Μεταμορφώσεις - François Vallejo

Η πρώτη μου αντίδραση: όχι, αδύνατον, ο ετεροθαλής αδερφός μου δεν είναι έτσι. Και η δεύτερη, ταυτόχρονη σχεδόν: μα φυσικά και είναι, τίποτα δεν θα του ταίριαζε περισσότερο.

Η Αλίξ, συντηρήτρια έργων τέχνης, μαθαίνει από έναν φίλο, για καιρό χαμένο, πως ο Αλμπάν, ο ετεροθαλής αδερφός της, ασπάσθηκε το Ισλάμ. Η επιμονή του "πληροφοριοδότη" να συναντηθούν άμεσα της δημιουργεί μια ένταση, η οποία και αποτυπώνεται στο προσωπικό της ημερολόγιο, αποτελώντας στην ουσία την αιτία της γκαζωμένης αρχής, ένταση που διατηρείται και αυξάνεται στην εξέλιξη της αφήγησης. Προσπαθεί να έρθει σε επαφή με τον αδερφό της, να μάθει από εκείνον αν αυτή η παράξενη είδηση είναι αληθής, αλλά κυρίως προσπαθεί να διατηρήσει μια εσωτερική καθαρότητα απέναντι στα αναπόφευκτα στερεότυπα που ακολουθούν το Ισλάμ. Το όνειρό της μικρή ήταν να γίνει καλλιτέχνις· εθισμένη στη μοντέρνα τέχνη, απέρριπτε οτιδήποτε ανήκε στο παρελθόν. Και ξαφνικά, μεταστροφή. Αλλαγή πλεύσης, σπουδές στη συντήρηση, στόχος η διάσωση και η διαιώνιση του παρελθόντος. Αυτό της χτυπάει ο Αλμπάν όταν εκείνη τον κατηγορεί για την μεταμόρφωσή του από άθεο υποψήφιο διδάκτορα χημείας σε φανατικό ισλαμιστή. Το οικογενειακό καρέ συμπληρώνουν η μητέρα της και ο πατριός της, ιδιοκτήτες μεγάλου τουριστικού γραφείου, στο οποίο αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς τους, μεταθέτοντας τον ρόλο του γονέα στην Αλίξ, τη μεγάλη αδερφή.

Και αν η επικαιρότητα του θέματος αρχικώς με ξένισε -για την ακρίβεια η επαναφορά του θέματος στην επικαιρότητα λόγω των πρόσφατων γεγονότων στο Παρίσι- εντούτοις, δύο βασικά στοιχεία της υπόθεσης μου κέντρισαν τελικώς το ενδιαφέρον, αποτελώντας και τον πυρήνα της αναγνωστικής μου προσέγγισης. Πρώτον, η μεταστροφή του Αλμπάν, παράδειγμα ακραίας πίστης. Η ακραία πίστη σε κάποιον σκοπό, αυτό το ολοκληρωτικό δόσιμο, η παντελής έλλειψη αμφιβολιών, είναι κάτι που μου δημιουργεί ένα αίσθημα φθόνου, προφανώς όχι ο συγκεκριμένος σκοπός, αλλά αυτό το πάθος, η πίστη που δίνει μόνο απαντήσεις και παρηγοριά, απομακρύνοντας ερωτήματα και αμφιβολίες. Αίσθημα φθόνου, βέβαια, που έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την φυσική προδιάθεση για ελευθερία και τη συνεχή διατύπωση ερωτημάτων. Δεύτερον, η αντίδραση κυρίως της αδερφής του και εν συνεχεία των γονιών του. Τι κρύβεται πίσω από αυτή την αντίδραση; Μια ανόθευτη, ειλικρινής αγάπη για τον αδερφό της, μια αγάπη τυφλή απέναντι στην πραγματικότητα. Ή μήπως είναι, ένα, επίσης ειλικρινές, βάρος ευθύνης απέναντι στην κοινωνία; Ή τάχα να πρόκειται για το ρήγμα στην τελειότητα, την οποία ο καθένας επιθυμεί για την εξωτερική του εικόνα, εκείνο που πυροδοτεί την αντίδρασή της, μια μετατοπισμένη ενοχή;

Η πρόζα του Βαλεζό διαθέτει ένταση και ορμή. Η επιλογή της πρωτοπρόσωπης και ημερολογιακής αφήγησης προσδίδει δύο αντικρουόμενους χρωματισμούς, από τη μία, την έντονα προσωπική ματιά της Αλίξ, γεμάτη πάθος και πείσμα, την ίδια στιγμή που ο χρόνος που μεσολαβεί από τη δράση μέχρι την καταγραφή δίνει μια αίσθηση αποστασιοποίησης και τετελεσμένου γεγονότος, μια καταγραφή αποσυμπίεσης της αφηγήτριας. Τελικά όμως, δεν είμαι σίγουρος αν εκείνο που πρωταρχικά απασχολεί και κινητοποιεί τον δημιουργό είναι το "ισλαμικό θέμα" ή η σχέση ανάμεσα στα δύο αδέρφια· η διττή αυτή πιθανότητα ωστόσο ελάχιστα επηρεάζει την αναγνωστική απόλαυση που προσφέρει το μυθιστόρημα, απαλλάσσοντάς το μάλιστα από περιττές κοινωνικοπολιτικές αναλύσεις ενός φαινομένου τόσο σύνθετου, όπως ο θρησκευτικός φομενταλισμός.

(πρωτοδημοσιεύτηκε στα Χανιώτικα Νέα)

Μετάφραση Γιάννης Στρίγκος
Εκδόσεις Πόλις