Η Συζυγική Ζωή - Sergio Pitol

Από τον καταιγισμό ονομάτων, με τον οποίο συνηθίζει να κατακλύζει ο Βίλα-Μάτας τον αναγνώστη, προέκυψε η επιθυμία να ανασύρω το μυθιστόρημα του Πιτόλ, παρά το γεγονός πως η θέση του στην προς ανάγνωση λίστα ήταν αρκετά χαμηλά. Η αναφορά στον Μεξικανό αποτέλεσε το ένα σκέλος της απόφασης, το έτερο αυτής προέκυψε από τη διάθεση να συνεχίσω ισπανόφωνα.


Η Ζακλίν, γόνος φτωχής οικογένειας, γνωρίζει-ερωτεύεται-παντρεύεται τον Νικολάς Λομπάτο, ευκατάστατο νέο με επιχειρηματικό δαιμόνιο που του επιβάλλει να παίρνει διαρκώς νέα ρίσκα αποσκοπώντας στο μεγαλύτερο κέρδος. Η ζωή της Ζακλίν αλλάζει ριζικά, αφήνει πίσω της τη μιζέρια που χαρακτήριζε - και συνεχίζει να χαρακτηρίζει - την οικογένειά της και ιδιαίτερα τις αδερφές της. Νιώθει πως πλέον μπορεί να αφιερωθεί στο μεγάλο πάθος της: την πνευματική καλλιέργεια.

 "Όλα άλλαξαν μέσα σε μια στιγμή, όταν, σπάζοντας με τα χέρια της μια δαγκάνα καβουριού και ακούγοντας τον κρότο μιας φιάλης σαμπάνιας που άνοιγε πίσω από την πλάτη της, άφησε να την κυριεύσει μια ιδέα που θα την επισκεπτόταν περιοδικά, μετατρέποντάς την, οριστικά πια, σε μια γυναίκα με πολύ άσχημες σκέψεις."  Το συμβάν έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της δεξίωσης που παρέθεσε το ζευγάρι για τον εορτασμό της έβδομης επετείου του γάμου του. Η σκέψη να σκοτώσει τον άντρα της δεν αργεί να μετατραπεί σε εμμονή. Μετά από κάθε αποτυχημένη απόπειρα καταλαγιάζει εντός της για να ξυπνήσει πάλι με την εμφάνιση ενός καινούριου εραστή, παρέα με τον οποίο επιχειρούν να σχεδιάσουν εκ νέου τη δολοφονία του πλούσιου συζύγου ώστε να καρπωθούν την περιουσία του. Ταυτόχρονα, ο Νικολάς Λομπάτο επιδίδεται σε σεξουαλικές απιστίες που ο ίδιος τις θεωρεί κομμάτι του έγγαμου βίου, χωρίς να σταματά στιγμή να προσφέρει στη Ζακλίν την απαραίτητη υλική ευμάρεια.

Για χρόνια, η εισαγόμενη στην Ελλάδα σαπουνόπερα είχε ως χώρα παραγωγής το Μεξικό. Δεκάδες τηλενουβέλες γοήτευσαν και καθήλωσαν το τηλεοπτικό κοινό. Αυτά συνέβαιναν κάποτε, τώρα στη θέση τους ευδοκιμούν τα τούρκικα σήριαλ αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Η αίσθηση που μου άφησε το μυθιστόρημα του Πιτόλ ήταν πως επρόκειτο για παρωδία μεξικάνικης σαπουνόπερας. Ως προς αυτό μάλλον δεν τα καταφέρνει άσχημα αν και οι παρωδίες δεν υπήρξαν ποτέ η αδυναμία μου. Φαίνεται πως ο συγγραφέας αρκέστηκε σε αυτό, ίσως πάλι η παρωδία να αποτέλεσε το μοναδικό στόχο του. Δεκτό.  

Στο επίκεντρο της κριτικής του Πιτόλ βρίσκονται ο γάμος και η γρήγορη κοινωνική ανέλιξη μέσω του ξαφνικού πλουτισμού. Κριτική που όμως παραμένει στην επιφάνεια, στοιχειοθετημένη από στερεότυπα, υπερβολές και επαναλήψεις. Ο συγγραφέας παραθέτει καρικατούρες χαρακτήρων, με τους οποίους ο αναγνώστης δύσκολα θα ταυτιστεί, αν και θα μπορέσει να διακρίνει γνώριμα στοιχεία δύσκαμπτων αντρικών και γυναικείων προτύπων. Υπάρχουν κάποια σημεία στο κείμενο που στιγμιαία δίνουν την αίσθηση πως ο συγγραφέας επιτέλους θα κάνει ένα βήμα προς τα μέσα, θα θελήσει να φύγει για λίγο από την επιφάνεια της παρωδίας για να φυτέψει ένα σπόρο, να κοιτάξει τους χαρακτήρες του από κοντά. Όμως όχι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το θέμα της σεξουαλικότητας των ηρώων, θέμα, πάνω στο οποίο ο συγγραφέας, πέφτει συνεχώς αλλά επιμένει να αποφεύγει, αφήνοντας έτσι να αιωρείται το πιο ενδιαφέρον ίσως κομμάτι της ιστορίας του.     

Η Ζακλίν θυμίζει τη, συμπαθή πλην όμως αφελή, Νανά του Ζολά. Διάσπαρτες στο έργο οι επιρροές της γαλλικής λογοτεχνίας, αποτέλεσμα ίσως της παραμονής του συγγραφέα στο Παρίσι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος χρήσης της σκηνής με το καβούρι και τη σαμπάνια ως καθοδηγητικό μοτίβο (Leitmotiv). Αρκετές συγγραφικές αρετές που όμως αδικούνται από το θέμα. Πρόθεση για μαύρο χιούμορ - η πρόθεση όμως ποτέ δεν υπήρξε αρκετή. Ανάγνωση βλοσυρή και κάπως κουραστική παρά το ολιγοσέλιδο του μεγέθους και το ελαφρύ του περιεχομένου.
          


Μετάφραση Κατερίνα Τζωρίδου
Εκδόσεις Καστανιώτη