Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο αυτό, σκέφτηκα πως ήταν μια καλή ευκαιρία να διαβάσω
ξανά, μετά από χρόνια, Νικ Χόρνμπυ· ένιωθα πως είχα ανάγκη απ' αυτή την πρόζα, το
χιούμορ και την οξυδέρκεια στην παρατήρηση της ποπ κουλτούρας, τη συγχρονία με τον κόσμο τριγύρω. Δεν ξέρω
αν θα υπάρξει κάποιο βιβλίο του που να ξεπεράσει μέσα μου το High fidelity,
βασικά το ερώτημα/ατάκα: είμαι μελαγχολικός γιατί ακούω ποπ ή ακούω ποπ γιατί
είμαι μελαγχολικός· αλλά και την ίδια την ιδέα ενός τοπ τεν χωρισμών ως
μια απόπειρα προσδιορισμού του τρέχοντος γεωγραφικού στίγματος πλεύσης.
Ίσως αυτή η ανάμνηση, εκείνου του πρώτου βιβλίου, να με κράτησε μακριά
από το Ακριβώς σαν έσενα ως τώρα, αφού όσα βιβλία δικά του ενδιάμεσα διάβασα μου άρεσαν
μεν, κανένα δεν έφτασε τη συγκίνησή μου στα ύψη εκείνα δε.
Πώς μπορεί να πει κάποιος με σχετική βεβαιότητα τι απεχθάνεται περισσότερο στον κόσμο; Αναμφίβολα εξαρτάται από την εγγύτητα του πράγματος που απεχθάνεται σε κάθε δεδομένη στιγμή, αν είναι κάτι που πράττεις, ακούς ή τρως τη συγκεκριμένη ώρα. Απεχθανόταν τη διδασκαλία της Αγκάθα Κρίστι στην πρώτη γυμνασίου, απεχθανόταν όλους ανεξαιρέτως τους Συντηρητικούς υπουργούς Παιδείας, απεχθανόταν τους ήχους που έβγαζε ο μικρότερος γιος της όταν έκανε εξάσκηση στην τρομπέτα, απεχθανόταν το συκώτι όλων των ζώων, τη θέα του αίματος, τα τηλεοπτικά ριάλιτι, τη μουσική grime και τις συνήθεις αφηρημένες έννοιες: παγκόσμια φτώχεια, πόλεμος, πανδημίες, ο επικείμενος θάνατος του πλανήτη και ούτω καθεξής. Αλλά δεν συνέβαιναν σε εκείνη, εκτός από τον επικείμενο θάνατο του πλανήτη, ωστόσο ακόμα και αυτός ήταν μόνο επικείμενος. Τον περισσότερο καιρό δεν είχε την πολυτέλεια να τα σκέφτεται. Τη συγκεκριμένη στιγμή, στις 11.15 ενός παγωμένου σαββατιάτικου πρωινού, αυτό που απεχθανόταν περισσότερο στον κόσμο ήταν να περιμένει στην ουρά έξω από το κρεοπωλείο ακούγοντας την Έμμα Μπέικερ να φλυαρεί περί σεξ.
Η Λούσυ είναι καθηγήτρια, γύρω στα σαράντα, χωρισμένη μητέρα δύο παιδιών, που ζει σε μια μεσοαστική γειτονιά. Ο Χόρνμπυ, μέσω του παντογνώστη αφηγητή του, επιλέγει να μας τη συστήσει με έναν τρόπο κάπως παράδοξο, πλην όμως κατατοπιστικό, συντάσσοντας μια λίστα με όλα όσα η Λούσυ απεχθάνεται. Μέσω αυτής της λίστας, εκτός των λοιπών γνωρισμάτων του χαρακτήρα της, έρχονται στην επιφάνεια και τα προνόμια της, η κλίμακα των προβλημάτων της, όπως για παράδειγμα η απάλευτη κοινή παρουσία στη σαββατιάτικη ουρά του κρεοπωλείου με την Έμμα, που όλο λόγια είναι, αλλά επιμένει να μένει στον από χρόνια σεξουαλικά αδιέξοδο γάμο της. Στο κρεοπωλείο δουλεύει ο Τζόζεφ, ένας νεαρός μαύρος άντρας, που ελπίζει κάποια στιγμή να γίνει διάσημος ντι τζέι, αλλά προς το παρόν κάνει διάφορες σκατοδουλειές και μένει με τη μητέρα του. Το Ακριβώς σαν εσένα είναι μια ερωτική ιστορία την περίοδο του δημοψηφίσματος για την έξοδο ή όχι της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα μελόδραμα με αρκετές δόσεις στερεοτυπίας και κλισέ πλοκής, που όμως, στα χέρια του Χόρνμπυ, έρχεται να καταρρίψει εν πολλοίς κάθε αναγνωστική φοβία και προκατάληψη από την περιγραφή της υπόθεσης: νεαρός μαύρος και λευκή νεαρή μεσήλικας ερωτεύονται και έρχονται αντιμέτωποι με τη γνώμη και την κριτική των ανθρώπων τριγύρω τους αλλά και με τις δικές τους φοβίες, τη στιγμή που οι Βρετανοί καλούνται να αποφασίσουν για το ευρωπαϊκό μέλλον τους.
