Ναι, αυτός είναι ο παλιός Κόου! Από τη Βροχή πριν πέσει -βιβλίο εντελώς διαφορετικό από ό,τι άλλο έχει γράψει μέχρι και σήμερα- είχα να ευχαριστηθώ τόσο ένα δικό του μυθιστόρημα. Τον Ιδιωτικό βίο του Μάξουελ Σιμ -για κάποιον απροσδιόριστο λόγο- δεν τον διάβασα τελικά ποτέ. Το Expo58 το αφήνω εκτός συλλογισμού, ήταν ένα διαφορετικό από τη φύση του μυθιστόρημα, με εκείνη την αίσθηση ασπρόμαυρης ταινίας σε θερινό σινεμά ακόμα παρούσα. Σκεφτόμουν τον Αριθμό 11, μυθιστόρημα στο οποίο μπορεί κανείς να εντοπίσει αρκετά από τα γνώριμα στοιχεία του Βρετανού συγγραφέα, και όμως, κάτι του έλειπε για να ξεχωρίσει. Διαβάζοντας τη Μέση Αγγλία και αναφωνώντας ήδη από τις πρώτες σελίδες πως αυτός είναι επιτέλους ο παλιός Κόου, φλέρταρα με την ιδέα να διαβάσω ξανά τον Αριθμό 11, να αναζητήσω τι είναι εκείνο που διαφοροποιεί εν τέλει τα δύο αυτά βιβλία, που και τα δύο κλείνουν το μάτι στο παρελθόν, αποτελώντας συνέχεια προηγούμενων ιστοριών, έστω και αν στον Αριθμό 11 αυτή η σχέση είναι πολύ πιο χαλαρή. Τελικά δεν τόλμησα την επιστροφή.
Δύο στοιχεία με έκαναν επιφυλακτικό μέσα στον γενικότερο ενθουσιασμό μου για την κυκλοφορία ενός ακόμα βιβλίου του Κόου στα ελληνικά. Πρώτον, η συνέχεια μιας παλιάς ιστορίας. Τα σίκουελ είναι συνήθως προβληματικά, αφήνοντας διάχυτη την αίσθηση ευκολίας και έλλειψης έμπνευσης από πλευράς δημιουργού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση Ο κλειστός κύκλος ήταν ένα σπουδαίο βιβλίο και λειτούργησε τέλεια ως συνέχεια της υπέροχης Λέσχης των τιποτένιων, οπότε εδώ είχαμε να κάνουμε με το τρίτο μέρος. Δεύτερον, η μικρή χρονική απόσταση από τα γεγονότα. Ο Κόου είναι ένας πολιτικός συγγραφέας, τα μυθιστορήματά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επικρατούσα πολιτική κατάσταση. Η επιφύλαξη αυτή συνδέεται αναπόφευκτα και με την εγχώρια λογοτεχνία της κρίσης, η οποία, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, απέτυχε να χωνέψει και να αποδώσει την εποχή. Και οι δύο αυτές επιφυλάξεις κατέρρευσαν ήδη από τις πρώτες σελίδες.
