Το φεγγάρι των λύκων - Χούλιο Λιαμαθάρες (Julio Llamazares)

Πριν τρία χρόνια στην Καστίλη διάβασα το έργο του Έρνεστ Χεμινγουέι, "Για ποιον χτυπά η καμπάνα", το οποίο αποτελεί ένα στιγμιότυπο του ισπανικού εμφυλίου στα βουνά βόρεια της Μαδρίτης. Τόσο ο ήρωας όσο και ο συγγραφέας δεν είναι Ισπανοί, είναι γνωστό άλλωστε πως εκείνος ο πόλεμος αποτέλεσε πηγή έλξης για πλείστους ξένους που έθεσαν τον εαυτό τους στη διάθεση είτε της μιας είτε της άλλης πλευράς.

Ο Χούλιο Λιαμαθάρες κατάγεται από ένα χωριό, το Βεγκαμιάν της επαρχίας Λεόν, το οποίο δεν κατοικείται πια. Οι ήρωες του βιβλίου του είναι επίσης από εκείνα τα ορεινά μέρη και με την έναρξη του πολέμου κατετάγησαν στο δημοκρατικό στρατό. Το φθινόπωρο του 1937, όταν έσπασε το δημοκρατικό μέτωπο της Αστούριας κατέφυγαν αναγκαστικά για να γλιτώσουν στις βραχώδεις ερημιές της Κορδιλιέρας της Κανταβριγίας.

Αυτή είναι η ιστορία που μας διηγείται ο συγγραφέας σε αυτό το βιβλίο, που είναι το πρώτο του. Χωρισμένο σε τέσσερα μέρη από το 1937 μέχρι το 1946 ακολουθεί την προσπάθεια των τριών ηρώων να επιζήσουν και να καταφέρουν να βρουν μια δίοδο διαφυγής προς τη "δημοκρατική" Γαλλία.

"Κουβαλάνε μαζί τους τον θρύλο που έφτιαξαν γι'αυτόν τόσες και τόσες νύχτες μέσα στη ζεστασιά των στάβλων τους ή την κουζίνα τους. Το θρύλο για τον άντρα που τον φαντάζονταν αθάνατο σαν την ίδια την σκιά του, μακρινό σαν τον άνεμο, γενναίο, πολυμήχανο, πανέξυπνο, ανίκητο. Αυτόν τον άνθρωπο που, ωστόσο, μέσα στον καθρέφτη της βροχής και του βουνού βλέπει το είδωλό του όπως πραγματικά είναι: ένας άνθρωπος κυνηγημένος και έρημος. Ένας άντρας που τον ταλανίζουν ο φόβος και η δίψα για εκδίκηση, η πείνα και το κρύο. Ένας άντρας που του αρνούνται ακόμα και το δικαίωμα να ενταφιάσει τους δικούς του."

Αναπόφευκτη η σύγκριση των δύο έργων. Ο Αμερικανός είναι πιο φλύαρος στις περιγραφές του, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα αρνητικό, αραιώνει με λέξεις μια συμπυκνωμένη στιγμή του πολέμου. Αντίθετα ο Ισπανός σε μόλις 180 σελίδες χωράει εννιά χρόνια, είναι τα ίδια τα χρόνια που βαραίνουν τον αγώνα των φυγάδων ενάντια στον εχθρό, στη μοναξιά, στην πείνα και στο κρύο. Στο έργο του Λιαμαθάρες απουσιάζει το οποιοδήποτε γκλάμουρ, δε γίνεται καμιά αναφορά στα κέντρα αποφάσεων, στις δεξιώσεις. Ακόμα και ο έρωτας είναι γειωμένος. Με δύο λόγια πιστεύω πως οι παραπάνω διαφορές εξηγούνται από την εθνικότητα των συγγραφέων, ο "ρομαντικός" Αμερικανός δημοσιογράφος που έζησε τον εμφύλιο ως επισκέπτης και ο Ισπανός που ήταν δεκαοχτώ χρονών όταν έσπασε το δημοκρατικό μέτωπο και έζησε από κοντά (άμεσα ή έμμεσα μικρή σημασία νομίζω πως έχει) τη σκληρότητα της εμφύλιας σύρραξης.


Ο Χούλιο Λιαμαθάρες είναι η συγγραφική μου αδυναμία από την Ισπανία. Τον ανακάλυψα τυχαία και τον αγάπησα, ίσως γιατί μιλά για εκείνα τα μέρη στα οποία έζησα και εγώ κάποτε, ίσως γιατί οι λέξεις μετατρέπονται σε εικόνες στο μυαλό μου, αναμνήσεις, επιλεκτικές φωτογραφίες. Η τουριστική Ισπανία δεν βρίσκεται σίγουρα σε εκείνες τις αραιοκατοικημένες ορεινές περιοχές, που τα καλοκαίρια είναι κοντά και ότι περισεύει το οικιοποιείται ο χειμώνας και είναι αυτός που χρόνια τώρα χτίζει τον χαρακτήρα των ανθρώπων σε εκείνα τα μέρη.
Βιώνω μια μικρή χαρά όταν μιλώ για αυτόν σε φίλους από την Ισπανία και εκείνοι ,ενώ τον γνωρίζουν ως αρθρογράφο, παραδέχονται πως δεν έχουν διαβάσει κάτι δικό του. Η "Κίτρινη βροχή" είναι ένα βιβλίο πανέμορφο, το προτείνω ανεπιφύλαχτα. Αν και τα διηγήματα δεν είναι το αγαπημένο μου είδος εντούτοις τη συλλογή "Στην μέση του πουθενά" την απόλαυσα. Σε εκείνη την ανάρτηση, προφανώς λόγω άγνοιας, είχα ισχυριστεί πως δεν κυκλοφορούσε άλλο έργο του στα ελληνικά, με αυτήν εδώ με διαψεύδω....

Και κάτι γλωσσολογικό για το τέλος. Στα ισπανικά το επίθετο του συγγραφέα είναι Llamazares, η μεταφορά του στα ελληνικά θα έπρεπε να είναι Λιαμαθάρες, όμως στα ισπανικά πια το "λια" σαν ήχος έχει χαθεί και την θέση του έχει πάρει το "για", οπότε ένας Ισπανός θα πρόφερε Γιαμαθάρες.

Μετάφραση Χατζηγιάννη Μαρία.
Εκδόσεις Σ.Ι. Ζααχαρόπουλος.