Η πλήρης εποπτεία της εγχώριας λογοτεχνικής παραγωγής μοιάζει να είναι σχεδόν αδύνατη, πάντοτε κάτι θα διαφεύγει της προσοχής ακόμα και του πλέον δυνατού αναγνώστη, η συμφιλίωση με το γεγονός αυτό κρίνεται απαραίτητη και καθησυχαστική. Η Ν. μου επισήμανε το βιβλίο αυτό, ο τίτλος αρκούσε για να μου τραβήξει το άμεσο ενδιαφέρον και να με οδηγήσει στην αναβολή της ανάγνωσης του σπουδαίου, μεγάλου και απαιτητικού μυθιστορήματος της τρομερής Όλγκα Τοκάρτσουκ, Τα βιβλία του Ιακώβ. Σε τέτοια έλξη αναφέρομαι.
Δεν είχε περάσει καιρός απ' όταν είχα διαβάσει ένα ακόμα κατά Μπέρνχαρντ μυθιστόρημα, Η υπέρβαση της βαρύτητας του Χάιντς Χέλε. Στο κείμενο εκείνης της ανάρτησης σημείωνα πως διόλου δεν θα έπρεπε να υποτιμάται άκριτα η λογοτεχνία á la maniére de, όχι τουλάχιστον μόνο και μόνο εξαιτίας αυτού του χαρακτηριστικού της, και πως, όπως σε κάθε έργο άλλωστε, καλό είναι να υπόκειται σε κρίση μετά την ανάγνωση και με όρους λογοτεχνικούς. Άλλωστε, πόσο εύκολο είναι να «αντιγράψει» κάποιος καλά έναν συγγραφέα του μεγέθους και της επιρροής του Μπέρνχαρντ; Καθόλου, θα απαντήσω.
Τι τύχη που ήρθες, Μόγια, δεν το περίμενα ότι θα ερχόσουν, αυτό το μέρος δεν αρέσει και σε πολλούς σ' αυτήν την πόλη, υπάρχουν πολλοί που δεν τους αρέσει καθόλου να έρχονται σ' αυτό το μέρος, Μόγια, γι' αυτό και δεν ήμουν καθόλου σίγουρος ότι θα ερχόσουν, μου είπε ο Βέγκα. Εμένα πάλι μου αρέσει να έρχομαι εδώ αργά το απόγευμα, να κάθομαι έξω στην αυλή, να πίνω ένα δυο ποτηράκια ουίσκι, ήρεμα, ενώ ακούω τη μουσική που εγώ ο ίδιος έχω παραγγείλει στον Τολίν, μου είπε ο Βέγκα, όχι να κάθομαι στο μπαρ, όχι εκεί μέσα, πολλή ζέστη στο μπαρ, πολλή ζέστη εκεί μέσα, καλύτερα εδώ έξω στην αυλή, μ' ένα ποτό και με την τζαζ που παίζει ο Τολίν.
Ο Βέγκα γυρίζει μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στο Ελ Σαλβαδόρ από τον Καναδά όπου μένει μόνιμα απ' όταν εγκατέλειψε τη χώρα, χαρούμενος και απαλλαγμένος από αυτό τον τόπο και τους κατοίκους του. Επιστρέφει εξαιτίας του θανάτου της μητέρας του, χωρίς να το σκεφτεί καλά αγόρασε ένα αεροπορικό εισιτήριο μόλις έκλεισε το τηλέφωνο στο οποίο η νύφη του τον ενημέρωσε για τον θάνατο εκείνης, ήδη από το αεροπλάνο και το πολύωρο ταξίδι είχε κιόλας μετανιώσει την παρόρμησή του αυτή, θα έπρεπε, λέει, να το έχει σκεφτεί καλύτερα. Η παραμονή του θα εξαρτηθεί από τον χρόνο διεκπεραίωσης της πώλησης του σπιτιού που εξ ημισείας με τον αδερφό του του άφησε στη διαθήκη της η μητέρα, κάθε δεσμός με αυτό το μέρος πρέπει να κοπεί πάραυτα.
Τις πρώτες μέρες συναίνεσε στη φιλοξενία που του πρότεινε ο αδερφός του, μια κόλαση ήταν εκείνες οι μέρες που πέρασε με εκείνον και την οικογένειά του, γυναίκα και δύο παιδιά, με τις τρεις τηλεοράσεις μονίμως ανοιχτές, συντονισμένες σε διαφορετικά κανάλια, ενώ κάθε τόσο έπρεπε να ανέχεται κάποια εκδρομή ή δραστηριότητα που ο αδερφός του αυθαίρετα υπέθετε πως θα τον ενδιέφερε μετά από χρόνια απουσίας από αυτή την αηδιαστική χώρα, δραστηριότητες σε κακάσχημα μέρη συνοδεία λιπαρών φαγητών. Όμως, τώρα το πήρε απόφαση, αν και έπρεπε από την αρχή να το έχει κάνει, έκλεισε δωμάτιο σε ένα ξενοδοχείο, εκεί θα μπορεί να έχει ιδιωτικότητα και ησυχία, να καταφέρει να διαβάσει τα βιβλία που κουβάλησε μαζί του στις αποσκευές.
Δίνει ραντεβού με τον συγγραφέα Μόγια, που όλη του τη ζωή ως τώρα την πέρασε στο Σαν Σαλβαδόρ, γεγονός τρομακτικό όπως ο Βέγκα το βλέπει, τον Μόγια με τον οποίο διατήρησε μια από τις ελάχιστες σχέσεις με συμπατριώτες του και του έδωσε ραντεβού στο μόνο μαγαζί που ανέχεται, και αυτό μόνο νωρίς, πριν οι πολιτιστικές, ο θεός να τις κάνει, εκδηλώσεις αρχινίσουν, όπως συμβαίνει παντού σε αυτή την αηδιαστική πόλη με τους αηδιαστικούς κατοίκους και εκείνος, ο Μόγια, εμφανίστηκε, ακριβής ως προς την ώρα, γεγονός που προκάλεσε την έκπληξη του Βέγκα που τίποτα ανθρωπίνως αξιοπρεπές δεν προσμένει σ' αυτή τη χώρα.
Η νουβέλα αυτή αποτελεί την εκ των υστέρων αφήγηση του Μόγια γύρω από εκείνη τη συνάντηση, συνάντηση που μονοπώλησε ο Βέγκα, εξηγώντας ξανά και ξανά την αηδία που του προκαλούσε και συνεχίζει, πώς αλλιώς, να του προκαλεί αυτός ο τόπος και οι κάτοικοί του, η κουλτούρα και τα φαγητά, ο αδερφός και η οικογένειά του, όλα όσα συνθέτουν το Σαν Σαλβαδόρ, από το οποίο ευτύχησε να δραπετεύσει έγκαιρα, απόφαση σωτήρια, ούτε να φανταστεί δεν μπορεί πώς θα ήταν η ζωή του αν παρέμενε εγκλωβισμένος εδώ. Αντίθετα με τον Μόγια που παρότι παλεύει να είναι συγγραφέας, μοιάζει καταδικασμένος σε αυτή τη σκονισμένη γωνιά του πλανήτη, εκεί που διαρκώς επικρατεί μια πολιτική αναταραχή, εγχώριες και ξένες δυνάμεις μάχονται για την κατάληψη της εξουσίας, παραμερίζοντας την όποια ιδεολογία στη θέα της δυνατότητας εξουσίας και πλούτου, αυτό είναι το μόνο που ενδιαφέρει άπαντες.
Αιχμηρός και παραληρηματικός, ο Βέγκα περνάει από κόσκινο όλα τα κακώς κείμενα της χώρας, χωρίς να χαρίζεται και να δελεάζεται, και πώς αλλιώς μπορεί κανείς να το κάνει αυτό, αν όχι χωρίς τον τρόπο του Μπέρνχαρντ, γεγονός που προκαλεί την εύλογη αναρώτηση: πώς λέγονταν τέτοιες ιστορίες πριν την εμφάνιση στα γράμματα του σπουδαίου Αυστριακού συγγραφέα; Το μόνο που αφήνει απέξω είναι την ίδια την γλώσσα, αντίθετα με τον Μπέρνχαρντ που καταφέρθηκε τόσο σκληρά στην ίδια γλώσσα με την οποία παρέδωσε μερικά από τα πλέον ιλιγγιώδη λογοτεχνικά κείμενα.
Ωστόσο, η αναγνωστική απόλαυσης της νουβέλας Αηδία: ο Τόμας Μπέρνχαρντ στο Σαν Σαλβαδόρ τού, γεννημένου το 1957, Οράσιο Καστεγιάνος Μόγια, δεν εξαντλείται στο ύφος και τη μανιέρα, παρότι καμωμένα με ιδιαίτερη επιτυχία, αλλά έγκειται και στο περιεχόμενο, που άλλωστε αιτιολογεί και την απόφαση του συγγραφέα να αφηγηθεί κατά αυτόν τον τρόπο την ιστορία αυτή. Δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση απλώς και μόνο έναν φόρο τιμής σε έναν σπουδαίο της λογοτεχνίας, ούτε ένα εύρημα προς χάρη εντυπωσιασμού του αναγνώστη. Γι' αυτό και η νουβέλα αυτή καταφέρνει να σταθεί αυτόνομα ως λογοτεχνικό έργο. Η έκδοση και κυκλοφορία του βιβλίου αυτού στο Σαν Σαλβαδόρ γέννησε έντονες αντιδράσεις, που έφτασαν μέχρι του σημείου της απειλής κατά του ίδιου και της οικογένειάς του, εξαιτίας του αντιπατριωτικού χαρακτήρα της.
Ένα πολύ ωραίο λογοτεχνικό σφηνάκι το οποίο αξίζει να αναζητήσει κανείς. Αφιερωμένο στη Ν. το κείμενο αυτό. Πώς αλλιώς;
υγ. Για το μυθιστόρημα του Χάιντς Χέλε, Η υπέρβαση της βαρύτητας, περισσότερα θα βρείτε εδώ, ενώ για το ιλιγγιώδους ομορφιάς Παλιοί δάσκαλοι του Τόμας Μπέρνχαρντ εδώ.
Κύριε Καλογερόπουλε, διάβασα το κείμενό σας και είναι πολύ ωραίο! Ευχαριστώ πολύ για την αναφορά σας στο βιβλίο!
ΑπάντησηΔιαγραφή