Τα δέκα καλύτερα βιβλία που δεν διάβασα το '23

Λίγο πριν το '23 αναχωρήσει για να περάσει στην ιστορία, μια χρονιά τόσο σημαντική σε προσωπικό επίπεδο, είναι η κατάλληλη στιγμή να αναφερθώ σε αναγνωστικά απωθημένα που αυτόματα θα μετατραπούν σε στόχους, πόσο μας αρέσει να βάζουμε στόχους, για τη νέα χρονιά, την ώρα που η εκδοτική παραγωγή του τελευταίου μήνα υπήρξε τεράστια, όπως συνήθως συμβαίνει αυτές τις μέρες, βιβλία που, στην πλειοψηφία τους, ακόμα δεν έχω καταφέρει να προαξιολογήσω, να χτίσω, δηλαδή, βιαστικές και εν πολλοίς αυθαίρετες προσδοκίες, αναγνωστικούς ορίζοντες καθησυχαστικούς για όσα πρόκειται να έρθουν, διαπλατύνσεις του αναγνωστικού μπούνκερ για τις μάχες που έπονται απέναντι στην πραγματικότητα.

Προφανώς και θα χωρούσαν στην ιδιότυπη αυτή λίστα αρκετά ακόμα βιβλία, άλλωστε η στοίβα με τα προσεχώς είναι γιγάντια, αλλά για λόγους κυρίως συμβολικούς αρκέστηκα στα δέκα, σε τυχαία σειρά, λοιπόν, έχουμε:

1. Αχ, Ουίλλιαμ - Elizabeth Strout (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδόσεις Άγρα). Από τον Μάρτη του 2021, όταν και διάβασα για πρώτη φορά κάποιο βιβλίο της Ελίζαμπεθ Στράουτ (Το όνομά μου είναι Λούσυ Μπάρτον), η Αμερικανίδα συγγραφέας εισχώρησε θριαμβευτικά στους δημιουργούς εκείνους που αγαπώ, που ξέρω πως σε μια δύσκολη στιγμή ένα βιβλίο τους θα μου κάνει συντροφιά και θα με καθησυχάσει. Ευτυχώς, οι εκδόσεις Άγρα, πάντοτε σε μετάφραση-εγγύηση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, συνεχίζουν να κυκλοφορούν τα βιβλία της στα ελληνικά, καινούργια και παλιότερα, από καιρό εξαντλημένα στις προηγούμενες εκδόσεις τους. Πώς θα μπορούσε να λείπει το βιβλίο αυτό από μια τέτοια λίστα και ας κυκλοφόρησε αργά, ιδιαίτερα όταν πρωταγωνιστεί και πάλι η Λούσυ Μπάρτον; Για Το όνομά μου είναι Λούσυ Μπάρτον περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ, για το δεύτερο μέρος της ιστορίας, το Όλα γίνονται, εδώ, ενώ για την Όλιβ Κίττριτζ εδώ και το Όλιβ, ξανά εδώ.

2. Η καμπάνα - Iris Murdoch (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδόσεις Διόπτρα). Το Θάλασσα, θάλασσα (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδόσεις Gutenberg) ήταν η πρώτη μου γνωριμία με τη συγγραφέα, που αρκετά βιβλία της είχαν κυκλοφορήσει παλιότερα από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, και ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα γενικά τη χρονιά που φεύγει, ικανό να με αναγκάσει να επιθυμήσω και τα υπόλοιπά της. Έτσι, λοιπόν, Η καμπάνα, που επίσης κυκλοφόρησε φέτος, για πρώτη φορά στα ελληνικά, μια έκδοση εμπλουτισμένη με μια πολυσέλιδη εισαγωγή της A.S. Byatt, είναι κιόλας βαρυφορτωμένη με προσδοκίες ικανές να την τοποθετήσουν στη λίστα αυτή. Σκέφτομαι πως θα μπορούσε να υπάρξει ακόμα μια λίστα, που θα περιελάμβανε πολυσέλιδα μυθιστορήματα ικανά να συμβαδίσουν παράλληλα με την πραγματική ζωή όταν αυτό κριθεί αναγκαίο και επιθυμητό. Και σε αυτή τη λίστα θα ήταν το βιβλίο αυτό. Για το Θάλασσα, θάλασσα περισσότερα μπορείτε να βρείτε εδώ.

3. Οι Νετανιάχου - Joshua Cohen (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδόσεις Gutenberg). Οι μεταφορές του Βασιλιά (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδόσεις Gutenberg) παρά το κάπως προβληματικό, ίσως βιαστικό, κλείσιμο, υπήρξε για μένα ένα από τα καλά βιβλία που διάβασα το '22, το όνομα του Κοέν μπήκε στη λίστα με τους συγγραφείς των οποίων αναμένω κάθε επόμενο βιβλίο. Ακόμα θυμάμαι και γελάω με τη σκηνή στο πάρτι των Ρεπουμπλικάνων και την αγωνιώδη απόπειρα του πρωταγωνιστή να γνωρίσει κάποιον από τα υψηλά στρώματα της πολιτικής, αλλά και την ακόλουθη σεκάνς την ώρα που παραλαμβάνει το φορτηγάκι του από το πάρκινγκ. Δύο στα δύο, και κάποιες στιγμές αβίαστου γέλιου, του πλέον δύσκολου αναγνωστικού συναισθήματος, και μια μικρή νίκη ενάντια στην επικρατούσα λήθη. Η συγκυρία του πολέμου στη Γάζα λειτούργησε σε δύο επίπεδα, για κάποιους αναγνώστες θετικά, για κάποιους αρνητικά. Έτσι συμβαίνει συνήθως. Αντιγράφω τις πρώτες, εμπνευσμένες, γραμμές: «Ονομάζομαι Ρούμπεν Μπλουμ και είμαι, ναι, ένας ιστορικός. Σύντομα, όμως, υποθέτω πως θα γίνω μέρος της ιστορίας. Εννοώ δηλαδή πως θα πεθάνω και θα γίνω κι εγώ ιστορία, ένα σπάνιο είδος μεταμόρφωσης στο οποίο παραδοσιακά επιδίδονται κατ' αποκλειστικότητα οι αγνότεροι επιστήμονες. Οι δικηγόροι πεθαίνουν και δεν γίνονται νόμος, οι γιατροί πεθαίνουν και δεν γίνονται ιατρική, όμως οι καθηγητές βιολογίας και χημείας αποβιώνουν και αποσυντίθενται και γίνονται βιολογία και χημεία, απολιθώνονται και γίνονται γεωλογία, διασπείρονται μες στην επιστήμη τους, με τον ίδιο τρόπο που και οι μαθηματικοί γίνονται στατιστικά δεδομένα». Οι Νετανιάχου, που κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ 2022, είναι μια ιστορία που ο σημαντικός Χάρολντ Μπλουμ μοιράστηκε με τον νεαρό τότε Κοέν. Περισσότερα για το Οι μεταφορές του Βασιλιά μπορείτε να βρείτε εδώ.

4. Ας σηκώσουμε ψηλά την ασπιδίστρα - George Orwell (μτφρ. Δημήτρης Καρακίτσος, εκδόσεις Αίολος). Ο Όργουελ, παρά την τεράστια φήμη που απολαμβάνει, είναι, κακώς, ταυτισμένος με δύο έργα του, τη Φάρμα των ζώων και, κυρίως, το 1984. Την απελευθέρωση των δικαιωμάτων του ακολούθησε μια πλημμύρα της αγοράς με τα δύο αυτά βιβλία σε διαφορετικές μεταφράσεις και εκδόσεις. Το 2021, πάλι από τις εκδόσεις Αίολος, σε μετάφραση Πάνου Τομαρά, είχα διαβάσει τις Ανάσες, μυθιστόρημα αρκετά διαφορετικό από τα δύο δημοφιλή έργα του, ιδιαίτερα απολαυστικό στην ανάγνωση, βιβλίο που ενέσπειρε εντός μου την επιθυμία να διαβάσω και άλλα δικά του βιβλία. Το Ας σηκώσουμε ψηλά την ασπιδίστρα (= φυτό εσωτερικού χώρου) έφτασε αρκετές φορές στην τελική ευθεία επιλογής επόμενου βιβλίου, ωστόσο, στο νήμα πάντα, έχανε στον άτυπο αυτό αγώνα. Προστίθεται, λοιπόν, στη λίστα με τα απωθημένα, και μάλιστα στα καλύτερα εξ αυτών. Για τις Ανάσες περισσότερα βρίσκετε εδώ.

