Παρακαταθήκη για τους ζωντανούς

Στις 25 Μαρτίου του 2012 έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος Ιταλός λογοτέχνης, Αντόνιο Ταμπούκι. Μία βδομάδα νωρίτερα, παρουσίαζα, σε αυτό εδώ το ιστολόγιο, το μυθιστόρημά του Ο Τριστάνο πεθαίνει, μόλις είχα ανακαλύψει, έστω και καθυστερημένα, ένα μεγάλο δημιουργό. Πέρα από τη δεδομένη θλίψη που προκαλεί η οποιαδήποτε ανθρώπινη απώλεια, ο χαμός ενός δημιουργού σου αφήνει ακόμα ένα κενό, απόρροια της οριστικής τελείας που μπαίνει στο έργο του.

         

                                                                  Ρέκβιεμ

Έργο γραμμένο στα πορτογαλικά, γλώσσα με την οποία ο Ταμπούκι είχε ιδιαίτερους δεσμούς, και τη μετάφραση του οποίου στα ιταλικά δε θέλησε να αναλάβει ο ίδιος. Τελευταία Κυριακή του Ιουλίου στην άδεια, λόγω θέρους, Λισαβώνα, ο αφηγητής φτάνει εκεί νωρίς το πρωί με σκοπό να συναντήσει το Συνδαιτημόνα. Το ραντεβού έχει οριστεί για τις δώδεκα, όταν όμως θα βρεθεί στο προκαθορισμένο σημείο θα συνειδητοποιήσει πως εκείνος, όταν συμφώνησαν για την ώρα, εννοούσε τη δωδεκάτη νυχτερινή. Τις ώρες που μεσολαβούν μέχρι τα μεσάνυχτα, ο συγγραφέας θα περπατήσει σε δρόμους γνωστούς από παλιά, θα συναντήσει πρόσωπα οικεία, θα μιλήσει σε αγνώστους, θα δοκιμάσει την τοπική κουζίνα. Ακροβατώντας ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα θα περάσει στον κόσμο των νεκρών, θα έχει την ευκαιρία να κάνει εκείνη την τελευταία ερώτηση που του τριβελίζει το μυαλό.

Ο Συνδαιτημόνας είναι ο Φερνάντο Πεσσόα, λάτρης του οποίου υπήρξε ο Ταμπούκι μεταφράζοντας το έργο του, με τη βοήθεια της συζύγου του, στα ιταλικά. Δικαιολογημένα ο αναγνώστης μένει να πιστεύει πως το Ρέκβιεμ είναι αφιερωμένο στο πορτογαλικό παρελθόν του συγγραφέα, με τον Πεσσόα να αποτελεί κυρίαρχη φιγούρα της νοσταλγίας και των δεσμών του Ταμπούκι με την έτερη μεσογειακή του πατρίδα και τους ανθρώπους της. Όμως ο ίδιος ο συγγραφέας στο παράρτημα που συνοδεύει την ελληνική έκδοση έρχεται να δώσει μια ακόμα διάσταση στο κείμενο, φανερώνοντας το ρόλο ενός ονείρου με πρωταγωνιστή τον πατέρα του.   

Το παράρτημα μοιάζει με το μυθιστόρημα πίσω από το μυθιστόρημα. Είναι πολλά τα παραδείγματα των συγγραφέων εκείνων, οι οποίοι θα παρέδιδαν το παράρτημα ως το τελικό κείμενο ενός αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος. Εύστοχη η πρωτοβουλία των Εκδόσεων Άγρα να συμπεριλάβουν το κείμενο αυτό, ως παράρτημα, στην ελληνική έκδοση του έργου, προσφέροντας στον αναγνώστη μια μοναδική ευκαιρία να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο ο Ταμπούκι χρησιμοποιεί το βίωμα και την έμπνευση στο έργο του.

Είναι αυτή η διαρκής εναλλαγή ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα που χαρακτηρίζει το υπέροχο αυτό μυθιστόρημα, ο Ταμπούκι με μαεστρία τα παντρεύει, προσφέροντας ένα υπέροχο δείγμα ονειρικού ρεαλισμού, μια άλλη προοπτική στην προσωπική μνήμη.  Ειδικά η διαρκής μετάβαση του ήρωα στον κόσμο των νεκρών και πάλι πίσω, φέρνει στο μυαλό ένα άλλο αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνία το Πέδρο Πάραμο του Χουάν Ρούλφο.

Λογοτεχνίας Εγκώμιο

Η δίγλωσση αυτή έκδοση, με την υποστήριξη του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών, ήταν η φυσική εξέλιξη της ημέρας που πέρασα με το Ρέκβιεμ του Ιταλού συγγραφέα. Η ανάγκη μου να παραμείνω σε επαφή με την πένα του ήταν τέτοια που αν είχα εύκαιρο κάποιο άλλο μυθιστόρημα στη βιβλιοθήκη μου, δύσκολα θα κατάφερνα να αντισταθώ.

Όταν ένας λογοτέχνης, σαν τον Ταμπούκι, γράφει το προσωπικό του εγκώμιο για τη λογοτεχνία τα σχόλια περιττεύουν.


Μετάφραστη Ανταίος Χρυσοστομίδης.
Εκδόσεις Άγρα.