Η ακόλουθη ιστορία - Cees Nooteboom

"Δεν ένιωσα ποτέ ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το άτομό μου. Αυτό όμως δε θέλει να πει ότι θα μπορούσα κατά βούληση να σταματήσω να σκέφτομαι για μένα και τον εαυτό μου. Μπορεί να είναι κρίμα, αλλά δυστυχώς έτσι είναι. Και το πρωί εκείνο είχα στ' αλήθεια κάτι να σκεφτώ, αυτό είναι σίγουρο. Οποιοσδήποτε άλλος στη θέση μου θα μιλούσε ίσως για ζήτημα ζωής ή θανάτου, αλλά εγώ δεν ξεστομίζω εύκολα τέτοια μεγάλα λόγια· ούτε καν όταν είμαι μόνος μου, όπως τότε."

Η Λισαβόνα, λιμάνι των μεγάλων θαλασσοπόρων, σχέδια μεγαλεπήβολα χαράχτηκαν στις ανεμοδαρμένες ακτές της, που για χρόνια αποτελούσαν τα όρια του γνωστού κόσμου. Ο ωκεανός να απλώνεται αχανής, σκοτεινός, σκεπασμένος από την αιώνια ομίχλη, να φοβίζει αλλά ταυτόχρονα να ξεσηκώνει τη φαντασία των ταξιδευτών. Στα καπηλειά, υπό τους ήχους του Φάντο - της πιο θλιμμένης ίσως μουσικής -, οι ναυτικοί διηγούνται ιστορίες λιγότερο φανταχτερές, μα σκληρές, το ψάρεμα του βακαλάου απαιτεί μέρες παραμονής στα ανοιχτά δίχως εγγυημένο αποτέλεσμα. Πιο δίπλα ο Φερνάντο Πεσσόα πίνει σκεφτικός τη μπύρα του, διαφωνώντας με κάποιον ετερώνυμό του. Οι αποικίες χάνονται η μία μετά την άλλη, μεγαλεία που περάσαν ανεπιστρεπτί. Τα στενά δρομάκια, γραφικά αλλά για πνευμόνια απαιτητικά, τα τραμ να θυμίζουν περισσότερο τελεφερίκ. Την αγάπησα μάλλον εξαιτίας του Ταμπούκι, η λατρεία του υπήρξε μεταδοτική, μέσα από τα δικά του μάτια διέκρινα το υπέροχο φως που λούζει τους λίθινους δρόμους, την πανταχού παρούσα μορφή του Πεσσόα.

" Κάποιος που αρχίζει να διηγείται μια ιστορία δίχως να ξέρει το τέλος της είναι κακός αφηγητής," αναφέρει κάπου ο συγγραφέας, ενδόμυχη σκέψη του αφηγητή, πιθανή δικαιολογία για όσα πρόκειται να εξιστορήσει. Συνήθως, απευθυνόμαστε μόνο σε ένα πρόσωπο όταν γράφουμε, έναν αναγνώστη συγκεκριμένο, πηγή της έμπνευσης και αντικείμενο του πόθου της γραφής, η ελπίδα, πως ανάμεσα σε όσους σκύψουν με αγάπη πάνω από τις σελίδες μας θα είναι και εκείνος, μας παρακινεί να συνεχίσουμε, όσο και αν κοστίζει η εκροή. Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, το Εσύ διαρκώς παρόν, σα σκιά, σε κάνει να νιώθεις πως παρεμβάλλεσαι στην εκμυστήρευση. Μια ανάγνωση διακριτική, απαιτεί απόλυτη ησυχία, οποιοσδήποτε θόρυβος μπορεί να διακόψει την αφήγηση από στιγμή σε στιγμή.

Ο αφηγητής, καθηγητής κλασικής φιλολογίας, έμαθε από μικρός να εκτιμά την ακρίβεια και την απλότητα των λατινικών, να νιώθει ασφάλεια στον κόσμο των ιδεών. Ο μύθος, μιλώντας κατευθείαν στην ψυχή, εξηγεί την πραγματικότητα καλύτερα από την επιστήμη, στα κείμενα της αρχαίας γραμματείας υπάρχουν οι απαντήσεις, αρκεί να κοιτάξεις με προσοχή και θα διακρίνεις την επανάλψη της Ιστορίας, όλες οι επιμέρους ιστορίες έχουν ειπωθεί. Μόνο ο έρωτας μπορεί να ξεσηκώσει, να δημιουργήσει την ανάγκη για μια καινούρια αφήγηση, να προσθέσει κάτι ακόμα στην ματαιότητα της ύπαρξης, όσο κλισέ και αν ακούγεται κάτι τέτοιο.

Η Ακόλουθη ιστορία βρίσκεται στον αντίποδα του μυθιστορήματος του Μερσιέ, Νυχτερινό τρένο για τη Λισαβόνα. Παρά τις ομοιότητες στην ιστορία, ο τρόπος προσέγγισης διαφέρει, ο Νόοτεμποομ, πιο αφαιρετικός, επιλέγει τον ψίθυρο, επιμένει στην εγκεφαλική προσέγγιση του έρωτα και της ζωής, συμπυκνώνει σε λίγες σελίδες όσα θα ήταν αρκετά για ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα, διατηρεί έναν χαρακτήρα εμφανώς κεντροευρωπαϊκό τον οποίο ο Ελβετός Μερσιέ απαρνείται κλείνοντας το μάτι στη γαλλική λογοτεχνία. Παρά τις συγγένειες, τα δύο βιβλία τελικώς αποδεικνύονται εντελώς διαφορετικά, χαρίζοντας, το καθένα, μια ιδιαίτερη αναγνωστική απόλαυση. (Να μην παρεξηγηθώ, το μυθιστόρημα του Μερσιέ - που πρόσφατα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο- είναι πραγματικά υπέροχο.)

Αναγνωστικό απωθημένο χρόνων η γνωριμία με κάποιον Ολλανδό συγγραφέα, απωθημένο που συχνά συζητούσαμε με τον Β. ο οποίος, ζώντας κάποια χρόνια εκεί, είχε την ίδια απορία με μένα, υπάρχουν άραγε καλοί Ολλανδοί συγγραφείς; Ο Νόοτεμποομ στάθηκε μια ελπιδοφόρα απάντηση!





Μετάφραση Μαρία Αγγελίδου
Εκδόσεις Καστανιώτη