Ο Πιανίστας - Kurt Vonnegut

" Το Ίλιουμ στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, είναι χωρισμένο σε τρεις περιοχές. Στη βορειοδυτική μένουν οι διοικητικοί, οι μηχανικοί, υπάλληλοι του δημοσίου, και μερικοί ελευθερίων επαγγελμάτων. Στη βορειοανατολική, μένουν οι μηχανές. Στη νότια, από την άλλη όχθη του ποταμού Ιρόκη, βρίσκεται η ζώνη που οι ντόπιοι την αποκαλούν << Τα Προσφυγικά >>. Εκεί μένει και ζει ο περισσότερος κόσμος."

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι εργάτες άφησαν τα πόστα τους για να βρεθούν στην κόλαση της μάχης, ενώ οι μηχανικοί πέτυχαν να τελειοποιήσουν τις μηχανές έτσι ώστε η παραγωγή να διατηρηθεί στα ίδια υψηλά προπολεμικά επίπεδα. Με το τέλος του πολέμου, χιλιάδες θέσεις εργασίας έχουν καλυφθεί από τις μηχανές, δρόμος χωρίς επιστροφή η τεχνολογική πρόοδος. Στη νέα πραγματικότητα, εκείνο που ξεχωρίζει τους ανθρώπους δεν είναι το χρήμα αλλά ο δείκτης νοημοσύνης. Σε νεαρή ηλικία, άπαντες υποβάλλονται στο τεστ, τα αποτελέσματα του οποίου καταδεικνύουν, αυστηρά, τα περιθώρια επαγγελματικής και κοινωνικής ανέλιξης του καθενός. Η πλειοψηφία θα κληθεί να επιλέξει ανάμεσα στην κατάταξη στο στρατό και τις ομάδες αποκομιδής.

Ο Πωλ, ο Φίννερτυ και ο Σέπερντ είναι τρεις παιδικοί φίλοι, μηχανικοί, στελέχη σημαντικά και με λαμπρές προοπτικές. Ήρωας κεντρικός είναι ο Πωλ Πρότιους. Ο πατέρας του υπήρξε μία από τις πλέον ισχυρές προσωπικότητες της μεταπολεμικής Αμερικής, το όνομά του σε συνδυασμό με την αποδεδειγμένη ευφυΐα του αποτελούν διαβατήριο επιτυχίας. Η φαντασμένη σύζυγος του ήρωα, που κάποτε κατοικούσε στα Προσφυγικά, αντλεί λάμψη από εκείνον, πρόθυμη να υποδυθεί μια γυναίκα δυναμική πίσω από έναν επιτυχημένο άντρα, με μοναδικό οδηγό την άσβεστη φιλοδοξία.

Ο Φίννερτυ δυσκολεύεται να υποτάξει την αντισυμβατική του φύση, ο Πωλ συλλαμβάνει εαυτόν να αμφιβάλλει και να έλκεται από την απέναντι πλευρά, ενώ ταυτόχρονα ο Σάχης κάποιου μακρινού κρατιδίου πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Αμερική...

Στις πρώτες σελίδες, το μυθιστόρημα έχει ένα χαρακτήρα αρκετά τεχνολογικό, λεπτομερείς περιγραφές των εργοστασίων και των μηχανών, κάπως κουραστικές μα απαραίτητες για να αποδοθεί η μεταπολεμική πραγματικότητα όπως τη φαντάστηκε - ως ένα βαθμό - ο συγγραφέας. Εικόνες από το Metropolis του Φριτς Λανγκ ξεπηδούν συνεχώς, και ας μην είναι ο κόσμος χωρισμένος με όριο την επιφάνεια της γης. Το χιούμορ, σήμα κατατεθέν του Βόνεγκατ, εμφανίζεται αργά, στην αρχή ύπουλα, περιμένει στη γωνία θαρρείς υπομονετικά τον αναγνώστη να βυθιστεί καλά μέσα στη δυστοπία, και τότε, σίγουρο πια πως είναι η κατάλληλη στιγμή διεκδικεί το δικό του μερίδιο στην ιστορία, γνωρίζοντας πως ρόλος του δεν είναι αποκλειστικά να ευφράνει. Γεμάτα ειρωνεία, συχνά τραγική, τα σχόλια του Βόνεγκατ αφήνουν μια αίσθηση γλυκόπικρη, αν και εντυπωσιάζουν με την ευστροφία και την ακρίβεια τους. Οι ήρωες του ανθρώπινοι, με τα πάθη και την αφέλεια να τους διακρίνουν, ακολουθούν την Ιστορία στο κυκλικό της ταξίδι.

Οι αναφορές στη βαρβαρότητα του πολέμου αποτελούν προσωπικά βιώματα του συγγραφέα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, βιώματα στα οποία βασίστηκε ένα από τα γνωστότερα μυθιστορήματά του, το Σφαγείο Νούμερο 5. Ο Πιανίστας, συνδυάζει το ρεαλισμό με τη φαντασία, περιγράφει το τώρα με όρους μελλοντικούς, αποτυπώνει τους φόβους του Βόνεγκατ πως το τέλος της φρίκης του πολέμου δε θα οδηγήσει από μόνο του σε ένα καλύτερο και πιο ανθρώπινο αύριο για τον κόσμο. Ο Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος του Χάξλευ (και άρα κατ' επέκταση το Εμείς του Ζαμιάτιν) αποτέλεσαν βασική επιρροή για τη σύλληψη και τη συγγραφή του μυθιστορήματος αυτού, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος άλλωστε σε συνέντευξή του.

Είναι η πένα του Βόνεγκατ, ευδιάκριτη σε κάθε έργο του, ικανή να γοητεύσει ακόμα και τον πλέον απαιτητικό αναγνώστη, και να βοηθήσει - εκείνους που έχουν μια σχετική τριβή - να ξεπεράσουν τους σκοπέλους μιας έκδοσης με πολλά προβλήματα, όχι τόσο στη μετάφραση, όσο στην επιμέλεια και την εκτύπωση, όσο αυτής των Εκδόσεων Κάκτος. Αν και το έτος έκδοσης (1978) αποτελεί μια δικαιολογία, εντούτοις δε στάθηκε ικανή να μετριάσει την απογοήτευση που διαδέχτηκε τον ενθουσιασμό της ανακάλυψης ενός "εξαντλημένου Βόνεγκατ" στο παλαιοβιβλιοπωλείο...

Και τέλος κάτι μεταφραστικό, ο πρωτότυπος τίτλος του μυθιστορήματος είναι Player Piano, παιχνίδι γλωσσικό, στο πνεύμα του βιβλίου, ο πιανίστας και το μηχανικό πιάνο, η μάχη ανάμεσα στον άνθρωπο και τη μηχανή για την τελική επικράτηση.



υ.γ Καταλληλότερη αφορμή για να διαβάσω Τομ Ρόμπινς δε θα μπορούσα νομίζω να βρω.


Μετάφραση Π. Μάτεσι
Εκδόσεις Κάκτος