Είχε προηγηθεί αναγνωστική απογοήτευση. Δεν ξέρω γιατί τέτοιο πείσμα να φτάσω μέχρι το τέλος. Αυτό είναι το μόνο σχόλιο που αφιερώνεται στο βιβλίο εκείνο.
Αναζητώντας το επόμενο βιβλίο συνειδητοποίησα πόση χαρά μου έδινε η διαδικασία αυτή· ξεφύλλισα αρκετά βιβλία, διάβασα εναρκτήριες προτάσεις και οπισθόφυλλα, άλλαξα γνώμη αρκετές φορές, σχεδίασα αναγνωστικές διαδρομές. Τελικώς: Φρενίατρος, Μασάντου Ντε Ασσίς.
Πέρυσι, με αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματος του Βραζιλιάνου Graciliano Ramos, Άγονες ζωές, ο Αλέξης Δαμίγος αφιέρωσε μια ξεχωριστή ανάρτηση στη βραζιλιάνικη λογοτεχνία. Ανάμεσα στα ονόματα των σημαντικότερων συγγραφέων και εκείνο του Ασσίς. Πρόσφατα, σε βόλτα στο παλαιοβιβλιοπωλείο, ο Φρενίατρος βρέθηκε.
Κοιτάζοντας πίσω, νομίζω πως είναι προφανής ο λόγος για τον οποίο ήταν αυτό το βιβλίο και όχι κάποιο άλλο: η ανάγκη να νιώσω ξανά έφηβος αναγνωστικά, να καθαρίσω τα μάτια και το μυαλό. Γραμμένη το 1881, η νουβέλα του Ασσίς έχει τον αέρα του παλιού, την απλότητα εκείνη της αφήγησης που δεν έχει -πια- την ανάγκη να εντυπωσιάσει, και, ακριβώς για αυτό -πια- τα καταφέρνει. Είναι δύσκολο -και ίσως να μην έχει σημασία- να φανταστώ την υποδοχή που γνώρισε η νουβέλα αυτή τότε, στο σήμερα όμως αποτελεί μια απελευθερωτική επιστροφή στις πηγές. Η ορθή χρήση του όρου κλασικό.
Ανάμεσα σε εκείνα, πέραν του ίδιου του βιβλίου, που καθορίζουν την αναγνωστική απόλαυση, περιλαμβάνεται σίγουρα και η σύγκριση, η μετάβαση από το προηγούμενο στο επόμενο, ίσως γι' αυτό στο προηγούμενο να αξίζει ένα ακόμα σχόλιο, ίσως μια ολόκληρη ανάρτηση, όπως αυτή.
Τα χρονικά της πόλης του Ιταγκουαΐ αναφέρουν πως σε κάποιους άλλους καιρούς, περασμένους, έζησε εκεί ο δρ Συμεών Μπακαμάρτε, απόγονος αριστοκρατικής γενιάς και μέγας γιατρός της Βραζιλίας, της Πορτογαλίας και ολόκληρης της επικράτειας του Ισπανικού Βασιλείου. Είχε φοιτήσει στην Κοΐμπρα και την Πάντοβα. Στα τριάντα τέσσερά του χρόνια επέστρεψε στη Βραζιλία μετά την αποτυχία των προσπαθειών του βασιλιά να τον πείσει είτε να παραμείνει στην Κοΐμπρα ως πρύτανης του Πανεπιστημίου είτε να εγκατασταθεί στη Λισαβόνα και να επωμισθεί τη διεκπεραίωση των υποθέσεων της Μοναρχίας.
-Μοναδική μου εργασία κι απασχόλησή μου είναι η επιστήμη, δήλωσε στη Μεγαλειότητά Του, και το Ιταγκουαΐ για μένα είναι το σύμπαν.
Και κάπως έτσι το Ιταγκουαΐ απέκτησε το πρώτο του φρενιατρείο, κι ο Μπακαμάρτε, αφού πρώτα αρνήθηκε τις λαμπρές προοπτικές καριέρας, αφοσιώθηκε στην επιστήμη και την έρευνα, ταύτισε τη ζωή του με την ψυχική ίαση των φρενοβλαβών της γενέτειράς του. Ο γιατρός αρχίζει σιγά σιγά να μαντρώνει στην κλινική ένα μεγάλο μέρος της μικρής πόλης, κάποιοι από τους εναπομείναντες εκτός οργανώνονται ενάντια σε αυτή την ιατρική δικτατορία, η καθημερινότητα της πόλης ανατρέπεται και περιστρέφεται γύρω από το φόβο του εγκλεισμού, ο Μπακαμάρτε, ακάθεκτος συνεχίζει την έρευνά του, αναθεωρεί τα κριτήρια εισαγωγής με αποτέλεσμα ο τρελός του χτες, σήμερα να θεωρείται λογικός, σε ένα σκηνικό προμπουνιουελικό.
Ο Φρενίατρος πρέπει να αποτέλεσε έντονη επιρροή για τον Αντόλφο Μπιόυ Κασάρες, και ίσως όχι απλώς θεματικά, όπως είναι το προφανές, αλλά και αφηγηματικά, τουλάχιστον αυτή είναι η δική μου αίσθηση.
Η επιλογή της μεταφράστριας να διατηρήσει τις καταλήξεις σε -ου και να μην τις μετατρέψει σε -ο, όπως κατά κόρον συνηθίζεται, (βλέπε Ρίο ντε Τζανέιρο αντί για το ορθό Ρίο ντε Τζανέιρου, Μασάντο αντί για Μασάντου κ.ο.κ) λειτούργησε θαυμάσια. Επίσης το επίμετρο του ψυχίατρου Δημήτρη Πλουμπίδη στο τέλος του βιβλίου, θέση που κάθε επίμετρο θα έπρεπε να κατέχει αυστηρά, είναι αρκετά ενδιαφέρον και σαφέστατα εντός θέματος, αρμονικό συμπλήρωμα σε μια ταπεινή έκδοση.
Η ανάλαφρη -στα όρια του κωμικού- διάθεση του αφηγητή, υπογραμμίζει τελικώς τη σοβαρότητα του θέματος επισημαίνοντας τον ανάλαφρο τρόπο προσέγγισης σε θέματα ψυχικής υγείας (κάτι το οποίο ελάχιστα με τα χρόνια έχει αλλάξει).
Μετάφραση Άννυ Σπυράκου
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
ενδιαφέρον ακούγεται.
ΑπάντησηΔιαγραφήμου φαίνεται πρέπει να αρχίσω να επισκέπτομαι και εγώ παλαιοβιβλιοπωλεία.