Τόρκι Μπαρ - Νίκος Βεργέτης

Ο Νίκος Βεργέτης εμφανίστηκε στα λογοτεχνικά δρώμενα το 2017 με το Χόλι Μάουντεν, έναν παραληρηματικό, γεμάτο αντιφάσεις προθανάτιο μονόλογο, που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση· δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε η συλλογή διηγημάτων Ιπποκράτους και Ασκληπιού γωνία, με τη διασταύρωση, για τις ανάγκες του τίτλου, αυτών των δύο παράλληλων κεντρικών αθηναϊκών δρόμων να λειτουργεί ως ένα ιδιότυπο μίνι μανιφέστο για τα μη όρια της λογοτεχνίας. Πρόσφατα, από τις εκδόσεις Έρμα κυκλοφόρησε το Τορκι Μπαρ, ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, στο οποίο τρεις ιστορίες έρχονται να συναντηθούν στη μπάρα τού Σκωτσέζου Τζίμι ΜακΝίκολ, του παλαίμαχου κεντρικού αμυντικού της Τόρκι Γιουνάιτεντ, που με το έμπειρο από τη νύχτα μάτι του εντοπίζει τελικά τον κατάλληλο μεταμεσονύκτιο ακροατή για την αγαπημένη του ιστορία στο πρόσωπο του Άρη Χρήστου, επιλογή για την οποία λίγο πιο πέρα στοιχημάτιζαν τα αδέρφια Άγρα, μόνιμοι θαμώνες του Τόρκι Μπαρ.

Το πώς βρέθηκε ένας Σκωτσέζος να έχει μπαρ στη Νέα Σμύρνη είναι μια μεγάλη ιστορία, μια ιστορία έρωτα, που ξεκίνησε από τα τμήματα υποδομής της άσημης Τόρκι Γιουνάιτεντ, για να ακολουθήσει μια διαδρομή γεμάτη από συγκυρίες και μαφιόζους προέδρους ομάδων. Το πώς βρέθηκαν τα αδέρφια Άγρα να έχουν το γραφείο μνημοσύνων «Στον χρόνο πάνω» είναι μια επίσης μεγάλη ιστορία, μια ιστορία οικονομικού αδιεξόδου, που ξεκίνησε, χρόνια πριν, σ' ένα χωριό της Πελοποννήσου, για το οποίο δύσκολα νιώθει περήφανος κανείς. Το πώς βρέθηκε ο Άρης Χρήστου να πίνει και να καπνίζει στο Τόρκι Μπαρ, σιωπηλός και χαμένος στις σκέψεις του, εγκλωβισμένος στην εικόνα μιας κηλίδας αίματος στο σχήμα της Κρήτης, αυτή και αν είναι μια μεγάλη ιστορία.

Κάθε μία από τις τρεις ιστορίες που συνθέτουν το Τόρκι Μπαρ λειτουργεί εξίσου και ως αυτόνομη. Η σύνδεσή τους δεν αποτελεί αυτοσκοπό με αποτέλεσμα η «συνάντησή» τους να γίνει ομαλά και αβίαστα αργά το βράδυ σ' ένα μπαρ, όπως άλλωστε συνήθως συμβαίνει. Ο Βεργέτης ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις που ένα μυθιστόρημα έχει. Στήνει μια ενδιαφέρουσα πλοκή για την κάθε ιστορία, αρκετά στέρεη, με έξυπνα ευρήματα, χρησιμοποιώντας λειτουργικά την παρέκβαση, ενώ και τα πρόσωπα είναι καλοσχηματισμένα, πειστικά και γνώριμα, πρωταγωνιστές κατάλληλοι. Παντογνώστης αφηγητής θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας ακόμα θαμώνας του μπαρ, εκείνος που συνηθίζει να κάθεται στην άκρη της μπάρας και να πίνει σιωπηλός, παρατηρώντας χωρίς να γίνεται αντιληπτός. 

Το Τόρκι Μπαρ, η πρώτη μυθιστορηματική απόπειρα του Νίκου Βεργέτη, διακρίνεται από μια παιχνιδιάρικη διάθεση, τον αντιστικτικά ανάλαφρο τρόπο αφήγησης τριών δύσκολων ιστοριών. Το χιούμορ που αναβλύζει αβίαστα από τις σελίδες του μυθιστορήματος αφήνει στον ουρανίσκο μια γεύση γλυκόπικρη, που ίσως σε κάποιους θυμίσει κάτι από Λένο Χρηστίδη, και σίγουρα αντικατοπτρίζει την αντιμετώπιση της πραγματικότητας. Και αυτή η γενικότερη αμφίθυμη στάση απέναντι στα πράγματα, εκεί όπου η οργή αναζητά μια δημιουργική διέξοδο στο γέλιο, αποτελεί ένα μόνο από τα χαρακτηριστικά συγχρονίας που το μυθιστόρημα του Βεργέτη διαθέτει. Με αφηγηματική άνεση και πλούσια φαντασία, ο συγγραφέας «εκμεταλλεύεται» διάφορα στοιχεία της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας και τα τοποθετεί οργανικά στην πλοκή· ανάμεσα σε άλλα: η πλατεία της Νέας Σμύρνης, ο Πανιώνιος, η γενιά του '87 και ο Φάνης, ο φωτογράφος υπάλληλος βιβλιοπωλείου και συνάδελφος του ποιητή, η λάτρης των αστυνομικών μυθιστορημάτων που κάποτε είχε δισκάδικο, ο μαφιόζος παράγοντας με την πολιτική καριέρα, η ταβέρνα του Αγραφιώτη, η συνωνυμία ενός νεκρού με τον ποιητή Ηλία Λάγιο. Η παρουσία τους λειτουργεί διττά, καθώς από τη μια συσφίγγουν τους δεσμούς του αναγνώστη με το μυθιστόρημα, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν διάσπαρτους σημειολογικούς ανακλαστήρες αισθητικής, προθέσεων και συγγραφικών βιωμάτων. 

Το Τόρκι Μπαρ είναι ένα μυθιστόρημα σύγχρονο, χωρίς όμως να εγκλωβίζεται, που αφήνει την αίσθηση πως στέκεσαι και παρατηρείς από την ίδια πλευρά με τον συγγραφέα, πως ο κόσμος που περιγράφεται είναι και δικός σου κόσμος, πως οι ήρωες είναι γνώριμοι και οικείοι, πως έχουν κάτι από σένα τον ίδιο, οι συνθήκες και τα βιώματα επίσης. Ένας ιδιότυπος ρεαλισμός που απαιτεί ένα ξεχωριστό ταλέντο, μια ικανότητα διάκρισης και ξεκαθαρίσματος τη στιγμή που ο συγγραφέας, όπως και ο αναγνώστης άλλωστε, αποτελεί μέρος αυτής, έτσι ώστε το αποτέλεσμα πραγματικά να αποτυπώνει και να αντανακλά την εποχή και να μην ξενίζει.

υγ. Για το χόλι μάουντεν περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

υγ2. Το παρόν κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο ένθετο Ανοιχτό Βιβλίο (επιμ. Μισέλ Φάις) της Εφημερίδας των Συντακτών το Σάββατο 20 Νοεμβρίου, το λινκ για την ψηφιακή του εκδοχή βρίσκεται εδώ.

Εκδόσεις Έρμα