Ο Νάνος - Περ Λάγκερκβιστ

"Εγώ όμως τους παρατηρούσα. Τους παρατηρούσα αδιάκοπα χωρίς να με παίρνουν είδηση. Δεν υποψιάζονταν τι έκρυβα στην ψυχή μου. Κανείς δεν το ξέρει. Κανείς δεν ξέρει ότι εγώ, ο νάνος, κρύβω μυστικά στο βάθος του είναι μου όπου κανένας δεν έχει εισχωρήσει ποτέ! Ποιός ξέρει τι κρύβει η πιο κρυφή από όλες, η ψυχή του νάνου, από τον οποίο κρέμεται η μοίρα τους; Ποιός μπορεί να μαντέψει ποιός είμαι στην πραγματικότητα; Καλύτερα που δεν το ξέρουν, γιατί θα τους έπιανε τρόμος. Το χαμόγελο θα έσβηνε στο πρόσωπό τους, τα χείλη του θα μαραίνονταν για πάντα. Όλο το κρασί του κόσμου δεν θα μπορούσε να τα ξανακάνει υγρά και κόκκινα."


Ο νάνος είναι ένας από τους πιο τρομακτικούς λογοτεχνικούς ήρωες που έχω συναντήσει ως τώρα, μου θύμισε τον τρόμο που μου προκάλεσε ο κάτοικος του ντοστογιεφκικού Υπογείου, ενός από τα πρώτα βιβλία που διάβασα σαν έφηβος και που ο τρόπος με τον οποίο παρατηρούσε την ζωή μέσα από το μακρόστενο παράθυρο στο ύψος του δρόμου, μου δημιουργούσε ένα σφίξιμο στο στομάχι, μια αίσθηση παράξενη κάθε φορά που περπατούσα στον δρόμο. Ο νάνος μένει στο παλάτι, είναι μέλος της βασιλικής αυλής, ένας εξωτικός υπηρέτης. Μέσα από το ημερολόγιο του ερχόμαστε σε επαφή με μια άλλη εποχή, τότε που οι βασιλείς παρέσερναν σε εκστρατείες τον στρατό, τότε που οι ερωμένες έπαιζαν πρωταρχικό ρόλο, τότε που ο λαός πέθαινε από την πείνα και την χολέρα. Ίσως η τότε εποχή να σας θυμίζει έντονα την τωρινή, το έχω και εγώ αυτό το συναίσθημα.

Η επιλογή του νάνου ως φορέα της διήγησης είναι αυτή που μετατρέπει το μυθιστόρημα από ένα απλό ιστορικό μυθιστόρημα σε αριστούργημα. Η άποψη (γιατί σίγουρα δεν πρόκειται για συναίσθημα) του νάνου είναι ακόμα πιο τρομακτική, είτε είναι θετική είτε αρνητική, πως είναι δυνατόν ένα πλάσμα σαν αυτόν να κατακρίνει ή να αποθεώνει μια πράξη; Ο κριτής είναι αυτός που δίνει τις πραγματικές διαστάσεις στο κρινόμενο, έτσι πιστεύω εγώ.

Ο Νάνος είναι ένα από τα βιβλία σπόντα, όπως τα ονομάζω εγώ. Ήμουν λοιπόν στο βιβλιοπωλείο και κρατούσα στα χέρια μου το βιβλίο του Δανού Πέτερ Χόε "Κοντά στα όρια", σκεφτόμουν ότι είναι το πρώτο βόρειο βιβλίο που θα διάβαζα. Κάποια στιγμή το μάτι μου έπεσε στον Νάνο, γραμμένο το 1944 από τον Σουηδό Περ Λάγκερκβιστ. Χωρίς δεύτερη σκέψη έσκυψα και το μάζεψα. Στο μυαλό μου και από μεγάλη απόσταση η Σκανδιναβία είναι μία χώρα, το ξέρω ότι πλησιάζοντας θα δω υπερβολικά πολλές διαφορές, αλλά η απόσταση δημιουργεί ένα σύνολο. Το πρώτο σκανδιναβικό σχήμα παρελθόν παρόν μέλλον το είχα δημιουργήσει κάποτε με τους Ντράγερ - Μπέργκμαν - Τρίερ, σχήμα κινηματογραφικό το οποίο μου είχε επιτρέψει να δω, έστω και από ένα περιορισμένο δείγμα, την εξέλιξη του σκανδιναβικού σινεμά.

Ο Λάγκερβιστ μου θύμισε έντονα τον Μπέργκμαν. Το πρόβλημα της ύπαρξης του κακού, η δύναμη της αγάπης, η ανθρώπινη μοναξιά και η θεία σιωπή. Όποιος έχει δει την Πηγή των παρθένων ή την Έβδομη σφραγίδα ίσως συμφωνήσει μαζί μου.


Εκδόσεις Αστάρτη.
Μετάφραση από τα γαλλικά Μαριλένα Γεωργιάδου.