5. Τέκνα, Γονείς και Χιμπατζήδες - Jon Bilbao (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδόσεις Carnívora). Δεν έχω κανένα χειροπιαστό στοιχείο ικανό να δικαιολογήσει την παρουσία του βιβλίου αυτού στη λίστα, το παραδέχομαι. Έχω όμως μεγάλη αγάπη για τις σαρκοβόρες εκδόσεις με την εξειδίκευση στην ισπανόφωνη λογοτεχνία. Το '23 διάβασα και πολύ απόλαυσα το Δικιά σου για πάντα, της Κλαούντια Πινιέιρο, γνωστή για το υπέροχο Η Ελένα ξέρει, και το Η Κοιλιά του Γαϊδάρου της νεαρής Κανάριας Αντρέα Αμπρέου. Ίσως να φταίει ο παράδοξος τίτλος, ίσως η περίληψη: «Ένας τροπικός τυφώνας, ένα ζευγάρι χιμπατζήδες που θα χωριστούν με βάναυσο τρόπο, ένας μηχανικός, απογοητευμένος από την καριέρα του και καταπιεσμένος από τον πληθωρικό πεθερό του, και ο παλιός του καθηγητής, φόβος και τρόμος στα αμφιθέατρα και υπεύθυνος, κατά την άποψη του πάλαι ποτέ φοιτητή του, για κάθε κακοδαιμονία που στοιχειώνει έκτοτε τη ζωή του, θα συναντηθούν σε έναν τρελαμένο μεξικάνικο αυτοκινητόδρομο προσπαθώντας να βρουν καταφύγιο απ' τον τυφώνα»· ίσως, βέβαια, και να πρόκειται για μια απλή διαίσθηση. Το Τέκνα, γονείς και Χιμπατζήδες, για τον έναν ή τον άλλο λόγο βρέθηκε εδώ. Για το Δική σου για πάντα περισσότερα θα βρείτε εδώ, για το Η Κοιλιά του Γαϊδάρου εδώ.

6. Το όνειρο των ηρώων - Adolfo Bioy Kasares (μτφρ. Νίκος Πρατσίνης, εκδόσεις Πατάκη). Ακόμα ένας συγγραφέας, παρότι πολυγραφότατος, ταυτισμένος με ένα βιβλίο, στην περίπτωση του Αργεντινού Κασάρες, που έζησε στην σκιά, γόνιμη αλλά και συνάμα σκοτεινή, του τεράστιου Μπόρχες, αυτό το ένα βιβλίο είναι Η εφεύρεση του Μορέλ. Τα μάτια μου ανοιγόκλεισαν στη θέρμη υποσχέσεων που με κατέλαβε όταν αντίκρισα την έκδοση αυτή. Και όμως, πώς αλλιώς θα ήταν απωθημένα γεμάτα ενοχές τα βιβλία αυτά, δεν διάβασα Το όνειρο των ηρώων, όχι ακόμα τουλάχιστον, είπαμε, αυτή η λίστα απωθημένα και στόχους περιλαμβάνει, κάποια στιγμή θα επανέλθω διαβασμένος με τις απόψεις μου ανά χείρας, δικαιωμένος ή όχι για τις υπέρμετρες προσδοκίες που έχω. Για το Ημερολόγιο του πολέμου των χοίρων, το τελευταίο βιβλίο του Κασάρες, που με μεγάλη δόση τύχης διάβασα, περισσότερα θα βρείτε εδώ.

7. Chevreuse - Patrick Modiano (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Πόλις). Με τον Μοντιανό τα πράγματα συνέβησαν ως εξής: είχα ήδη διαβάσει μεγάλο μέρος του έργου του πριν τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, μετά τη βράβευση μονάχα ένα ή δύο βιβλία. Με όλα τα στραβά και τα άσχημα του τόπου μας, για ένα πράγμα τουλάχιστον είμαστε τυχεροί, ο όγκος ξενόγλωσσης λογοτεχνίας που μεταφράζεται είναι αισθητά μεγαλύτερος από εκείνον που θα μας αναλογούσε αν οι εκδότες χρησιμοποιούσαν μια συνάρτηση μαθηματική. Έτσι, τη στιγμή που σε πολλές γωνιές του κόσμου οι αναγνώστες είχαν την απορία, ποιος είναι αυτός ο Μοντιανό και επιπρόσθετα δεν έβρισκαν κάποιο βιβλίο του διαθέσιμο, στην Ελλάδα κυκλοφορούσε μεγάλο μέρος της εργογραφίας του. Η μεταφραστική υπογραφή του Αχιλλέα Κυριακίδη, η ποιότητα των εκδόσεων Πόλις, αλλά κυρίως μια διάθεση νοσταλγική, κύριο συναίσθημα έτσι και αλλιώς στα βιβλία του Μοντιανό, είναι αυτά τα οποία έφεραν το Chevreuse στη λίστα αυτή. Κείμενα για παλιότερα βιβλία του στο μπλογκ βρίσκετε: Στο café της χαμένης νιότης (εδώ), Νυχτερινό ατύχημα (εδώ) και Για να μη χάνεσαι στη γειτονιά (εδώ).

