Από την Άιντα στον Χαβιέρ, γράμματα σ' έναν φυλακισμένο, σπεύδει να διευκρινίσει ο υπότιτλος στο εξώφυλλο του βιβλίου του Μπέργκερ, βιβλίο για το οποίο μου μίλησε εκείνη η αναγνώστρια που τόσο εκτιμώ με τόσο ενθουσιώδη λόγια· ίσως το καλύτερο βιβλίο που διάβασα τον τελευταίο καιρό, είπε, και κάπως έτσι έφτασα ένα πρωί στο βιβλιοπωλείο για ν' αναζητήσω το βιβλίο αυτό, έκδοση του 2013, που βρίσκεται πλέον στο ράφι με τις προσφορές.
Τι βιβλίο!
Αν και το θαυμαστικό στέκει μάλλον παραπλανητικό σε σχέση με το συναίσθημα θλίψης και οργής, που αναπόφευκτα γεννάει η ανάγνωση, των επιστολών αυτών, επιστολών της Άιντα προς τον Χαβιέρ, που βρίσκεται καταδικασμένος σε ισόβια δεσμά στη φυλακή της πόλης Σούζε.
Μια απλή αναζήτηση θα δείξει πως η πόλη αυτή δεν υπάρχει. Αυτό όμως δεν σημαίνει και πολλά. Το μυαλό του αναγνώστη ίσως πάει στην Παλαιστίνη, ίσως κάπου αλλού. Δεν έχει και τόση σημασία. Άλλωστε και η εύρεση των επιστολών αυτών από τον Τζον Μπέργκερ, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος στον πρόλογο του βιβλίου, δεν πρέπει να είναι τίποτε άλλο παρά ένα αφηγηματικό τέχνασμα αληθοφάνειας, τέχνασμα κάπως παλαιάς κοπής. Ούτε όμως και αυτό σημαίνει πολλά. Γιατί η Άιντα και ο Χαβιέρ, όχι μόνο υπήρξαν, αλλά συνεχίζουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν.
Η πολιτική και ο έρωτας λοιπόν.
Πώς γράφει ένας άνθρωπος μια ερωτική επιστολή στον άνθρωπό του, όταν ξέρει πως η επιστολή του θα λογοκριθεί; Αλλά ταυτόχρονα, πώς γράφει ένας άνθρωπος μια ερωτική επιστολή στον άνθρωπό του, όταν τους χωρίζει ένας τοίχος;
Ας μιλήσουμε πρώτα για τον έρωτα.
Θυμήθηκα πάλι το μυθιστόρημα του Μισέλ Φέιμπερ Το βιβλίο των παράξενων νέων πραγμάτων. Δύο εραστές που ζουν πια σε διαφορετικούς πλανήτες, με τις ζωές τους να ακολουθούν αναπόφευκτα διαφορετική πορεία και την απόσταση που τους χωρίζει να μεγαλώνει καθημερινά λαμβάνοντας τις πραγματικές της διαστάσεις. Αν και το σκληρότερο επιστολικό μυθιστόρημα που έχω διαβάσει είναι Το μαύρο κουτί του Άμος Οζ, με τους δύο πρώην εραστές να ανταλλάσσουν επιστολές με σκοπό να πλήξουν συναισθηματικά ο ένας τον άλλον.
Η καθημερινότητα του Χαβιέρ στη φυλακή, μέσα στο κελί της απομόνωσης, στον προαυλισμό, στη στάση απέναντι στους δεσμοφύλακες, όσες περιγραφές, όσες σελίδες και αν καταφέρει να γράψει εκείνος, για την Άιντα θα είναι μια καθημερινότητα ξένη και μακρινή. Η δική της καθημερινότητα πάντα θα περιβάλλεται από ένα πέπλο νοσταλγίας για εκείνον, πέπλο ολοένα και πιο βαρύ, παρά τα σκληρά λόγια και της περιγραφές φρίκης που χρησιμοποιεί εκείνη στα γράμματά της, για ν' αναφερθεί στην καθημερινότητα, στις επιθέσεις που συνεχίζονται, στις μάχες που κερδίζονται αλλά δεν εξισώνουν τις απώλειες, τις αλλεπάλληλες ήττες.
Όταν ξύπνησα σήμερα, ο ουρανός ήταν γαλάζιος.Η γεύση των φιλιών και οι άοπλες γυναίκες που στέκονται απέναντι στον εχθρό, τα ιδρωμένα σεντόνια και οι σύντροφοί τους που πέφτουν νεκροί, η ανάμνηση του οργασμού και η πίστη σε ένα καλύτερο αύριο.
Πώς διατηρεί ένας άνθρωπος την ακεραιότητα των ιδανικών του μέσα στο κελί της απομόνωσης ή την ώρα του βομβαρδισμού;
Αυτός ο κόμπος στον λαιμό που δεν υποχωρεί κατά την ανάγνωση. Σε τι διαφέρει ένας άνθρωπος καταδικασμένος σε ισόβια δεσμά από έναν νεκρό; Ούτε ένα επισκεπτήριο δεν τους δίνεται. Θα μπορούσαν να μην είναι επιστολές, αλλά ημερολογιακές καταγραφές της Άιντα.
Και μετά την ανάγνωση δεν υποχωρεί ο κόμπος, κρύβεται κάπου εκεί περιμετρικά στον λαιμό, έτοιμος να εμφανιστεί στην πρώτη ανάμνηση από το βιβλίο, στην απλή θέα του βιβλίου πάνω στο τραπέζι.
Συνεχίζουν άραγε να αποκαλούνται εραστές δύο άνθρωποι που δεν έχουν και δεν θα ξαναέχουν ποτέ πια σαρκική επαφή;
Έχουν περάσει μέρες από την ανάγνωση. Πίστευα πως θα μπορούσα να αποστασιοποιηθώ κάπως. Δεν ξέρω γιατί το πίστευα αυτό. Ίσως στην αρχή αυτού του κειμένου κάτι να κατάφερα, ύστερα όμως μάλλον έχασα τη συνοχή της σκέψης μου και πήρε τον λόγο το συναίσθημα. Δεν αλλάζω τίποτα.
Μετάφραση Άννα Παπασταύρου
Εκδόσεις Πατάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου