Αόρατος - Paul Auster

Τους έσφιξα για πρώτη φορά το χέρι την άνοιξη του 1967.
      Ήμουν τότε δευτεροετής φοιτητής στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, ένα άμαθο αγόρι με λαχτάρα για βιβλία που έτρεφε την πεποίθηση ( ή την αυταπάτη) πως μια μέρα θα γινόμουν αρκετά καλός ώστε να αποκαλώ τον εαυτό μου ποιητή.

Πρώτα, έσφιξε το χέρι του Ρούντολφ Μπορν, ύστερα, εκείνο της γοητευτικής Μαργκό. Είχε ήδη πιαστεί στον ιστό τους, ένα άμαθο αγόρι, ο Άνταμ Γουόκερ. Αναμενόμενα, εκείνη η περίοδος τον σημάδεψε παντοτινά, παρεκτροπή μιας ζωής προγραμματισμένης σε μεγάλο βαθμό, δίχως περιθώρια για εκπλήξεις, περιβάλλον ασφαλές μα ανιαρό. Έως τότε, μόνη έξοδος οι σελίδες των βιβλίων, ούτε εκεί όμως βρίσκεται η πραγματική ζωή. Μόλις τη γεύτηκε εθίστηκε.

Πρόκληση και αποπλάνηση, προοπτικές μελλοντικές και ανησυχαστικό παρόν. Ο Άνταμ πλησιάζει δειλά, εκείνοι του γνέφουν, καθένας για λογαριασμό του, να μη φοβάται. Παίρνει θάρρος, νιώθει ισόπλευρος στο τρίγωνο αυτό. Αγγίζει και τις δύο πλευρές, αγγίζεται απ' αυτές. Ύστερα, εκείνη θα εγκαταλείψει τη Νέα Υόρκη, διωγμένη μα ταυτόχρονα ελευθερωμένη, θα επιστρέψει στο Παρίσι. Ο Άνταμ προσπαθεί να προσαρμοστεί στην απώλεια της μιας πλευράς, ήλπιζε, βλέπετε, πως το ισόπλευρο τρίγωνο σύντομα θα μετατρεπόταν σε ισοσκελές, μέχρι να αποκολληθεί οριστικά από τη βάση, εκτόξευση. Η βάση όμως σύντομα θα αναφλεγεί, μια σοκαριστική πράξη βίας. Μαζί με το όνειρο του ουρανού, θα χαθεί και το δεδομένο έδαφος.

Τώρα είναι η στιγμή να αποδοθεί γραπτώς η ιστορία, τέσσερις δεκαετίες μετά.

Η άνοιξη γίνεται καλοκαίρι. Για σένα είναι το καλοκαίρι μετά την άνοιξη του Ρούντολφ Μπορν, για τον υπόλοιπο όμως κόσμο είναι το καλοκαίρι του Πολέμου των Έξι Ημερών, το καλοκαίρι των φυλετικών εξεγέρσεων σε πάνω από εκατό αμερικανικές πόλεις, το καλοκαίρι της Αγάπης.  

Μυθιστόρημα αστυνομικό με στοιχεία μετα-αφήγησης. Ο Όστερ τοποθετεί μπροστά του τα κομμάτια του παζλ, τα παρατηρεί, τα μετακινεί, έλκεται ταυτόχρονα από την επιθυμία να εξηγήσει και να αποπλανήσει, παίζει με το μυαλό του αναγνώστη. Η ιστορία είναι μία, μάλλον. Οι τρόποι να την αφηγηθείς άπειροι, σίγουρα. Το αναπάντητο ερώτημα είναι: πόσες αλήθειες υπάρχουν και πόσο χώρο αυτών το ψέμα τελικώς καταλαμβάνει;

Ο Γουόκερ φτάνει στο Παρίσι ένα μήνα πριν από τη προγραμματισμένη έναρξη των μαθημάτων. Έχει ήδη απορρίψει την ιδέα της φοιτητικής εστίας και συνεπώς πρέπει να ψάξει να βρει που θα μείνει.

Ο παρατηρητής, ο αφηγητής και ο συγγραφέας. Εγώ, εσύ, αυτός/αυτή. Ο Όστερ λατρεύει τις εναλλαγές στη γωνία παρατήρησης, τους ανακλαστήρες ειδώλων, το υποκείμενο και το αντικείμενο να αλλάζουν ρόλους, να αποχωρούν και να επανέρχονται. Οι λεπτές διαφορές στις αποχρώσεις των φωνών, όταν διηγούνται τη δική τους ιστορία ή την ξένη.

Διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενος ορίζοντας προσδοκιών κατά την ανάγνωση. Υπαίτιος ο συγγραφέας αλλά και το - αναγνωστικό - παρελθόν του αναγνώστη, παιχνίδι για δυο. Εδώ έγκειται η ανατροπή και το οστερικό σασπένς. Αποκαθήλωση της επικρατούσας αφηγηματικής φωνής, και μάλιστα όχι μονοδιάστατα. Οι επιρροές από την κλασική γαλλική λογοτεχνία ορατές. Ο Όστερ παίζει με όλα τα χαρτιά του ανοιχτά, δεν κρατά άσσους στο μανίκι, δεν τους έχει ανάγκη. Ανατροπές, όχι τόσο στο δρόμο για την τελική λύση, όσο στην αναζήτηση της αλήθειας.   

Η επιστροφή σε έναν αγαπημένο συγγραφέα γεννάει δύο συναισθήματα, αντικρουόμενα μα ταυτοχρόνως αλληλοσυμπληρούμενα. Από τη μία, η θαλπωρή της οικειότητας, η αναγνώριση του δημιουργού πίσω από τις λέξεις, η ζεστασιά της γνώριμης φωνής. Από την άλλη, ο φόβος της επανάληψης, της ρέπλικας, του ξαναζεσταμένου γεύματος. Ο Όστερ στον Αόρατο είναι σε μεγάλη φόρμα, δίχως να χάνει τίποτα από την ιδιαιτερότητά του καταφέρνει να εκπλήξει και να ενθουσιάσει, να καθηλώσει.

Η ικανότητα του Όστερ να συνδυάζει το παρεξηγημένο ευπώλητο με την υψηλή λογοτεχνία είναι μοναδική. 

(πρωτοδημοσιεύτηκε στο trollingstone.gr)

Μετάφραση Σπύρος Γιανναράς
Εκδόσεις Μεταίχμιο