8. Ήμουν η Ντόρα Σουάρεζ - Derek Raymond (μτφρ. Όλγα Καρυώτη, εκδόσεις Έρμα). Είναι, εδώ και χρόνια, τέτοιο το εκδοτικό τσουνάμι της αστυνομικής λογοτεχνίας που κανείς είναι σίγουρος πως πια οι εκδοτικοί οίκοι ψάχνουν στα πολύ πίσω και ψηλά ράφια, πως ό,τι σπουδαίο ήταν να μας συστήσουν το έκαναν ήδη, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με παλαιότερους συγγραφείς και έργα. Αναπόφευκτα, η καχυποψία με συνόδευε όταν έπιασα να ξεφυλλίζω το Πέθανε με τα μάτια ανοιχτά (μτφρ. Βίκυ Λιακοπούλου, εκδόσεις Έρμα), μερικές σελίδες αργότερα όχι απλώς με εγκατέλειψε αλλά στη θέση της βρέθηκε να στρογγυλοκάθεται η απόλαυση και η επιθυμία, αργά ή γρήγορα, και τα υπόλοιπα έργα του Ντέρεκ Ρέιμοντ να μεταφραστούν στα ελληνικά. Ξέροντας πως δεδομένα κάποια στιγμή θα θελήσω να διαβάσω κάποιο καλό αστυνομικό, σημειώνω το Ήμουν η Ντόρα Σουάρεζ. Για το Πέθανε με τα μάτια ανοιχτά περισσότερα θα βρείτε εδώ.

9. Ο δράκος της Πρέσπας - Ιωάννα Μπουραζοπούλου (εκδόσεις Καστανιώτη). Έχω μια ιδιαιτερότητα, ανάμεσα σε άλλες, δύσκολα τολμώ να διαβάσω ένα βιβλίο ξέροντας πως είναι μέρος ενός συνολικού έργου το οποίο, αργά ή γρήγορα, ελπίζω πως θα ολοκληρωθεί. Όταν κυκλοφόρησε το πρώτο μέρος του Δράκου της Πρέσπας είχαμε 2014 και το δεύτερο 2019. Επέδειξα επιμονή στην υπομονή, ποντάροντας σε μια ενιαία ανάγνωση. Πριν λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε, επιτέλους θα πω, το τρίτο μέρος. Τώρα ο δρόμος είναι ανοιχτός, χίλιες εξακόσιες σελίδες απόλαυσης με περιμένουν με την πρώτη ευκαιρία, η ευκαιρία να βυθιστώ στον θαυμαστά ανοίκειο κόσμο τής Μπουραζοπούλου. Μια ιδιαίτερη παρουσία στα σύγχρονα λογοτεχνικά πράγματα, που την αγαπώ πολύ, παρότι η εργογραφία της είναι κάπως άνιση, Η ενοχή της αθωότητας (εδώ) και το Τι είδε η γυναίκα του Λοτ (εδώ) είναι φοβερά βιβλία, φοβερά.

10. Βερνόν Σουμπουτέξ - Virginie Despentes (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη/Χαρά Σκιαδέλλη, εκδόσεις Στερέωμα). Αντίστοιχη της παραπάνω περίπτωση. Το πρώτο μέρος κυκλοφόρησε το 2019, το δεύτερο το 2022. Ενδιάμεσα έγινε και τηλεοπτική σειρά. Αντιστάθηκα στις σειρήνες ποντάροντας σε μια ενιαία αναγνωστική απόλαυση που δεν θα έπεφτε θύμα της λήθης. Ο χρόνος θα δείξει αν θα δικαιωθούν οι προσδοκίες. Όπως και στην περίπτωση του Τέκνα, γονείς και χιμπατζήδες δεν έχω κάποιο χειροπιαστό στοιχείο που να λειτουργεί ως γεννήτρια προσδοκιών. Χίλιες τριακόσιες περίπου σελίδες με περιμένουν, ίσως να είναι το πρώτο από τα δέκα που θα πιάσω στα χέρια μου, ίσως και να είναι το πρώτο βιβλίο της χρονιάς, ναι, τέτοιες είναι οι προσδοκίες που έχω!

Ευχές για μια καλή χρονιά, γεμάτη από υγεία, τύχη, έμπνευση, αγάπη και διεκδικήσεις. Ας μην είμαστε μαλάκες, όσο μπορούμε. Τα λέμε ξανά του χρόνου με τις καθιερωμένες λίστες για τη χρονιά που πέρασε.