναι το καλύτερό του, μου είπε.
Η σιωπή του αποτελεί τελεσίδικη ύβρη κατά του Καθεστώτος, γιατί κάνουν σαν να μην υπάρχει.
Μετάφραση Τερέζας Βεκιαρέλη
Εκδόσεις Χατζηνικολή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου