Ω! Τι υπέροχη εκδρομή!

Από το 1982, όταν και κυκλοφόρησε το Όλτσμομπιλ, ο Άρης Μαραγκόπουλος έχει μια σταθερή και πολυσχιδή παρουσία στα εκδοτικά πράγματα, υπηρετώντας τη λογοτεχνία από διάφορα μετερίζια –του συγγραφέα, του δοκιμιογράφου, του μεταφραστή αλλά και του εκδότη– πετυχαίνοντας να δημιουργήσει ένα προσωπικό σύμπαν με έντονο το πολιτικό και αισθητικό στοιχείο. Στο Ω! Τι υπέροχη εκδρομή! συναντά τους ήρωες από το προηγούμενο μυθιστόρημά του, το φλλσστ, φλλσστ, φλλλσσστ.

Οι τρεις Θωμάδες, παρέα με τον Φώντα, έχουν αραιώσει τις επισκέψεις τους στην, πρώην έρημη και νυν ποθητή για το κεφάλαιο υπό τη σκέπη της αθηναϊκής ριβιέρας, ακτή της Βάρκιζας, στο μέρος που χαλυβδώθηκε η φιλία τους και που τα γεγονότα που ακολούθησαν τη γνωριμία τους με τον Νώντα και την Ινέθ πυροδότησαν την πλοκή της ιστορίας. Κανονίζουν μια εκδρομή ως εκεί για να τελέσουν ένα μνημόσυνο με τον δικό τους τρόπο. Αν και μυθιστορηματική συνέχεια, το Ω! Τι υπέροχη εκδοχή! διαθέτει αναγνωστική αυτονομία, αφού ο Μαραγκόπουλος προβαίνει στις απαραίτητες αναλήψεις. Και το κάνει αυτό με τρόπο εξόχως λειτουργικό και όχι απλώς διεκπεραιωτικό, αφού, εκτός της συνέχειας, πετυχαίνει την προσθήκη του απαραίτητου υπεδάφους, επί του οποίου πατά το κάθε πρόσωπο της δράσης, προσδίδοντας μ' αυτόν τον τρόπο την απαραίτητη σχέση αιτίας-αιτιατού στη στάση και τις αποφάσεις του.

Στην κατεύθυνση αυτή υπάγεται και η επιλογή μιας μη γραμμικής αφήγησης, που ωστόσο δεν παρεμποδίζει τον αναγνώστη, αλλά αντίθετα συνεισφέρει στη συνοχή και τη λειτουργία της κατασκευής. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά και η γνώριμη αφηγηματική άνεση του συγγραφέα, αλλά και η ευρύτητα των γνώσεων και των ενδιαφερόντων του. Ο τριτοπρόσωπος, παντογνώστης αφηγητής μένει εδώ περισσότερο στο παρασκήνιο, με ελάχιστα μόνο περάσματα από τη σκηνική δράση. Το πολυπληθές καστ της ιστορίας, όχι μόνο δεν βαραίνει ή δεν διασπά το μυθιστόρημα, αλλά, τόσο τα πρόσωπα όσο και οι υποϊστορίες τους υπηρετούν το συγγραφικό όραμα για μια πολύπτυχη, αντίστοιχη της πραγματικότητας, αφήγηση. Το όραμα, που τόσο λείπει από την εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή, εδώ διατρέχει το μυθιστόρημα από άκρη σε άκρη, και παρότι ο πήχης τίθεται ιδιαιτέρως ψηλά, ο Μαραγκόπουλος καταφέρνει με χαρακτηριστική άνεση να τον περάσει, παραδίδοντας ένα ακόμα σπουδαίο βιβλίο.

Η πολιτική, γνώριμο χαρακτηριστικό του έργου τού Μαραγκόπουλου, αναμετράται σε μια πίστα απαιτητική όπως αυτή της συγχρονίας. Η ιστορία διαδραματίζεται στο ελληνικό παρόν, γεγονός που αναγκάζει τον αφηγητή να πάρει ξεκάθαρη θέση απέναντι στα πράγματα, να επιλέξει να αναδείξει εκείνα που θεωρεί καθοριστικά και σημαντικά ο ίδιος. Και το πετυχαίνει αυτό χωρίς η στράτευση να παρασιτεί εις βάρος της λογοτεχνικής αξίας του μυθιστορήματος, κάτι το οποίο είναι ιδιαιτέρως σπάνιο στην ιστορία της λογοτεχνίας. Ο πλουραλισμός των προσώπων και άρα και των θέσεων αυτών στην κοινωνικοπολιτική σκακιέρα αυξάνει τον βαθμό δυσκολίας, αφού ελλοχεύει το βεβιασμένο καπέλωμα της μιας έναντι της άλλης θέσης. Η ιδεολογική αυτοπεποίθηση και η απουσία διδακτισμού διαπνέουν την αφηγηματική φωνή, η πίστη στο σωστό και το δίκαιο νοηματοδοτεί τα λόγια και τις πράξεις, τη στιγμή που αφήνει τις μικροδιαφορές να παραμερίσουν ώστε να αποκαλυφθεί το κοινό έδαφος μεταξύ των προσώπων της ιστορίας. Σε μια περίοδο που, περισσότερο ίσως από ποτέ, η αριστερή ταυτότητα μοιάζει σύμφυτη με την απολογία και την ενοχή, αφηγήσεις όπως αυτή επανατοποθετούν το τρένο στις ράγες, δίνοντας του μια στέρεη και δυναμική πορεία προς τα εμπρός χωρίς ωραιοποιήσεις και μεγάλα λόγια, το Κι ας μην νικήσουμε ποτέ, θα πολεμάμε πάντα, αρκεί ως καύσιμη ύλη.

Κλείνοντας, θα σταθώ στην ηλικία του συγγραφέα. Ο Μαραγκόπουλος είναι γεννημένος το 1948. Δεν θα αναφερθώ στην ενέργεια και τη δημιουργική του δίψα, αλλά σε κάτι άλλο, πιο σημαντικό, όπως στη φρεσκάδα που αναβλύζουν τα γραπτά του, αλλά και η δημόσια παρουσία του, φρεσκάδα που μοιάζει να αντιβαίνει στην παρατηρούμενη συντηρητικοποίηση με την πάροδο της ηλικίας, έχοντας χαρακτηριστικά μονόδρομης πορείας. Αλλά και αυτό, στο πολιτικό έγκειται τελικά.

Το Ω! Τι υπέροχη εκδρομή! αποτελεί τη δικαίωση ενός αρκετά φιλόδοξου εγχειρήματος, γραμμένο σήμερα και για το σήμερα, μακριά από την όποια ασφάλεια προσφέρει η απόσταση από το παρελθόν και η ωραιοποίησή του, το οποίο καταφέρνει να επανανοηματοδοτήσει την ταλαιπωρημένη έννοια της αισιοδοξίας.

υγ. Το παρόν κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών. Το 2021 έγραφα για το Φλλσστ, φλλσστ, φλλλσσστ αυτό, ενώ το 2017 για το Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικου αυτό.

Εκδόσεις Τόπος