Ο ένοικος - Roland Topor

Τα λιμνάζοντα ύδατα, που άφησε πίσω του ο σουρεαλισμός στο δρόμο προς τη μόδα, θέλησαν να αναταράξουν τρεις πολιτιστικοί μετανάστες στο Παρίσι. Ο Ισπανός Fernando Arrabal, ο γεννημένος στη Χιλή Alejandro Jodorowsky και ο Παριζιάνος  (Εβραίος πολωνικής καταγωγής) Roland Topor ιδρύουν το Κίνημα του Πανικού το 1962 στο Παρίσι. Κοινό χαρακτηριστικό και των τριών αποτελεί η ενασχόλησή τους με ποικίλες εκφάνσεις της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ο Τοπόρ, εκτός από τη ζωγραφική, ασχολήθηκε επίσης με τη συγγραφή, την υποκριτική, τη σκηνοθεσία αλλά και τη μουσική. Το 1964 κυκλοφορεί ο Ένοικος, γνήσιο τέκνο των διακηρυγμένων αρχών του Κινήματος του Πανικού με ορατές τις συγγένειες αλλά και τις διαφορές με το σουρεαλισμό.

"Ο Τρελκόφσκι κινδύνευε να μείνει στο δρόμο, όταν ένας φίλος του, ο Σιμόν, του μίλησε για ένα ενοικιαζόμενο δωμάτιο στην οδό Πιρενέ."

Διαχρονικά τεράστιο το στεγαστικό πρόβλημα της γαλλικής πρωτεύουσας, μάχη πραγματική η εύρεση κατοικίας. Η ζήτηση, δυσανάλογη της προσφοράς, εκτοξεύει τις τιμές στα ύψη και περιορίζει τις απαιτήσεις των ενοικιαστών στο ελάχιστο. Ο Τρελκόφσκι, Γάλλος πολίτης και εργαζόμενος, αναγκάζεται να αλλάξει σπίτι. Κατακλύζεται από άγχος και φόβο καθώς η αναζήτησή του δε φέρει αποτέλεσμα. Όταν ο Σιμόν θα του μιλήσει για εκείνο το ενοικιαζόμενο δωμάτιο της οδού Πιρενέ θα αναθαρρήσει και θα τρέξει να βρει τον ιδιοκτήτη. Η προηγούμενη ένοικος προσπάθησε να θέσει τέρμα στη ζωή της πηδώντας στον ακάλυπτο. Βρίσκεται στο νοσοκομείο σε άσχημη κατάσταση. Ο Τρελκόφσκι χρειάζεται το σπίτι άμεσα. Ο θάνατος της κοπέλας του δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα, από τη μία λυπάται για το χαμό της αλλά από την άλλη είναι πλέον ελεύθερος να μετακομίσει στο νέο του σπίτι. Ο ιδιοκτήτης είναι ιδιαίτερα αυστηρός και οι γείτονες αρκετά παράξενοι και ελάχιστα ανεκτικοί στο θόρυβο. Ο Τρελκόφσκι δεν πτοείται όμως, είναι διατεθειμένος να κάνει όλες τις απαραίτητες θυσίες για να διασφαλίσει την κατοικία την οποία με τόσο κόπο απέκτησε...

Η διάθεση του συγγραφέα να σατιρίσει την στεγαστική πραγματικότητα που επικρατεί στο Παρίσι λειτουργεί αρχικώς παραπλανητικά για τον αναγνώστη. Οι καταστάσεις στις οποίες εμπλέκεται ο Τρελκόφσκι αν και οικείες, φαντάζουν κάπως υπερβολικές με αποτέλεσμα να προκαλούν το απερίσκεπτο γέλιο. Το πέρασμα των σελίδων όμως φανερώνει τις πραγματικές προθέσεις του Τοπόρ. Ο παραλογισμός των καταστάσεων προκαλεί σταδιακά ένα αίσθημα πανικού, τρόμος που υποβόσκει του μαύρου χιούμορ με το οποίο ντύνει τα λεκτικά του σκίτσα ο συγγραφέας. Ο αναγνώστης ακολουθεί πορεία παράλληλη με τον ήρωα καθώς ο κλοιός στενεύει και τα όρια της πραγματικότητας γίνονται δυσδιάκριτα. Η επιρροή του σπουδαίου Antonin Artaud εμφανής.

Το βιβλίο έγινε ιδιαιτέρως γνωστό μετά την κινηματογραφική του μεταφορά δια χειρός Ρομάν Πολάνσκι. Πάνε χρόνια που είδα την ταινία και πίστευα πως η ανάγνωση του βιβλίου θα μου επαναφέρει στη μνήμη τις εικόνες εκείνες, κάτι το οποίο με ανησυχούσε και αποτελούσε το βασικό λόγο για τον οποίο καθυστερούσα την ανάγνωση. Υποψία που όμως δεν επιβεβαιώθηκε στην πράξη αφού η εικονική αποτύπωση του κειμένου παρέπεμπε τελικώς σε μια σειρά από σκίτσα και όχι σε κινηματογραφικά καρέ. Θα είχε ενδιαφέρον ένα graphic novel του Ένοικου με σκίτσα του ίδιου του Τοπόρ.  



Μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδόσεις  opera