Η Μέση Αγγλία ξεκινά τον Απρίλιο του 2010 και ολοκληρώνεται τον Σεπτέμβριο του 2018, η ιστορία εκτυλίσσεται κυριολεκτικά στο τώρα, και όμως ο Κόου πετυχαίνει κάτι σπουδαίο και δύσκολο· όσο η ιστορία πλησιάζει στο σήμερα, τόσο εντείνεται η αίσθηση αληθοφάνειας, ναι, έτσι είναι, αναλογίζεσαι. Οι ιστορίες των ηρώων θυμίζουν ιστορίες γνώριμες, με χαρακτηριστικότερη ίσως την επίπτωση του δημοψηφίσματος στις ερωτικές σχέσεις, κάτι το οποίο αν το ισχυριζόταν κανείς παλιότερα, πως δηλαδή ένα ζευγάρι χρόνων θα χώριζε λόγω μιας τέτοιας διαφωνίας, θα προκαλούσε το γέλιο, και όμως, είναι κάτι το οποίο είδαμε να συμβαίνει παρότι εξακολουθούσε, ακόμα και τη στιγμή που συνέβαινε να μας φαίνεται απίστευτο. Αν θεωρήσουμε ως πολιτική κορύφωση του μυθιστορήματος το δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο ο Κόου χτίζει το μυθιστόρημά του, πώς και πόσο επιλέγει να εμπλέξει τις ατομικές ιστορίες με τις πολιτικές εξελίξεις, με αυτόν τον γνώριμο συγκρατημένο ανθρωπισμό του, που κατανοεί αλλά δεν δικαιολογεί απολύτως την ανθρώπινη αδυναμία, καταφεύγοντας στο χιούμορ για να εντείνει την κριτική αλλά και για να απαλύνει την ένταση. Ο Κόου μοιάζει να ενδιαφέρεται για την εξέλιξη των πραγμάτων στο πέρασμα του χρόνου, ίσως γι' αυτό λειτουργεί τόσο καλά η επιλογή του να γράψει το τρίτο μέρος μιας παλιάς ιστορίας. Οι αναπόφευκτες αλλαγές στη στάση των ανθρώπων που μεγαλώνουν, των ανθρώπων που ωριμάζουν -σύμφωνα με κάποιους-, που γίνονται ολοένα και πιο συντηρητικοί -σύμφωνα με άλλους-, που συμβιβάζονται -σύμφωνα με τους νεότερους. Αποτελεί άλλωστε ανθρώπινο γνώρισμα, απότοκο του ένστικτου επιβίωσης ίσως, η προσαρμοστικότητα, όποια μορφή και αν παίρνει.
Είχα σχεδόν ξεχάσει τον καθηλωτικό τρόπο γραφής του Κόου, τον τρόπο με τον οποίο σε εμπλέκει στην ιστορία του, το πόσο καλά ξέρει να λέει την ιστορία του. Και εδώ έχει μια πολύ καλή ιστορία να διηγηθεί. Η ικανότητα του Κόου στο χτίσιμο χαρακτήρων και πλοκής είναι ζηλευτή, εκείνο όμως που κάνει τα μυθιστορήματά του τόσο εθιστικά για κάποιους από εμάς είναι οι δεκάδες υποϊστορίες που αρχίζουν και τελειώνουν εντός του μυθιστορήματος, ταυτόχρονα ανεξάρτητες και ενταγμένες πλήρως στην πλοκή. Στη Μέση Αγγλία ακόμα και η νοσταλγία έχει υποταχθεί στην ταχύτητα της εποχής, έχει απολέσει τη χρονική της εμβέλεια, τώρα πια οι άνθρωποι νοσταλγούν καταστάσεις και γεγονότα χτεσινά, τέτοιος είναι ο ρυθμός με τον οποίο αλλάζουν τα πράγματα πια, ένα μεγάλο σήμερα με απανωτά σοκ. Και είναι αυτή η απομάκρυνση από το παρελθόν, ακόμα και όταν διαστρεβλωνόταν αυτό νοσταλγικά, ίσως η πλέον δυσοίωνη προφητεία που μεταφέρει ο Κόου.
Δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει κάποιος τα δύο προηγούμενα βιβλία για να διαβάσει τη Μέση Αγγλία, είναι όμως μάλλον βέβαιο πως εκ των υστέρων θα το κάνει. Και αν σας προβληματίζει το μέγεθος του μυθιστορήματος, τότε να θυμάστε πως τα πολυσέλιδα βιβλία απαιτούν έναν αναγνωστικό ρυθμό και μόλις αυτός
επιτευχθεί η απόλαυση θα ακολουθήσει. Άλλωστε ο αναγνωστικός
ενθουσιασμός και η αχόρταγη ανάγνωση είναι μια καλή γροθιά στην
απομάγευση των ημερών.
Παλιός καλός Κόου!
Μετάφραση Άλκηστις Τριμπέρη
Εκδόσεις Πόλις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου