Αντεργκράουντ ή ένας ήρωας του καιρού μας - Βλαντίμιρ Μακάνιν

Ανατρέχοντας στα ρωσικά βιβλία τα οποία έχω διαβάσει, φαντάζει σαν η λογοτεχνία σε εκείνα τα μέρη να άρχισε με τους Τσάρους και να τελείωσε με τον Στάλιν. Εδώ και καιρό μου έλειπε η επαφή με τους σύγχρονους Ρώσους συγγραφείς. Και ενώ μοιάζει εύκολο να κινηθείς ανάμεσα στους παλιούς, με το σήμερα είχα βρεθεί σε αδιέξοδο, μου έλειπε η πληροφορία εκείνη που θα με έπαιρνε από το χέρι και θα με καθοδηγούσε. Χρειαζόμουν το σήμερα ώστε να έχω μια πιο σφαιρική άποψη. Η φίλη Π. με συμβούλεψε να διαβάσω Μακάνιν και πιο συγκεκριμένα το βιβλίο του με τίτλο Αντεργκράουντ ή ένας ήρωας του καιρού μας, νομίζω πως πρόκειται για την ενδεδειγμένη πρόταση για όποιον θέλει να γνωρίσει την σύγχρονη (καλή) πλευρά της ρωσικής λογοτεχνίας.

Ο Πετρόβιτς είναι ένας αντεργκράουντ συγγραφέας, δεν έχει εκδώσει τίποτα δικό του, ζει στα όρια του αλήτη και του μποέμ, εργάζεται ως φύλακας σε διαμερίσματα στη δημόσια πολυκατοικία κατά την διάρκεια της απουσίας εκείνων που μένουν εκεί.

Βρισκόμαστε στη μετασοβιετική Ρωσία. Είναι μια εποχή αλλαγών για τη χώρα. Παρά την έντονη ακόμα παρουσία του κράτους συντελείται μια μάλλον άναρχη φιλελεύθερη μετάβαση. Ιδρύονται εταιρίες, επιτρέπεται το ιδιωτικό λιανικό εμπόριο και αρχίζει η ιδιωτικοποίηση των κατοικιών. Εμφανίζονται οι μαφίες με τα μέλη τους να φέρουν συχνά το προσωπείο του νεόπλουτου επιτυχημένου μπίζνεσμαν.
Το βιβλίο είναι γεμάτο αναφορές στη ρωσική λογοτεχνία, άλλες πιο φανερές και άλλες πιο κεκαλυμμένες, ξεκινώντας από τον τίτλο όπου παραπέμπει απευθείας στο Υπόγειο του Ντοστογιέφσκι, το οποίο στις μέρες μας ίσως και να μεταφραζόταν ως αντεργκράουντ. Πολύ κατατοπιστικό το επίμετρο της μεταφράστριας (το οποίο ορθώς βρίσκεται στο τέλος της έκδοσης) τόσο για το βιβλιοφιλικό όσο και για το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στο οποίο κινείται και περιγράφει ο Μακάνιν.

Η μετάβαση βρίσκεται στο κέντρο του βιβλίου, το χτες και το σήμερα της χώρας σκιαγραφεί ο Μακάνιν σε αυτό το πολυσέλιδο πυκνογραμμένο και αρκετά κινηματογραφικό μυθιστόρημα, το οποίο πιστεύω πως παρουσιάζει γενικότερο ενδιαφέρον και δε νομίζω ότι απευθύνεται αποκλειστικά στους λάτρεις της ρωσικής λογοτεχνίας, αν και σίγουρα εκείνοι θα βρουν ακόμα περισσότερα στοιχεία ικανά να τους ενθουσιάσουν.


Η αντεργκράουντ κοινότητα των καλλιτεχνών δημιουργήθηκε λόγω της αυστηρής λογοκρισίας, ο καλλιτέχνης είχε δύο δρόμους, είτε να συμβιβαστεί και να καρπωθεί όλων των προνομίων αλλά με σαφείς περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης, είτε να επιλέξει ένα δρόμο πιο δύσκολο αλλά πιο ελεύθερο. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο οποίος ανήκει στη σχολή της Μόσχας, πρόθεσή του ήταν να γράψει ένα είδος ρέκβιεμ γι'αυτά τα παιδιά που τόσα πολλά έδωσαν και εν μέρει τον διαμόρφωσαν.

Είναι όμορφο το συναίσθημα που σου προκαλούν τα πολυσέλιδα βιβλία που απαιτούν μέρες ανάγνωσης, εισβάλλουν στην καθημερινότητά σου και της αφήνουν κάτι από το κλίμα τους, κοιμάσαι, ξυπνάς και ζεις παράλληλα με την ανάγνωση του εκάστοτε έργου σε μια δεύτερη πραγματικότητα.

Μετάφραση Αλεξάνδρα Ιωαννίδου.
Εκδόσεις Καστανιώτη.