Άλλωστε, πάντα θα υπάρχει χώρος για ακόμα μια ερωτική ιστορία, ακόμα και όταν όλες οι ερωτικές ιστορίες θα μοιάζει να έχουν ειπωθεί, όπως και πάντοτε θα υπάρχει αναγνωστική ανάγκη για μια ακόμα ιστορία αγάπης. Καμία από τις παρατηρήσεις αυτές δεν διακρίνεται για την πρωτοτυπία της. Σημασία έχει ο τρόπος με τον αφηγείται κανείς, για να επιμείνω λίγο σε μη πρωτότυπες παρατηρήσεις επί της λογοτεχνίας, την ιστορία του. Ο τρόπος με τον οποίο ο Χόρνμπυ διαχειρίζεται αφηγηματικά τη σχέση της Λούσυ και του Τζόζεφ είναι σε μεγάλο βαθμό προσχηματικός, καθώς τον διευκολύνει στην παρατήρηση και καταγραφή της λονδρέζικης κοινωνίας σε μια στιγμή μεγάλης πόλωσης. Προσοχή όμως. Η διαχείριση και μόνο καθιστά προσχηματική τη σχέση. Θέλω να πω πως δεν είναι μια καρικατούρα σχέσης, αλλά μια σχέση με πάθος και αληθινά προβλήματα, που προσφέρει απλόχερα κοινό έδαφος μεταξύ των χαρακτήρων και του αναγνώστη, έδαφος οικείο, γόνιμο τόσο στην ενσυναίσθηση όσο και την ταυτίση. Ο Χόρνμπυ, έμπειρος γραφιάς ποπ λογοτεχνίας, ξέρει καλά πως ένα από τα μυστικά της επιτυχίας είναι οι πειστικοί χαρακτήρες. Στο Ακριβώς σαν εσένα όλοι ανεξαιρέτως οι χαρακτήρες είναι στέρεοι και αληθοφανείς, με αποτέλεσμα και οι μεταξύ τους σχέσεις να συμπαρασύρονται στην επιφάνεια του πιθανού.
Και αυτή, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, πως είναι η βασική αρετή του μυθιστορήματος αυτού. Το γεγονός, δηλαδή, πως τα δύο κυρίαρχα συστατικά της πλοκής, η ερωτική ιστορία και το δημοψήφισμα, συνδυάζονται με τέτοιο τρόπο που δεν καθίστανται ούτε κυρίαρχα αλλά ούτε και δευτερεύοντα, και αυτό είναι που τα ανάγει σε λειτουργικά, τόσο σε επίπεδο κατασκευής όσο και αναγνωστικής πρόσληψης. Κατά τα άλλα, η πρόζα του Χόρνμπυ είναι ικανή να μετατρέψει ακόμα και την πλέον αδιάφορη ιστορία σε μια αφηγηματική πανδαισία, εξαιτίας της άνεσης που την χαρακτηρίζει· αυτό είναι γνωστό. Μια επιπλέον αρετή, εκτός από τον πλουραλισμό των ενδιαφερόντων και γνώσεων του συγγραφέα, είναι η επίγνωση της λογοτεχνίας που επιθυμεί να παράξει. Μια λογοτεχνία που δεν επιζητά μια θέση στο πάνθεον, μια λογοτεχνία που δεν παίρνει υπερβολικά σοβαρά των εαυτό της, που δεν αποφεύγει την αυτοϋποτίμηση, που γυρεύει ρωγμές στην κυρίαρχη τάξη των πραγμάτων, που είναι σύγχρονη της εποχής της.
Πρόσφατα διάβασα για πρώτη φορά Σάλλυ Ρούνεϋ, μου άρεσε αρκετά, κατά τόπους υπερβολικά. Όσο διάβαζα το Ακριβώς σαν εσένα τη σκεφτόμουν συχνά πυκνά με όρους συγγραφικής διαδοχής, με όρους γενιάς. Ο Χόρνμπυ, για ακόμα μια φορά, ικανοποίησε πλήρως τις αναγνωστικές μου προσδοκίες, που πάντοτε έχουν να κάνουν με το περίγραμμα της καθημερινής ψυχοσωματικής και συναισθηματικής κατάστασης, και γι' αυτό η ικανοποίησή τους ξεφεύγει από την επικράτεια της φιλολογίας και γίνεται ζωή.
υγ. Περισσότερα για το βιβλίο της Ρούνεϋ θα βρείτε εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου