Βέρα - Γιάννης Ζελιαναίος

Κάποια Βέρα και κάποια Βέρα, εγώ είμαι η Βέρα και δεν αγκαλιάζω κανέναν. Έτσι ξεκινά η απομαγνητοφώνηση αυτή. Η Βέρα στη θέση του οδηγού ενός Φορντ Έσκορντ Τζι Ελ, ένα θερμός κονιάκ με ζωγραφισμένα πάνω του πέντε αστέρια και ένα μαγνητόφωνο στο οποίο ηχογραφεί τη φυγή. Κάποιες φορές η απάντηση βρίσκεται στον δρόμο, στο ξετύλιγμα της λευκής γραμμής κάτω από το τιμόνι, στο τοπίο που φεύγει προς τα πίσω θολό, στα βενζινάδικα και στις τουαλέτες, στις εξόδους και στα φώτα των σπιτιών δεξιά και αριστερά, που όλα περνάν και σβήνουν, στο βάθος του ορίζοντα μετά από κάθε στροφή. Εκεί καταφεύγει η Βέρα. Έχωσε τέσσερα δάχτυλα μέσα απ' την κιλότα της και περίοδος δεν της είχε έρθει ακόμη. Ο παντογνώστης αφηγητής δεν λογοκρίνει, μεταφέρει αυτούσια τα λόγια που η Βέρα φτύνει οδηγώντας, τοποθετεί τα εισαγωγικά και φροντίζει να συμπληρώσει τα κενά, όσα δεν καταγράφονται στην κασέτα, τις σκέψεις και τις εικόνες, μεταξύ άλλων. Τα λόγια της Βέρας γεμάτα συναίσθημα, ένταση και νεύρο, ο κινητήρας του παλιάμαξου στρώνει το απαραίτητο χαλί.

Η Βέρα απευθύνεται στον Φάνη, στον πατέρα της, στη μάνα της, στον εαυτό της, στο αυτοκίνητο, στο παιδί στο βενζινάδικο, στον θεό, στην τύχη, στο θερμός. Ξεσπάσματα θυμού και θλίψης, μια μόνιμη απογοήτευση απ' όλους και απ' όλα σημαίνει στο βάθος. Το βιβλίο του Ζελιαναίου μοιάζει με ντουέτο μουσικό, η Βέρα τη φωνή, ο αφηγητής την κονσόλα με τα κουμπάκια, τις λούπες και τις παραμορφώσεις. Ο λόγος της Βέρας παραληρηματικός, μια κυρίαρχη σκηνική παρουσία καθάριου συναισθήματος, όπου οι λέξεις φωνάζονται, αφήνονται, φτύνονται, δραπετεύουν πίσω από σφιγμένα δόντια, επανέρχονται και χάνονται ξανά και ξανά. Ο λόγος του αφηγητή πιο στυλιζαρισμένος, ποιητικός και βρώμικος, ο κόσμος μέσα στον οποίο κατοικεί η Βέρα, εκείνα που την αποτελούν, εκείνα που έκλεισαν την πόρτα του Φορντ πίσω της, οι στίχοι από τα τραγούδια που ακούει και τα ποιήματα που με ένα ποτήρι στο χέρι διαβάζει σε κάποια μπάρα. Ο συγγραφέας πετυχαίνει να αποτυπώσει τις δύο φωνές με ευκρίνεια, να συνθέσει και να αντιθέσει το προφορικό και το γραπτό, σε μια ενορχήστρωση λειτουργική. Γνωρίζει πως οι φωνές αποτελούν τη βάση για τη νουβέλα, στην επιτυχία τους θα κριθεί η αυθεντικότητα στο συναίσθημα. Και τα καταφέρνει.

Είχα καιρό να διαβάσω λογοτεχνία αλήτικη, από τότε ίσως που ο Κέρουακ και ο Μπουκόφσκι έκαναν σκάντζα βάρδιες στο κομοδίνο. Διαβάζοντας τη Βέρα ένιωσα κάτι από το παρελθόν, από συναυλίες στο Πολυτεχνείο και στη Βίλλα, βραδιές στη Μαβίλη στον άβολο εξαερισμό του μετρό. Αλήτικη πειστικά και όχι δήθεν. Η Βέρα έχει κάτι από το παρελθόν, κάτι ρετρό στο συναίσθημα και τη στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, στον τρόπο που βιώνει το συναίσθημα, που (δεν) το διαχειρίζεται, στο νεύρο με το οποίο γυρίζει το κλειδί της Φορντ. Ο μικρόκοσμος της Βέρας αποπνέει μια αυθεντικότητα, όχι ιδεολογική αλλά συναισθηματική, θα επιμείνω στο συναίσθημα, αυτό προσφέρει έδαφος στον αναγνώστη να σταθεί και να παρατηρήσει τη φυγή της. Δεν υπάρχει κάποια κοσμοθεωρία εδώ προς πώληση. Η Βέρα διαθέτει κάτι το ποιητικό, της εμμονής και της κατάρας, το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένη είναι τέτοιο που μπορεί να εμπνεύσει, παρότι εκείνη δεν την ενδιαφέρει, ίσως και γι' αυτό. Ο αφηγητής στέκει γοητευμένος, όχι χαζορομαντικά, απέναντι στη Βέρα, την παρακολουθεί στο Φορντ, τη φαντασιώνεται, την κατασκευάζει, τη σμιλεύει, της χαρίζει τα πιο ωραία του κουρέλια, τη φοβάται ωστόσο, η Βέρα θα του πετούσε το βιβλίο στα μούτρα, το ξέρει αυτό, το ξέρει καλά αλλά δεν μπορεί και να κάνει αλλιώς, κάπου πρέπει να αποθέσει τις λέξεις.

Ο Γιάννης Ζελιαναίος, με την αγάπη για το περιθώριο, όχι μόνο το λογοτεχνικό, τα φανζίν και τη μουσική, γράφει μια νουβέλα με το γκάζι πατημένο. Η Βέρα στέκει δυσπρόσιτη, αισθητικά και συναισθηματικά· δεν την ενδιαφέρει καθόλου. Για κάποιους ίσως παρωχημένη και για κάποιους σαφώς επιτηδευμένη· δεν την ενδιαφέρει καθόλου. Αυτό δεν είναι ποίηση και αυτό δεν είναι λογοτεχνία, οι ειδήμονες εκ βάθρου αποφαίνονται· δεν την ενδιαφέρει καθόλου. Εμένα μου άρεσε, αν και με ζόρισε· δεν την ενδιαφέρει καθόλου. Υπήρξε ξεκάθαρη εξαρχής, Κάποια Βέρα και κάποια Βέρα, εγώ είμαι η Βέρα και δεν αγκαλιάζω κανέναν.

Εκδόσεις Bibliothéque